آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش در چهار فصل، ضمن بيان پيشينه تاريخي عزاداري امام حسين عليه السلام، به سيره پيشوايان ديني? در اين باره اشاره کرده و به تبيين جايگاه عزاداري در عرصه سياسي و اجتماعي عصر ائمه? و پيامدهاي آن مي‌پردازد. سيره پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و اهل‌بيت? و شواهد قرآني، بيانگر پسنديده بودن گريه و عزاداري بر ميت است. عنايت ويژه ائمه?، به گريه و عزاداري، افزون بر بيان اهميت سوگواري، نشانگر شرايط حساس عصر آنان است. در شرايطي که دشمنان اهل‌بيت? به صورت جدي در صدد تحريف واقعه عاشورا بودند، احياي سنت گريه و عزاداري، بهترين راه براي خنثي سازي اين توطئه بود. سيرگريه و عزاداري در عصر ائمه? فراز و نشيب‌هاي زيادي داشته است و علت اصلي اين سير، به سياست حاکمان اموي و عباسي در رابطه با اهل‌بيت? باز مي‌گردد. در بخش عمده اين عصر، برگزاري مراسم عزاداري در عمل غيرممکن بود و گزارش‌هاي مربوط به عزاداري عصر ائمه? منحصر به چند مقطع خاص است؛ از جمله پايان اسارت اهل‌بيت? تا بخشي از دوران اول حضور آنان در مدينه، در فاصله سقوط امويان تا تثبيت قدرت عباسيان که همزمان با عصر امام صادق عليه السلام بود، و دوران کوتاه حضور امام رضا عليه السلام در خراسان. در عين حال، ائمه? در فرصت‌هاي کوتاهي که در دست داشتند، با سيره عملي و گفتاري خود، به محتواي گريه و عزاداري غناي کافي بخشيدند. نسبت به پيامدهاي عزاداري امام حسين عليه السلام در عصر ائمه?، مي‌توان به نقش آن در حفظ عاشورا، حفظ اسلام و ارزش‌هاي اسلامي و آموزه‌هاي اسلامي، شکل‌گيري قيام‌هاي مردمي مانند قيام حره و قيام‌هاي عراق و قيام‌هاي علويان و سقوط امويان و پيروزي عباسيان بر امويان اشاره نمود. البته هرچند که عباسيان از عزاداري براي سيدالشهدا عليه السلام براي رسيدن به حکومت بهره بردند، ولي پس از نيل به هدف، جز بعضي موارد خاص، عکس‌العمل آنها با عزاداري شديد و کوبنده بود.

بی شک حماسه عاشورا و قیام سیدالشهدا(ع)، مهم ترین رخدادی بوده که باعث تحوّل مضمونی و معنایی در ادبیات فارسی و عربی شده است. با این حال، در طول تاریخ، نگاه به این واقعه، همیشه یکسان نبوده و در این میان، شرایط سیاسی حاکم بر جوامع تأثیر چشمگیری در زاویه دید شاعران نسبت به جریان عاشورا داشته است. بُعد فردی و اجتماعی شخصیت امام(ع) و میزان رویکرد شاعران به هر یک از آن ها، از مسائل قابل بررسی در اشعار عاشورایی فارسی و عربی است. همچنین تعابیر به کار گرفته شده بوسیله آنان، حکایت از حضور ادبیات بُکایی و حماسی در هر دو زبان فارسی و عربی دارد، امری که ناشی از اختلاف در نوع نگاه به عاشورا به عنوان یک تراژدی و یا یک انقلاب و نهضت حیات بخش است. ورای این اشتراکات، اختلافاتی نیز وجود دارد، از جمله آن ها میزان توجّه فراوان شاعران عرب به ذکر نسب و مدح خاندان آن حضرت و بیان صفات مختلف امام حسین(ع) است. نوع صفات انتخابی برای امام حسین(ع) نیز مؤید این مطلب است که آنان، به دنبال یک الگوی مبارز و برتر در جامعه خویش بوده اند و به نظر می آید حضور رهبران دینی در نهضت مشروطه و پس از آن، باعث شده این مسأله، کمتر مورد توجّه شاعران ایرانی قرار گیرد.قیام عاشورا که از ابتدا پشتوانه فکری انقلاب اسلامی بود، بارزترین الگوی مبارزه شد و امام خمینی (ره) برای ملّت، یادآور امام حسین (ع) بود و عاشورا که تا پیش از انقلاب، به عنوان یک سوگ بزرگ به آن نگریسته می شد، در سروده های دفاع مقدّس به عنوان یک حماسه مطرح شد که در تاریخچه شعر عاشورایی، فصل تازه ای گشود. پژوهش مذکور، با رویکردی توصیفی- تحلیلی، مسائل مذکور را مورد بررسی قرار داده است.

شیعیان در تمام دنیا همه‌ساله یاد و خاطره شهیدان کربلا را زنده نگه ‌می‌دارند و در ماه محرم به ‌سوگ می‌نشینند. شیعیان افغانستان نیز اهتمامی ویژه به برپایی عزاداری‌های حسینی دارند و این امر، قدمتی به پیشینة حضور تشیع در این کشور دارد.نوشتار زیر در دو بخش به این موضوع پرداخته است: بخش نخست اشاره‌ای کوتاه به سیر تاریخی عزاداری‌های حسینی در افغانستان، به‌ویژه کابل دارد؛ در بخش دوم به چگونگی برگزاری این مراسم، مانند سبک عزاداری، علایم و نمادها، زنانه‌خوانی، ساختار تکیه‌خانه، نحوه اجرای مراسم طی یک روز و. . . در شهر کابل پرداخته شده است. این بخش بیشتر به مشاهدات نویسنده و مصاحبه با افراد مطلع متکی است.

آیین عزاداری محرم مهم ترین مناسک معنوی شیعه، مجموعه ای از نمادهای گوناگونی است که می تواند به بهترین شکل، بیان کننده تداوم باورهای کهن شیعیان در گذر زمان باشد. از زمان گسترش تشیع در روزگار صفوی تا به امروز، انجام این آیین، تداوم و البته به فراخور زمان، تحولاتی را نیز در بر داشته است. با ورود مذهب تشیع در دوره صفوی و تلاش حاکمان آن دوره به گسترش تشیع، تاثیر اسلام شیعی در هنرهای اسلامی از جمله فلزکاری بسیار دیده می شود. در این میان هنرمندان فلزکار دوره صفوی دست به خلق آثاری می زدند که روح اسلام در آن جلوه گری می کرد. یکی از این جلوه های نمادین معنوی در این باره، ساخت علم های عاشورایی است. کتیبه ها و یا آرایه های خطی در علم های عاشورایی با مضامین شیعی، جلوه ای خاص به آن داده است؛ حال آنکه ارتباط معنوی و دینی میان مضامین این آرایه های خطی و کاربرد علم به عنوان محمل تجلی فرهنگی شیعی، خود جای بسی تعمق دارد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در حقیقت علم یک اثر هنری در دوره صفوی، دارای ویژگی های زیباشناسانه ای است که برای عامه مردمی که فضای فرهنگ عاشورایی تعلق دارند، مهم و مقدس است. این پژوهش می کوشد تا با روش توصیفی-تحلیلی، جنبه های تصویری و محتوایی کتیبه نگاری تعداد دوازده علم عاشورایی صفوی را از حیث کاربرد مفاهیم موجود در فرهنگ شیعی در این نمود آیینی بررسی کند.