آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش آموزه‌های تربیتی آیه استرجاع (که خود فرازی از آیه 156 سوره بقره است) بررسی شد. مفاد تربیتی این آیه در شش محور اساسی، امکان، اصول، روش، هدف، ابعاد و عوامل تربیت تقسیم گردید. نوشتار حاضر در پی آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر تفسیر تربیتی، محورهای پیش‌گفته را از آیه استخراج کرده و به بحث بپردازد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که آیۀ استرجاع امکان تربیت انسان را که لازمۀ اعتراف به توحید و معاد است، تأیید می‌کند. در این آیه از روش اعطای بینش، تذکر، تشویق، تلقین به نفس، الگو‌دهی و حب عبودی برای تربیت استفاده شده است. آیۀ استرجاع به برخی از ابعاد تربیت در حیطۀ شناختی، عاطفی و روانی معطوف است که از مهمترین آنها، بعد تربیت عقلانی، اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی قابل ذکر است. اهداف تربیتی استفاده‌شده از این آیه عبارت‌اند از، صبرپیشگی در مواجه با ناملایمات، اقرار به مملوک بودن انسان و همچنین نیل به این معرفت که دارایی‌های ظاهری انسان نیز امانت الهی است. افزون بر آنچه ذکر شد، اصول تربیتی نیز از این آیه فهمیده می‌شود؛ اصولی مانند، خدامحوری و رعایت جانب خدا، عقل‌مداری و معاوضۀ متناهی با نامتناهی. برخی از عوامل اثرگذار تربیتی که از آیه می‌توان فهمید عبارت‌اند از: اراده خداوند متعال، ابتلا و امتحان و الگوهای تربیت. نتیجه این پژوهش در حوزه مطالعات تفسیری، به‌ویژه روش‌شناسی تفسیر، قابل استفاده است، همچنان که در علوم تربیتی نیز کارآیی دارد.

انسان خلیفه الله است و باید خود را به فضایل و ارزشهای اخلاقیمتصف گرداند تا بتواند به کمال نزدیک شود. برای رسیدن به این مقام از بین دورانهای زندگی انسان، دوره نوجوانی اهمیت خاصی را داراست زیرا بنای شخصیت فردی و اجتماعی نیز در این زمان پی‌ریزی می‌شود. تعالیم والای اسلام نیز بر این امر تأکید دارد که نوجوان این مقطع از زندگی‌اش را با معرفت و پاکی سپری کند. بنابراین باید ارزشهای اخلاقی به او ارائه شود که برای بیان فضایل اخلاقی طرق مختلفی بیان شده، که یکی از مهمترین آنها قصه-گویی است و قرآن نیز برای هدایت و تربیت بشربا بیان ـ احسن القصص ـ از آن استفاده نموده است.بر این اساس در این پژوهش کوشیده شده با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره جویی از منابع اسنادی، کتابخانه‌ای و منابع الکترونیکی؛ مهمترین ویژگیها و اهداف قصه‌های قرآنی و تأثیرات آنبر اخلاقنوجوانان بررسی شود. یافته‌های این پژوهش به روشنی نشان می‌دهدکه قصه‌های قرآنبه شایستگی در ایجاد وتعمیق فضایل اخلاقی نوجوانان ایفای نقش می‌نماید. آشنایی با ابعاد مختلف قصه‌های قرآن وانتقال درست آن به نوجوانان برای تحقق این اثر شگرف بر نوجوانان امری بایسته است.برخی از مهمترین ویژگیهای اخلاقی قابل انتقال به نوجوان عبارتند از؛ ادب، ،صبر، عفو،گذشت، امانتداری،توکل.

