آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند براي هدايت انسان‌ها افرادي را برگزيده و به نبوت برخي از آنان در قرآن تصريح کرده است. ولي پيامبر بودن بعضي از افراد مانند حضرت خضر(ع) به‌روشني بيان نشده است. اين مسئله زمينه‌اي شده تا بين دانشمندان اسلامي درباره شخصيت، نبوت و جايگاه و مقام ايشان اختلاف ایجاد شود. برخي از عرفا بر اين باورند که عنوان «خضر» يک مقام معنوي است، نه يک شخصيت عيني؛ ولي بسياري از دانشمندان اسلامي بر اين باورند که حضرت خضر موجودي حقيقي و عيني است. اين دسته نسبت به فرشته يا انسان بودن وي و همچنين نبوت، ولايت و عبد صالح بودن او با يکديگر اختلاف‌نظر دارند. مقاله حاضر در عين توصيف کامل ديدگاه‌هاي مذکور، با تحليل و بررسي آيات قرآني و روايات به اين نتيجه دست پيدا کرده که آن حضرت انسان حقيقي و عيني بوده لیکن نبوت ايشان از آيات و روايات قابل اثبات نيست. ولي مي‌توان از آيات قرآني مقام ولايت را براي ایشان اثبات نمود.

توجه به این مهم که دانش سازمان و مدیریت به ‌عنوان عنصری کلیدی در رشد، تعالی، صعود و سقوط سازمان جامعه و نهادهای سیاسی و حکومتی، نقش اساسی ایفاء می­کند، از منظر قرآن کریم که محکم‌ترین و استوارترین پیام الهی بوده و عهده‌دار برنامه جامع زندگی بشری است، آن گونه که بایسته است مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است. نگارندگان نوشتار سعی دارند با استفاده از متد توصیفی و تحلیلی و با بهره جستن از روش استنطاقی شهید صدر با مراجعه به آیات 60 تا 82 سوره کهف مؤلفه­های مهم مدیریتی در آیات یاد شده را کشف و تبیین نموده و نیز تمایز آن را با دانش مدیریت رایج بیان کنند؛ تا از این ره‌گذر جامعیت قرآن کریم نسبت به دانش مدیریت به تصویر کشیده شود. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که در آموزه­های آیات 60 تا 82 سوره کهف مهم‌ترین مؤلفه‌های مدیریتی در حوزه­های یادگیری سازمانی و نگرش سیستمی مطرح شده است چه این‌که در حوزه یادگیری سازمانی به مباحثی هم‌چون هدف‌گذاری، نیازسنجی، تعیین موضوع یادگیری، بیان مسئله سازمان، طرح مثال مرتبط با موضوع برای تفهیم مسئله، عدم سخت‌گیری و رعایت اصول آسان‌گیری و بر عهده گرفتن موارد عملی یاددهی توسط خود مدیران پرداخته شده است و در حوزه نگرش سیستمی به موضوعاتی مانند توجه به محیط، نگاه سیستمی به قضایا، تلاش در راستایی نیل به هدف، استفاده از مکانیسم بازخور، اشاره به آنتروپی منفی، توجه به مصادیق ناشناخته از چالش‌های محیطی، معرفی راهبرد (عبور از چالش‌ها و تهدیدات محیطی) می‌پردازد. هم‌چنین مشخص شد که مؤلفه‌ها ذکر شده در قرآن کریم در همه زمان‌ها و مکان‌ها قابل بهره‌گیری و استفاده است.

خضر یکی از برجسته‌ترین قهرمانان فرهنگی‌ـ‌دینی در داستان­های شفاهی مردم ایران است. این شخصیت نامیرا با عنصر مقدس آب ــ که نماد حیات­­بخشی است­ ــ ارتباطی نزدیک دارد و نام او در نقاط مختلف ایران با آب و آیین­های مربوط به آن پیوند دارد، از این رو بر بسیاری از چشمه‌ها نام خضر نهاده شده است. بسیاری از مردمان ایران معتقدند خضر بر روی دریاها سفر می­کند و راهنمای دریانوردان­، صیادان و مغروقان است؛ ­­به­همین دلیل در کناره­های دریا­، زیارتگاه‌ها و بناهای یادبودی از او ساخته­اند، و ملوانان هنگامی که گرفتار طوفان می­شوند به خضر پناه می‌برند. همچنین معتقدند که او گاه بر پوستینی سپید می‌نشیند، چون برمی‌خیزد سبزه در آنجا رسته است. از این‌رو، خضر دو نماد برجسته دارد: ماهی و سبزه. خضر و الیاس در داستان­ها غالباً در کنار یکدیگر قرار می­گیرند و کارکرد آیینی مشابهی دارند؛ از این‌رو، در بیشتر نقاط ایران، در کنار زیارتگاه‌های خضر، زیارتگاه الیاس نیز بنا شده است. در این پژوهش سعی شده است تا جایگاه خضر ­در میان باور‌های ایرانیان ساکن منطقه خلیج فارس مورد بررسی قرار ­گیرد و به چند زیارتگاه که در این نواحی برای خضر و الیاس نبی ساخته شده اشاره شود.

