آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

دوران فعالیت علمی و فرهنگی تابعین که بعد از دوره صحابه وقبل از شکل گیری مذاهب فقهی ومکاتب حدیثی،کلامی وتفسیری زیسته اند، از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که با توجه به شرایط پیش آمده ای چون منع کتابت حدیث وضرورت انتقال شفاهی آن بین نخبگان مسلمان، ایشان (تابعین) انتقال دهندگان منبع دوم شریعت(سنت)به جمع آورندگان آن بوده اندکه پس ازصدور فرمان تدوین حدیث، آن را گرد آوری ومدون ساختند. از سوی دیگر تفکیک تدریجی میان مولفه های دانش های متنوع دینی مانند فقه، کلام و ... از دل حدیث ، اندک اندک در این دوره آغاز شده و لذا این دوره از این جهت نیز در تاریخ علوم اسلامی حائز اهمیت است. این عصر مهم تقریباً مقارن دوره امامت امام سجاد(ع) امام باقر(ع) بوده است و لذا بخش قابل توجهی از تابعین در محضر این دو امام شاگردی کرده اند. این امر به روشنی موجب اثر بخشی محضر علمی این امامان برروند فعالیت های علمی و فرهنگی جهان اسلام گردیده است. گرچه گستره تاثیر آنان بر فرهنگ و تمدن شیعی محل هیچ ابهام و تردیدی نیست، اما به نظر می رسد بررسی وسعت اثربخشی این دو امام بزرگوار و شاگردان آنها بر فرهنگ عامه، موضوعی در خور توجه و شایسته پژوهش باشد. این پژوهش این اثر بخشی را در چهار مولفه علمی یعنی حدیث، فقه، تفسیر و کلام جستجو نموده و نشان می دهد که دامنه نفوذ و حضور علمی امام سجاد (ع) و امام باقر (ع) و شاگردان آنها چگونه بر شکل گیری و توسعه این مولفه های علمی اثر نهاده و فرهنگ عامه را تحت تاثیر خود قرار داده است. شاگردان آن دو امام (ع) با ورود به مباحثی چون؛ کتابت واسناد در حدیث، روش های استنباط احکام با محوریت کتاب وسنت، روش های تفسیریِ روایی و روایی-درایی؛ استفاده از مجازات قرآنی، موضوعات کلامی چون امامت، جبر واختیار، قضاوقدر، بر روند گسترش و پیشرفت این علوم نقش داشته وعلاوه بر آن در زمینه قرائت قرآن ونگارش سیر ومغازی نیز مؤثر بوده اند.

قرآن کریم، به عنوان والاترین جلوه ­گاه فرهنگ اسلامی، حیات طیبه را ثمره­ ی قناعت معرفی می کند و حرکت در مسیر قناعت­ پیشگی را راه رسیدن به عزت نفس می­ داند. اشتمال حجم عمده ­ای از احادیث دینی بر موضوع قناعت و درک عمیق سعدی به عنوان شاعر اخلاق­ گرای ادب فارسی از این مهم، موجب شده که وی یک فصل از بوستان و یک باب از گلستان خود را به این موضوع اختصاص دهد. تحلیل کارکرد قناعت در این دو شاهکار سعدی، که به شدت متأثر از قرآن کریم و سیره­ ی عملی بزرگان دین است، نشان می­ دهد که دامنه­ ی فراگیری تبعات ارزشمند قناعت، به طور مستقیم بر سلامت نفس و سعادت انسان اثرگذار است. پژوهش حاضر اهمیت قناعت در قرآن کریم و بوستان و گلستان سعدی را در قالب مطالعات میان­ رشته­ ای مورد بحث قرار داده است. روش تحقیق، بنیادی- استنادی و مبتنی بر داده­ های دینی و تربیتی بوده و هدف نوشتار حاضر آن است که ضمنِ الهام گرفتن از کتاب وحی الهی در زمینه ­ی گسترش فرهنگ اسلامی، با تبیین برخی حکایت ­های عبرت ­آموز بوستان و گلستان، و تأکید بر ارزش­ های اخلاقی قناعت­ ورزی، تأثیر فرهنگ دینی بر دیدگاه سعدی را در زمینه ­ی اهمیت قناعت­ پیشگی مورد بحث قرار دهد. یافته ­های پژوهش نشان می ­دهد که سعدی در خلق این دو شاهکار به شدت متأثر از فرهنگ اسلامی بوده و با اثرپذیری مستقیم از آیات و روایات، به بزرگ­داشت فضیلتِ قناعت در آثار خود پرداخته است.

مناسبات اجتماعی و تعاملات فکری امامیه با دیگر جریان‌های مذهبی در دوران حضور ائمه(ع)، مسئله‌ای است که با وجود آثاری که درباره آن پدید آمده است به پژوهش‌هایی تازه نیاز دارد. این مقاله با هدف کشف چگونگی این تعاملات می‌کوشد با شرح عمیق و گسترده عصر صادقین:(94ـ 148ه.ق) به عنوان یک زمینه، مناسبات اجتماعی و سپس تعاملات فکری و علمی امامیه با خوارج را در دو بخش جدا از هم بررسی کند. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که امامیه در این دوره با راهبری امام باقر(ع)و امام صادق(ع)در کنار مخالفت با هرگونه برخورد عجولانه با اقدامات خوارج، با انگیزه هدایت‌گری و جذب در پی ارتباط با آنها بودند و هم‌زمان، با افکار نادرست آنها مقابله علمی می‌کردند.