در تفسیر آیه 49 سوره عنکبوت: (بَلْ‏ هُوَ آیاتٌ‏ بَیِّناتٌ‏ فِی‏ صُدُورِ الَّذِینَ‏ أُوتُوا الْعِلْم‏) پیرامون عبارت های «هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ» و «الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ» ابهاماتی وجود دارد و با توجه به اینکه رجوع ضمیر «هو» به چه کسی و یا چه چیزی است، مفهوم «آیاتٌ بَیِّناتٌ» و مهم تر از آن، تعیین مصداق «الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ» تغییر خواهد کرد . در این پژوهش با شیوه توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نظرات تفسیری فریقین در پنج قرن نخست هجری پرداخته شده است . در دیدگاه‌های فریقین، چندین نظر درباره مصداق عبارت (الَّذِینَ‏ أُوتُوا الْعِلْم‏) قابل جستجو است که عبارتند از: اهل کتاب و علمای آنان،اهل کتابی که مسلمان شده‌اند، مومنین ، علماء، پیامبر اسلام وامامان معصوم که در این میان امامان خود را تنها مصداق آیه معرفی نموده‌اند. در نقد دیدگاه-ها، نخست در تعیین مرجع ضمیر (هو) بین (پیامبر و قرآن)، مشخص شد که قرآن مرجع ضمیر بوده و در نتیجه، برخی از مصادیق ذکر شده برای عبارت (الَّذِینَ‏ أُوتُوا الْعِلْم‏) صلاحیت مصداق بودن را از دست دادند. در ادامه، با تبیین مفهوم عبارت (آیاتٌ‏ بَیِّناتٌ‏) اختصاص (الَّذِینَ‏ أُوتُوا الْعِلْم‏) به پیامبر اکرم و امامان معصوم ، که در برخی روایات تفسیری شیعه بدان اشاره شده ،آشکارگردید.

امید به زندگی اصطلاحی نوظهور و یک شاخص آماری است که نشانگر متوسط طول عمر افراد در یک جامعه است. این شاخص بیان می‌کند که هر عضو یک جامعه، چند سال می تواند توقع طول عمر داشته باشدبا توجه به اهمیت این شاخص، دانشمندان رشته های علوم تربیتی و روانشناسی کوشیده اند تا عوامل موثر در امید به زندگی را مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. از سوی دیگر عطف توجه همگانی به این اصطلاح و جایگاه آن در ادبیات جهانی، بازخوانی این مباحث را برای محققان اسلامی نیز ضروری نموده است. روشن است به سبب نوظهور بودن این اصطلاح نمی‌توان انتظار داشت تا این موضوع به صورت مستقیم و صریح در آیات و روایات ذکر شده باشد اما بی تردید میان متون اصیل دینی اشارات و نکات فراوانی می توان یافت که معطوف به این موضوع خطیر می‌باشد.

رسیدن به سعادت ابدی، آرزوی هر انسانی است. انسانی که در بین موجودات عالم، اشرف مخلوقات لقب گرفته و خدا به خودش آفرین گفته است. « فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِین» انسان موجودى است که فطرتى الهى و طبیعتى مادى دارد، فطرت او را به سمت معارف بلند، معنویات و طبیعت، او را به حضیض مادیّت، شهوات و شرور فرا مى خواند. حیات انسان صحنه مبارزه دائم بین طبیعت و فطرت اوست. اگر طبیعت انسان بر فطرت غلبه کند و او مسیر طبیعت را پى گیرد، از نگاه قرآن، انسانى است وارونه و منحرف، و اگر فطرتش غالب شد و طبیعتش در مسیر فطرت قرار گرفت، در این صورت، انسانى است که در مسیر هدایت قرار گرفته و در طریق حقّ قدم برداشته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی و کتابخانه ای و نیز منابع مجازی (اعم از نرم افزار و پایگاه های اینترنتی) تدوین شده است.لغزش آدمی عوامل متعددى دارد که مى‏توان در یک طبقه‏ بندى کلى آن را به عوامل داخلى و بیرونى تقسیم کرد. عوامل داخلى: پیروى از هواهاى نفسانى و نفس امّاره؛ خودپسندى وتکبّر، تعصّب، لجاجت و تقلید کورکورانه و ... و عوامل بیرونى: پیروی از شیطان‏هاى انس و جن، جاذبه‏هاى فریبنده دنیا، تأثیر پذیری از دوستان ناباب و...راه حل گمراهى، مبارزه با عوامل گمراهى است؛ بایستى هم از درون و هم از بیرون عوامل گمراهى را کنار زد، تا نور هدایت در دلش بتابد. براى هدایت کردن فرد گمراه، بایستى عوامل گمراهى او را شناخت و آن گاه متناسب با آن، اقدام کرد. این مجموعه مشتمل بر چهار فصل می باشد، فصل اول به بیان کلیات، پیشینه تحقیق، همراه با اهداف و سوال های پژوهش پرداخته شد. درفصل دوم به مفاهیمی از قبیل: گناه، اقسام آن و زمینه ها و پیامدهای آن اشاره گشته، و فصل سوم و چهارم به ترتیب به عوامل درونی و بیرونی لغزش انسان از دیدگاه قرآن و روایات و نتیجه گیری اختصاص داده شده است.

