آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم خدا از دغدغه های بنیادی انسان است که حتی ذهن ملحدان را نیز به خود مشغول کرده است. نقش اساسی این مفهوم و نحوه باور به وجود یا عدم وجود خدا در همه ابعاد زندگی انسان آشکار است، یعنی نگرش موحدانه یا ملحدانه نسبت به خدا است که ماهیت هستی انسان را بطور عام، و معنای آزادی و مسئولیت اخلاقی او را از بطور خاص، تعیین می کند. همچنین نحوه باور به خدای ادیان الهی یا غیرالهی نیز در تعیین معنای آزادی و مسئولیت اخلاقی انسان تاثیر گذار است، زیرا چگونگی خدای مورد باور، حدود ماهیت و افعال اخلاقی انسان را معین می سازد. در ادیان توحیدی نیز نحوه باور به ابعاد توحید، مثل توحید ذاتی، صفاتی و افعالی و نیز توحید عملی بیانگر حدود آزادی و مسئولیت اخلاقی انسان است، زیرا نوع تلقی های انسان از مراتب مختلف توحید، تعیین کننده مناسبات خدا و انسان است. علاوه بر این بایستی به نوع نگرش انسان به صفات خدا نیز توجه داشت، یعنی نحوه نسبت دادن صفات متناهی یا نامتناهی چون علم، قدرت و اراده به خدا و تعیین نوع مناسبات صفات الهی و انسانی نیز در معنای آزادی و مسئولیت اخلاقی انسان تاثیر دارند. در این زمینه، نوع تعریف صفات مزبور در چگونگی تعیین اعمال جبری و اختیار انسان دارای نقش اساسی هستند. بنابراین کلیت نگرش خداباور یا ملحدانه و ابعاد اندیشه ما درباره چگونگی خدایی که باورداریم، تعیین کننده جایگاه و ماهیت افعال ما است که آزادی و مسئولیت اخلاقی از مهم ترین آنهاست. در این مقاله موارد مذکور مورد بررسی تحلیلی قرار گرفته و نتایج آنها آشکار می گردد.

رستگاری، از مهم‌ترین مفاهیمی است که بشریت در طول دوران حیات خود نسبت به آن دغدغه‌مند بوده است. ادیان پاسخ‌های متنوعی را برای آن ارائه کرده‌اند و داعیه‌داران نجات‌بخشی و رستگاری شدند. فلسفه دین، با روش‌های دین‌شناسانه فلسفی به بررسی چیستی و چگونگی رستگاری در ادیان می‌پردازد. این پژوهش با توجه به دعوی خاتمیت اسلام، مدل نجات‌بخشی این دین را از آیات قرآن و سنت پیامبر(ص) استخراج کرده است؛ که اولا ً پس از بررسی و نقد رویکردهای بدیل، سعی داشته ضمن حفظ نقاط قوت آن‌ها، عاری از اشکالات واردشده بر آنان باشد. ثانیاً عدالت الاهی را به‌گونه‌ای مدنظر قرار دهد که تمامی آدمیان فارغ از هر ویژگی عارضی بر جوهر انسانیت و ادراکات اعتباری اعم از عصر حیات، فرهنگ، نژاد، دین، مذهب و امثالهم نه‌تنها امکان رستگاری، بلکه امکان کمال رستگاری را داشته باشند. به‌این‌ترتیب که خداوند آدمیان را نه برحسب میزانی واحد، بلکه فرد فرد آن‌ها را با خویش می‌سنجد و هر کس در حد آنچه به او رسیده است پاسخ‌گو است. در این مدل، آنچه عامل رستگاری است، ادیان نیستند؛ یعنی صرف پیروی از یک سنت دینی، متضمن نجات نیست. بلکه ادیان راه‌هایی را در مقابل متدینین می‌گشایند که آن‌ها را به‌سوی رستگاری رهنمون می‌سازد. چراکه هر نفسی به آنچه برای آن نفس تقوی یا فجور به‌حساب می‌آید، آگاه است. ادیان وظیفه‌دارند با آموزه‌های خود، این قوه ممیزه را به‌داری و نگه‌داری و تقویت کنند.

