آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط و تعامل در اجتماع از مهمترین ابعاد زندگی انسانی است، به گونه‌ای که آن را مهمترین ابزار هدایت برشمردند. از این روی، یافتن مهارت‌های ارتباطی امری ضروری است که نداشتن این مهارت‌ها خسارت‌های سنگینی بر سلامت جسمی و روحی افراد خواهد داشت، لذا این امر در آموزه‌های قرآنی و روایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شرایط خاص و محدودیت ارتباطی امام حسن عسکری با شیعیان به تنهایی گواه و تأکیدی بر اهمیت نوع و کیفیت ارتباطات در سبک زندگی توحیدی است. یکی از فعالیت‌های علمی- فرهنگی ایشان، ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان و پیروان خود بود و از این طریق آنان را از هدایت خویش بهره‌مند می‌ساخت. پژوهش حاضر با هدف واکاوی مهارت‌های ارتباط با دیگران بر مبنای سیره این امام همام به روش نقلی- وحیانی، پردازش توصیفی-تحلیلی و گردآوری کتابخانه‌ای اطلاعات انجام گرفته است. براساس سیره حضرت عسکری ، پرهیزگاری در زندگی، تواضع در برابر افراد، فراموشی لغزش و گناه ایشان، جود و بخشش، صبر و بردباری و ... از جمله مهارت‌های ارتباطی در بُعد ایجابی است که رعایت آن‌ها موجب ارتباط مؤثر فرد با همنوعان می شود. اظهار شادمانی در نزد فرد محزون و غمگین، نفاق و دورویی و ... از بارزترین مهارت‌های ارتباطی در بُعد سلبی است که رعایت و عدم به کاربردن آن‌ها در ارتباط با همنوعان به ارتباطی مؤثر می‌انجامد.

جامعه اسلامی در دوران امامت امام حسن عسکریj‌ (254-260 ه.ق.) با مسائل اعتقادی، سیاسی و فرهنگی متعددی مواجه شد. اقدامات خشن و سرکوبگرانه عباسیان، فعالیت جریان‌های انحرافی و شبهه‌افکن، شورش زنگیان و قیام برخی از علویان، از جمله مسائلی بود که امنیت و سلامت جامعه اسلامی در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اعتقادی را دچار بحران کرده بود. امام حسن عسکری j‌ همسو با رسالت الاهی خویش در مواجهه با این مسائل، راهکارهای عملی و راهبردهای سازنده و تأثیرگذاری اتخاذ کرد که نتیجه‌اش حفظ تشیع و ایجاد آمادگی و زمینه‌سازی برای غیبت امام زمانf بود. هدف پژوهش حاضر، که با استناد به منابع اصلی و به شیوه توصیفی‌تحلیلی تدوین شده، تبیین نحوه مواجهه آن حضرت با اقدامات دو جریان مخرب اعتقادات جامعه اسلامی، یعنی خلافت عباسی و جریان‌های شبهه‌افکن، است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که: امام حسن عسکری چه شیوه‌ای در برابر این دو جریان در پیش گرفت و تفاوت مواجهه امام با بنی‌عباس و جریان‌های شبهه‌افکن چه بود؟ فرضیه این پژوهش آن است که شیوه امام، نفی هر دو جریان بود، اما متناسب با روش و اقدامات این دو جریان، تعامل و مواجهه نرم با عباسیان، و صراحت و رفتار تند با جریان‌های شبهه‌افکن را در پیش گرفت.