بررسی سرشت و حقیقت انسان و ابعاد وجودی او، از موضوعاتی است که همواره مورد توجه عالمان دین، فیلسوفان و روانشناسان و اندیشمندان مدیریت بوده است. عالمان دین، اخلاق، عرفان و فلسفه و روانشناسی و مدیریت به فراخور تخصص خود به بررسی جایگاه انسان همت گماشته‌اند. آنچه که بدون هیچ شکی می‌توان درباره انسان گفت، این است که انسان، موجودی دو بعدی است که یک بعد، همان جنبه مادی آن و دیگری بعد معنوی او است. انگیزه از مهمترین وجوه زندگی انسان است. چون ادامه زندگی، بقاء، فعالیت و حتی تغییر در افراد نیازمند انگیزه است و زندگی بدون انگیزه در انسان موجب بی حرکتی، سردی و بی‌روحی خواهد بود. از آنجائیکه بحث انگیزش جزو مباحث جدید در علوم است نمی توان در منابع و متون دینی مستقیما تبیینی برای آن یافت ولی می توان مباحثی در باره عوامل موثر بر رفتار را مشاهده کرد. در گذشته رسم بر این بوده است که مباحث مربوط به مبانی رفتار را در چارچوب اخلاق مطرح کنند. بطور کلی مبانی نظری انگیزش از دیدگاه اسلام درسه محور طبقه بندی شده است :خداشناسی، جهان بینی و انسان شناسی (شجاعی،1397 :100). در آموزه های دینی مجموعه ای از حقایق و مفاهیم روحی و روانی و فعل و انفعالات درونی در قرآن کریم و روایات معصومان علیهم السلام ، ادعیه و بیان صاحب نظران مسلمان آمده است و در این میان، نیازهای گوناگون ابعاد روحی و جسمی انسان، چگونگی ارضا، و نقش آنها، بر اساس مبانی اندیشه دینی تبیین شده است. نبود یک مدل انگیزشی جامع که علاوه بر شناسائی الگوهای رفتاری غربی توانائی بیان رفتار در جوامع اسلامی را داشته باشد محقق را برآن داشت تا با انجام این تحقیق و در راستای تکمیل تحقیقات مشابه به یک مدل جامع انگیزشی دست یابد. به عنوان مثال در حدیث ذیل به بخشی از عوامل شکل دهنده انگیزه اشاره شده است : در حدیثی که شیعه و سنّی روایت کرده‌اند، این چنین آمده است: از امام صادق (علیه‌السّلام) سؤال شد: ملائکه برترند یا بنی آدم؟ حضرت فرمود: حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمود: «اِنَّ اللّهَ عزَّوجلَّ رَکّبَ فِی الملائکهِ عقلاً بلا شهوهٍ، ورَکّبَ فِی البهائِم شهوهً بلا عقلٍ، ورَکّبَ فی بنی آدمَ کلیهما. فَمَن غَلبَ عقلَه شهوتُه فهو خیرٌ مِن الملائکهِ، ومَن غَلبَ شهوتَه عقلَه فهو شرٌّ مِن البهائِم؛ (صدوق، 1385: 4) خداوند عزّوجل، ملائکه را با ترکیبی از عقل محض بدون شهوت و حیوانات را با ترکیبی از شهوت بدون عقل آفرید، ولی در انسان، عقل و شهوت (سرشت فرشته و سرشت حیوان) را با یکدیگر ترکیب کرد. پس هر کس عقلش بر شهوت وی غلبه کند، از فرشتگان برتر است و هر کس شهوتش بر عقلش غلبه نماید، از چارپایان پست تر می‌باشد این حدیث اشاره دارد رفتار آدمی تحت تأثیر نیروهای مثبت و منفی است و به هر میزان که ارزش- های انسانی در او تقویت شده باشد و ویژگی های انسانِ رشد یافته و کامل اسلامی بر او حاکم باشد و در جهت قرب الهی گام بردارد، به همان میزان نیز انگیزه ها و جاذبه های معنوی در او کارساز خواهد بود و به عکس، به هر اندازه که نیروها و ارزش های منفی بر وجود او حاکم باشد، رفتار او توسط انگیزه های پست شکل می گیرد. در سایر عرصه های علمی طبق تعریف داریم: انگیزه، عامل رفتار انسان است و به سازگاری و انطباق انسان در زندگی کمک می‌کند و با هدایت کردن توجه، بر رفتار تاثیر می‌گذارد(فرانکن،1384: 30). آمادگی یا گرایش درونی بالقوه برای پاسخ دادن به موقعیت یا محرک خاص بیرونی، از بین موقعیت‌ها و محرک‌های مختلف موجود را می‌توان انگیزه نامید(شاملو، 1383: 103). انگیزه ها عبارتند از: «چراها»ی رفتار. انگیزه ها باعث شکل گیری و ادامه فعالیت شده، جهت کلی رفتار فرد را نیز مشخص می کنند. از انگیزه ها، گاه به نیازها، خواست ها، کشش ها، سائقه ها یا محرّک های درونی فرد نیز تعبیر می شود(هرسی و کننت،1993: 25). درمطالعات غیر اسلامی بر اساس مبنای علمی به مطالعه رفتار انسانها می پردازند از آنجائیکه که موضوع مورد مطالعه آنها بعد مادی انسان است نتیجه مطالعات شان جامعیت و قابلیت بکارگیری در جامعه اسلامی را ندارد لذا دراین پایان نامه در نظر است علاوه بر عرصه های علمی و مدیریتی با بررسی و تحلیل آیات و روایات، عوامل انگیزشی مورد تحقیق قرار گیرد و با ارائه ساختار عوامل تشکیل دهنده انگیزشی، امکان بررسی عوامل انگیزشی در جامعه اسلامی فراهم آید. لذا مسئله پژوهش این است که عوامل انگیزشی مدیریتی از منظر آیات و روایات، عرصه ها و ساختارها چیست؟