مساله شر از قدیمی‌ترین مسائلی است که از دیرباز، نه تنها ذهن متفکران بلکه ذهن انسان‌های عادی را به خود مشغول داشته است. همه انسان‌ها در طول زندگی خود، با انواع شرور مواجه می‌شوند. لذا پرسش‌هایی در ذهن افراد شکل گرفته است از جمله: آیا امکان نداشت که جهان فقط مملو از زیبایی و خیر بود و هیچ شرّی در آن وجود نداشت؟ علّت شرور چیست؟ در این میان، دغدغه خداباوران بسیار بیشتر است چراکه از خداوند مهربان، قادر و عالم محض، آفرینش و جایز دانستن شرور انتظار نمی‌رود. متکلمان مسلمان با الهام گرفتن از آیات و روایات، شرور را تحت عنوان آلام مطرح کرده‌اند. از دید آنها یک دسته از شرور، آلامی هستند که پیامد قوانین طبیعت و مستند به خداوند می‌باشند. مثلا زلزله‌ای که انسان‌ها در صورت وقوع آن جان خود را از دست می‌دهند یا دچار جراحات و آلامی می‌شوند؛ مستند به خداوند است. در این قسم از شرور طبق حکمت عدلیه، اعطای عوض بر خداوند واجب است. در این تحقیق مطالب به روش کتابخانه‌ای گردآوری و با روش تحلیلی و توصیفی بررسی می‌شوند و تلاش می‌شود تا کارکرد نظریه عوض از منظر متکلمان در حل مساله شر بررسی شده و طبق این نظریه تلاش می‌شود راه‌حلی مناسب برای همه یا حداقل برخی اقسام شرور ارائه شود. در این راستا برای مطرح شدن مساله از زوایای مختلف، راه‌حل‌های فیلسوفان مسلمان و غربی برای معضل شر و همچنین راه‌حل متکلمان معتزله، اشاعره و امامیه بیان و بررسی می‌گردد و سپس تحلیل می‌شود که راه‌‌حل‌های آن‌ها تا چه حد در حل مشکل انواع شرور موفق هستند. با وجود راه‌حل‌های متعددی که برای حل مساله شر ارائه شده است، به نظر می‌رسد "نظریه عوض" دارای کارکرد خاص خود در این زمینه است.

موضوع پژوهش حاضر، بررسی ابعاد معنای زندگی در رویکرد سنت گرایانه سید حسین نصر می باشد .یکی از مهم ترین موضوعات فلسفی، روان شناختی و دینی انسان در دوران جدید و عصر صنعتی شدن » معنای زندگی «جوامع و پیشرفت همه جانبه علم و فنآوری است. درک و کشف معنای زندگی از نگاه هر کسی، متوقف بر درک نگاه او بهمفاهیمی همچون، خدا، انسان، هدف زندگی، باور به جهان آخرت، ارزش های اخلاقی و مسئله شر خواهد بود.جریان سنت گرایی، یک جریان فکری نیرومند در قرن حاضر است که سابقه آن به یک اعتبار به سابقه تاریخ بشریاست. این جریان فکری توسط رنه گنون در قرن نوزدهم زمانی که مظاهر مدرنیته سرتاسر اروپا را فرا گرفته بود، به منصهظهور رسید. دکتر سید حسین نصر یکی از برجسته ترین نمایندگان مکتب سنت گرایی در دنیای معاصر به شمار می آید کهدر آثار و سخنان خود به این مسائل پرداخته است و در پی نقد مدرنیته و بازیابی امر قدسی سعی در معنا بخشی به زندگیانسان دارد و مولفه های اصلی معنای زندگی را می توان در آثار وی یافت. نصر با نگاهی تاریخی به سرنوشت انسان به رازبی معنایی زندگی انسان معاصر پرداخته و مولفه هایی را که به بی معنایی زندگی منجر شده، مورد کاوش قرار داده و به پیامدهایی که این مولفه ها در پی داشته، اشاره کرده است. جستجو برای کشف هویت قدسی و رهایی از زنجیر های پیچیده ایکه مدرنیته بر وجود آدمی زده، کوششی است که از سوی بسیاری از متفکران از جمله نصر دنبال می شود. هویت قدسی بهخاستگاه الهی، آسمانی، ازلی و سرمدی انسان اطلاق می شود.در نوشتار حاضر کوشش شده است تا با غور در آثار این فیلسوف سنت گرا، تبیین نوینی از معنای زندگی بر اساس آرا ونگرش سنت گرایانه وی ارائه گردد.