خضر شخصیتی اسطوره‌ای، اسرارآمیز و پیامبرگونه است که در ارتباط با آیاتی از قرآن (کهف، 18/60-82) مطرح می شود. روایات، افسانه‌ها و حکایات گوناگونی در فرهنگ اسلامی، اعمّ از متون تاریخی، روایی و تفسیری، ادبی و عرفانی به ویژگیهای این شخصیت و همسفری او با موسی پیامبر اختصاص یافته و مسائلی چون نام و نسب خضر، پیامبر بودن یا نبودن او، علم لدنّی و معرفت باطنی که منشأ افعال عجیب و غریب اوست، عمر جاودانه‌اش، و ارتباط او با شخصیتهای دیگری چون الیاس، اسکندر، ذوالقرنین، ارمیا و دیگر شخصیتهای انجیلی مورد بحث قرار گرفته است. پژوهشگران با توجه به این مستندات، ردّ پای خضر و یا داستان او را در شخصیتهای دیگر موجود در کتاب مقدس و ادبیات ربّانی، و نیز در اساطیر، داستانها و افسانه های باستانی ملل مختلف جهان جستجو کرده و مباحث و آراء گوناگونی را ارائه نموده اند. به باور محققان غربی، برای این چهر? اسلامی نمی‌توان یک منشأ خاص در نظر گرفت، بلکه خاستگاه آن مجموعه‌ای از حکایات، افسانه‌ها و اسطوره‌هایی است که در سرزمینهای اسلامی قبل از ظهور اسلام جریان داشته است، و گفته می‌شود شخصیت خضر ترکیب و تلفیقی از عناصر مختلف و ناهمگون غیراسلامی است که در فرهنگ و ادبیات دینی مسلمانان به یک شکل منسجم و واحد ترسیم شده است. اغلب پژوهشگران ریشه‌های این شخصیت را شرقی و به ویژه سامی دانسته‌اند. ولی فرضیات دیگری نیز در تطبیق شخصیتهایی از اسطوره‌های غیرسامی مانند اساطیر یونان ، ایران باستان و ادبیات گنوسی با خضر اسلامی طرح شده که هر یک قابل تأمل و بررسی است. بعلاوه، بررسی نقش و جایگاه هر یک از عناصر و مؤلفه های داستان خضر در اساطیر کهن بشری مؤید نظریات و فرضیات فوق خواهد بود.

نهاد تعلیم و تربیت یکی از نهادهای گسترده و مهم اجتماعی و برجسته‌ترین هدف تشکیل آن، پرورش و آماده‌سازی نسل جوان برای ورود به اجتماع و پذیرش نقش‌های گوناگون است؛ از این‌رو شناخت روابط درست میان عناصر اصلی این نهاد، یعنی شاگرد و استاد می‌تواند یاری‌گر آن در رسیدن به اهداف خود باشد. خداوند متعال در آیاتی از سورۀ مبارکۀ کهف، داستان «جست‌وجوی مراد» توسط حضرت موسی(ع) (پیامبر اولوالعزم الهی) و یافتن استاد و همراهی با وی را به طور موجز بیان کرده است. در این پژوهش برآنیم تا با بررسی دیدگاه‌های مفسران از وجوه مختلف عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و ... پیرامون این آیات و بهره‌گیری از روایت‌های تفسیری ذیل آن به برترین آداب شاگردی و استادی دست‌یابیم و منشور اخلاقی والایی برای فضاهای آموزشی در این رابطه ارائه کنیم. اشتیاق موسی(ع) در یافتن فردی آگاه‌تر از خود، علی‌رغم نیل او به مقام نبوت و کلیم‌اللهی، کوشش و پشتکار و تحمل مشقت‌های بسیار این راه، نشان‌ از اهمیت بالای فراگیری دانش و توجه به آداب آن در هر مقطعی از زندگی به ویژه بایستگی جست‌وجوی استادی شایسته دارد. برپایۀ آموزه‌های آیات یادشده، مهم‌ترین آداب شاگردی عبارتند از اظهار تواضع، کسب اجازه از استاد، اطاعت از استاد و رعایت ادب پرسش و در مقابل، احساس تکلیف استاد در مقابل افراد جویای علم، احترام به ارزش‌های ذاتی شاگرد، آگاه ساختن دانشجو نسبت به دشواری‌های پیش‌رو و اتخاذ روش آموزشی درست و متناسب با ظرفیت دانشجو نیز گوشه‌ای از آداب استادی برگرفته از این آیات است.