تبیین برخی زوایای بُعد قرآنی حماسه حسینی در واقعه عاشورا است. رساله حاضر در دو بخش تنظیم شده است. در بخش اول، تجلی قرآن در سخنان نقش آفرینان کربلا مطرح می گردد و از جری و تطبیق، اثرپذیری واژگانی از قرآن، تفسیر قرآن در حماسه حسینی، و حضور نمادین قرآن در حماسه حسینی بحث می شود. در بخش دوم، تجلی قرآن در رفتار نقش آفرینان کربلا ارائه می گردد و در این راستا، ذکر و یاد خدا در اردوگاه حسینی، و امر به معروف و نهی از منکر بررسی می شود. نویسنده معتقد است علت ماندگاری حماسه حسینی در پیوند این نهضت با قرآن کریم نهفته است و عوامل دیگر هر یک به گونه ای به این عنصر اساسی باز می گردد. حضور و نقش آفرینی کلام الهی در متن این حادثه از یک سو و جاودانگی قرآن کریم از سوی دیگر، گواه درستی این سخن است.

استاد مرتضی مطهری یکی از عالمان اثر گذار در روزگار معاصر است. هر چند نگارش های مستقل قرآنی استاد مطهری بیش از آثارش در دیگر رشته های علوم اسلامی نیست. اما حجم زیادی از آثار مکتوب استاد بصورت مستقیم و غیر مستقیم در زمینه تفسیر آیات قرآن است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی – تحلیلی - ضمن تمرکز بر این بُعدِ نسبتا مغفول از میراث علمی استاد- روش تفسیری ایشان را به بحث نهاده است. بر اساس نتایج تحقیق ، توجه جدی به مقتضیات زمان و برخورداری از روش مشخص تفسیری دو ویژگی مهم میراث تفسیری علامه مطهری است. روش تفسیری ایشان به روش جامع بسیار نزدیک است. مهمترین عناصر روش تفسیری ایشان عبارتند از؛ معناشناسی واژگان، توجه به قرائن پیوسته و گسسته، تفسیر قرآن به قرآن، بهره جویی متعادل از منابع روایی، توجه به عنصر اجتهاد. این پژوهش در شناخت دقیقتر جایگاه علمی استاد مطهری و نیز کیفیت استمرار مکتب فکری و علمی استاد کاربرد آشکار دارد.