این کتاب، از جمله آثار ارزشمندى است که همچون دیگر سندهاى گران‏سنگ شیعه از گزند حیله‏ گرى‏ ها و دسیسه‏ ها در امان نمانده و ناپاکان روزگار، از راه تقطیع یا تصحیف مطالب، سعى در کاهش ارزش آن نموده ‏اند، مقدار باقى‏ مانده از این تفسیر، تنها شامل تفسیر «فاتحة الکتاب» و حدود نیمى از سوره بقره است که مورد استفاده محقّقان قرار گرفته است. تاریخ کتابت قدیم‏ ترین نسخه خطّى باقى‏ مانده از این تفسیر، مربوط به سال ۸۸۰ ق، است که ظاهراً با نسخه مرحوم محقّق کَرَکى مقابله شده است. البته حدود سى نسخه خطّى دیگر نیز در دسترس است که برخى در چاپ این تفسیر به همراه نسخ سنگى دیگر، مورد استفاده قرار گرفته‏ اند. این پایان‏ نامه در معرّفى "التفسیر المنسوب إلى الإمام العسکرى‏ علیه السلام" و دفاع از سند و درستى محتواى آن است. نگارنده ضمن اشاره به زمان پیدایى این تفسیر و رواج آن در بین شیعیان، سعى در بیان ارزش و اهمّیت جایگاه آن در بین تفاسیر مأثور دارد و با اعتراف به ناقص بودن آن - که فقط بخشى از تفسیر را داراست - آن‏را از آثار ارزشمند شیعى برشمرده است. این پایان‏ نامه، دربردارنده یک مقدّمه و پنج فصل است. در مقدّمه، اهمّیت و جایگاه تفسیر مأثور، با استشهاد به روایاتى که محوریت معصومان و سخنان آنان را در تبیین آیات قرآن روشن مى‏ سازد، مورد بحث قرار گرفته است. در فصل نخست، گزارشى اجمالى از چگونگى تدوین این تفسیر با ذکر جریان تاریخى آن و بیان اوّلین بخش آن‏ که از ناحیه حضرت املا شده و عناوین برجسته آن، آمده است. فصل دوم به بررسى سند تفسیر امام حسن عسکرى ‏علیه السلام اختصاص یافته است. نگارنده براى این تفسیر، دو سند ذکر کرده و کوشیده تا وثاقت محمّد بن قاسم مفسّر استرآبادى (راوى این تفسیر) را با طرح دعاوى و ردّ آنها اثبات کند و در پایان فصل، به نقل قول شیخ صدوق (ره) و ادلّه او پرداخته است. در فصل سوم، دیدگاه صاحب‏نظران رجال، حدیث و تفسیر درباره این تفسیر، انعکاس یافته و به نقل از علّامه مجلسى و محدّث نورى از صحّت استناد این کتاب به امام‏ علیه السلام دفاع شده است. در فصل چهارم، عمده ‏ترین اشکال‏ هاى محتواى این تفسیر، ارائه شده و به آنها پاسخ داده شده است. این اشکال ‏ها عمدتاً توسط شیخ محمّدجواد بلاغى در کتابى تحت عنوان "رسالة التکذیب لروایة التفسیر المنسوب إلى العسکرى‏ علیه السلام" و علّامه شوشترى در کتاب "الأخبار الدخلیة" طرح شده است، چنان‏که از میان عامّه، محمّد حسین ذهبى در کتاب "التفسیر والمفسّرون"، به تضعیف این تفسیر پرداخته است. نویسنده با عناوین: شواهدى بر تصحیف، اعتراضات سطحى، مغایرت با مستندات تاریخى، نارسایى ظاهرى برخى از مضامین، بررسى شواهد اختصاصى "التفسیر و المفسرون"، بررسى شبهه غلوّ در مقامات معصومان‏ علیهم السلام و بررسى شبهه کثرت معجزات، به نقدها پاسخ داده است. در پایان، نسخه‏ هاى خطّى این تفسیر و نیز فهرست تفصیلى عناوین آن آمده است.

مجموعه دعاها و اذکار وارد شده از سوی امام هادی(ع)، امام حسن عسکری(ع) و امام مهدی(ع) در موضوعات مختلف است. در این ادعیه و اذکار به بیان برخی از دعاهای مربوط به تعقیبات نماز، برخی از نمازهای مخصوص و مستحبی، نمازهای و دعاهای مربوط به رفع گرفتاری‌های مادی و معنوی پرداخته شده و آداب دعا تعلیم داده شده است. نویسنده در همین راستا دعاهایی از این سه امام بزرگوار در زمینه افزایش رزق و روزی، رفع مشکلات مختلف زندگی، انواع صلوات بر پیامبر اسلام(ص)، فاطمه زهرا(س) و سایر امامان شیعه، ادعیه مربوط به راز و نیازهای شبانه و تهجد، برای فرزنددار شدن و ادا شدن قرض و بدهی نقل کرده و منابع این ادعیه و اذکار را نیز از لحاظ روایی معرفی نموده است.

جلد پنجم از این کتابچه شامل وصایا و احادیثی از امام هادی (ع)، امام حسن عسکری (ع)، از جمله وصیت امام هادی به امام حسن عسکری، وصیت امام حسن عسکری به حضرت مهدی (عج)، پیام‌ها و سفارش‌های حضرت مهدی (عج) است که افزون بر آن، نکته‌هایی نیز در تنظیم وصیت‌نامه با نظر به وصیت نامه‌های معصومین درج گردیده است.