مسئله شر یکی از مهمترین مسائل فلسفی است و ازآنجاکه شرور بازندگی بسیاری از انسانها همراهاند و ممکن است سبب تردید در هدف، ارزش و کارکرد زندگی انسان شوند و زمینه گرایش به پوچی را ایجاد کنند، پرسش از ارتباط آنها بامعنای زندگی، پرسشی معقول و درخور توجه خواهد بود. از میان رویکردهای معنای زندگی، رویکرد فراطبیعت گرا مبتنی بر جهانبینی خدامحور است و باور به خدا و جاودانگی انسان را در دستیابی به معنای زندگی ضروری میداند. شرور در نگاه ظاهری، میتوانند وجود خدا و صفات او مانند توحید، علم، قدرت، عدالت، حکمت و خیرخواهی را به چالش بکشند. دراین زمینه، برخی متفکران، مرگ را شر و نابودی انسان میدانند؛ بنابراین از نظرگاه رویکرد فراطبیعت گرا، مسئله شر و معنای زندگی در باور به خدا و جاودانگی انسان باهم تلاقی پیدا میکنند. در پژوهش حاضر رابطه مسئله شر و معنای زندگی را از دیدگاه نو صدراییان مورد بررسی قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که فیلسوفان نو صدرایی به جهت داشتن جهانبینی الهی، در باب معنای زندگی طرفدار رویکرد فراطبیعت گرا هستند، آنان بر اساس مبانی فلسفی خویش به شبهات شرور پاسخ دادهاند، آنها نخست شرور را از سنخ عدمدانستهاند، سپس شرور عالم طبیعت را نسبت به خیرات اندک و غیرقابل انفکاک در نظر گرفتهاند و سرانجام آنچه را در نگاه سطحی شر خوانده میشود در نگاه عمیق مطابق با حکمت الهی و لازمه نظام احسن دانسته و در مجموع،» نظام احسن « ثابت کردهاند، میان شرور و وجود خداوند و صفات او ناسازگاری وجود ندارد؛ آنان با طرح آموزه زمینه را برای سعادت و کمال انسان و دستیابی به معنای زندگی فراهم دانستهاند؛ همچنین مرگ را نه نابودی، بلکه انتقال از نشئهای به نشئه دیگر دانسته و از جاودانگی انسان دفاع کردهاند و بدین ترتیب با پاسخ به شبهات شرور، رویکرد فراطبیعت گرا را تحکیم و تقویت نمودهاند.

مساله حقانیت و نجات از پرسش‌های کلامی جدید است که در سال‌های اخیر در فضای حوزوی و دانشگاهی ایران اهمیت بیشتری یافته است. افزایش اهمیت این مساله اگرچه به مواجه بیشتر متفکران حوزوی ما با جهان خارج ارتباط دارد در عین حال به گسترش جهانی ابعاد مساله کثرت‌گرایی و برخی لوازم آن مانند گفتگوی ادیان و همزیستی مسالمت‌آمیز و نظایر آن نیز ارتباط دارد. در این زمینه درباب حقانیت در فضای فکری حوزه به طور عمده با دو گرایش انحصارگرایی و شمول‌گرایی مواجه هستیم و تقریبا متفکران حوزوی از کثرت گرایی حقانیت حمایت خاصی ندارند. در باب نجات نیز برخی انحصارگرا و برخی شمول‌گرا هستند اگرچه تعبیرهای یکسانی از شمول‌گرایی ندارند. همچنین برخی متفکران حوزوی مساله حقانیت را از نجات جدا می‌دانند و برخی بین آن دو پیوند می‌زنند. در عین حال اکثر متفکران حوزوی اخیر از همزیستی مسالمت آمیز و گفتگوی پیروان ادیان و فرق دینی حمایت می‌کنند. در این تحقیق با نظر به آرای شمول‌گرایانه علامه طباطبایی و آیت الله مطهری از یک سو و آرای انحصارگرایانه آیت‌الله جوادی‌آملی و آیت‌الله‌‌ سبحانی از سوی دیگر، تلاش شده است مبانی و ویژگی‌های نگرش‌های متفاوت آن‌ها به مساله حقانیت و نجات بررسی شود و سازگاری منطقی و نتایج عملی آنها استخراج گردد. علامه طباطبایی با نظر به وحدت حقیقی ادیان فرض تعدد ادیان را نادرست دانسته و در نجات پیروان ادیان ایمان به خدا و عمل صالح را کافی می‌داند. استاد مطهری نیز همسو با نظر علامه با ارائه نظریه اسلام فطری دیدگاه شمول گرایانه ای را نسبت به رستگاری تمامی انسان‌ها ارائه می‌دهد ولی در مقابل آیت الله جوادی‌آملی و آیت‌الله سبحانی با مبنایی انحصارگرایانه راه رسیدن به رستگاری و سعادت را ایمان به پیامبر خاتم و التزام به اصول دین خاتم یعنی اسلام به طور خاص می‌دانند و از نظر ایشان پیروان سایر ادیان بهره از پاداش و اجر الهی نخواهند‌ داشت.