زیارت حرمین شریفین از جمله دستورهای موکد اسلامی است که از نظر بازتاب فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تأثیر بسزایی در زندگی امت اسلامی و سازندگی انسانها دارد و ائمه اطهار علیهم السلام برای تشویق مردم به آن، ثوابهای متفاوتی را برای زائران یاد کرده اند تا این امر الهی به سردی و تعطیلی کشانده نشود لذا روایات، ثواب زیارت حرمین شریفین را گوناکون گزارش کرده اند در حالی که روایات مذکور از نظر سندی صحیح و مورد اطمینان می باشند. علاوه بر آن نقش کلیدی ولایت در پذیرش سایر اعمال و فرآیندهای اسلامی مورد توجه واقع شده و با ثوابهای مضاعف نسبت به حج بیان گردیده است، با این وجود روایات خاصی وجود دارند که کامل بودن حج را مشروط بر ولایت و امامت کرده اند: «تَمَامُ‏ الْحَجِ‏ لِقَاءُ الْإِمَامِ». لذا این فریضه بزرگ الهی بیشتر از حج مورد توجه و تأکید پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) قرار گرفته است. پس در این پایان نامه تلاش می شود علل تفاوت ثواب زیارت حرمین شریفین تحلیل و صحت و سقم احادیث آنها از نظر سندی و متنی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. بررسی ها نشان می دهند علل تفاوت ثواب زیارت خانه خدا علی رغم معتبر بودن احادیث و ثقه بودن راویان آنها در عین وحدت عمل زائران به نحوه شناخت و تأثیر پذیری از مناسک، کیفیت عمل زائران، شرایط مختلف و متفاوت زمانی، مکانی، سیاسی، فرهنگی و ... و مقیاس های ارزشیابی و اسرار و معارف زیارت بستگی داشته باشد شاید دلیل افزون بودن ثواب زیارت ائمه (ع) نسبت به حج، اهمیت بیش از حد مسأله امامت و شرایط و بازتاب های مختلفش بر طبق نصوص دینی باشد چرا که اصل ولایت از اصول موکده دین اسلام بوده و ائمه علیهم السلام مجری، مفسر و مبین دین و صراط حقّ می باشند و یا اینکه مقیاس سنجش متفاوت بوده است.

سیر تدوین تاریخ حدیث اهل سنت با نگارش صحاح ستّه به اوج شکوفایی خویش رسید و در این میان کتاب «الجامع الصحیح» محمد بن اسماعیل بخاری از اهمیّت و جایگاه والایی برخوردار می باشد. با توجه به اهمیّت کتاب صحیح بخاری، در این پژوهش سعی شده است با روشی توصیفی _ تحلیلی، احادیثی از مجموعه احادیثِ صحیح بخاری در بوت? نقد و واکاوی قرار گیرد که، ابوعبدالله بخاری در مدح و ستایش صحابه کبار: علی بن أبی طالب (ع)، ابوبکر، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان، گردآورده است. بررسی این احادیث دیدگاهی نسبتاً کلی و جامع نسبت به صحت و سُقم و کیفیت احادیث «الجامع الصحیح» به دست خواهد داد. با پژوهش انجام یافته تمامی سلسله اسنادی که بخاری حدیث را بدان طرق نقل کرده است، به لحاظ علم رجال و مصطلح الحدیث مورد بررسی قرار می گیرد، همچنین حدیث به لحاظ علم فقه الحدیث، با توجه به: شرح لغات حدیث، بیان حدیث در جوامع روایی دیگر، توجه به صدر و ذیل حدیث، توجه به اضطراب روایت و... به صورت مفصّل بحث شد.