آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

همایون همتی دارای مدرک دکتری ادیان و عرفان از دانشگاه آزاد و فوق دکترا از دانشگاه بیلفلد آلمان است. وی پیشتر رئیس دانشکده روابط بین‌الملل تهران و یک دوره نیز رایزن فرهنگی ایران در آلمان بوده است. او سال‌هاست که در موضوعات متنوع فلسفه دین، عرفان تطبیقی، معرفت شناسی، الهیات و فلسفه غرب به تدریس و تحقیق اشتغال دارد. از ایشان تاکنون کتاب‌های بسیاری در قالب تألیف یا ترجمه منتشر شده است؛ آثاری نظیر «نقدی بر تئوری بازتابی شناخت»، «دین شناسی تطبیقی و عرفان»، ترجمهٔ “مفهوم امر قدسی” نوشتهٔ رودلف اتو، ترجمه و تدوین “مقدمه‌ای بر الهیات معاصر”، “شناخت دانش ادیان”، “فیزیک، فلسفه و الهیات”، “گفتمان دینی در جهان متغیر”، “شناخت دانش الهیات”، “آشنایی با فلسفهٔ دین”، “دین و فرهنگ”. شرکت در انواع نشست‌ها و بسیاری از کنفرانس‌های بین‌المللی درباره مسائل متنوع الهیاتی و فلسفی علاوه بر تدریس مستمر در دانشگاهها از جمله علایق و اشتغالات ایشان طی سال‌های گذشته بوده است. از این‌رو، تلاش می‌کنیم تا در این گفتگو به برخی از مسائل کلی درباره گرایش‌های الهیاتی جدید بپردازیم.

بحث ما دربارهٔ صفت “خیر” است که از صفات الهی است. سؤال این است که اگر خداوند “خیر مطلق” است چرا “شرّ” آفریده است؟ و فیلسوفان دین معاصر در کتاب‌های فلسفه دین، مسئله “هولوکاست” را به عنوان یکی از مصادیق شر مطرح کرده‌اند. الهی دانان یهودی معاصر کوشیده‌اند توجیهات و توضیحات مناسب در این باره ارائه کنند. در جلسهٔ گذشته یک پاسخ را از ریچارد روبنشتاین (Richard Rubenstein) مطرح کردم.[۱] دیدگاه دوم از آن امیل فکنهایم است. این‌ها الهی‌دانان برجستهٔ یهودی و از بازماندگان هولوکاست هستند که در دپارتمان‌های معتبر دانشگاه‌های مشهور دنیا به تدریس مشغول‌اند و در این باره نظریه پردازی می‌کنند. من در اینجا آرای آنها را به اختصار گزارش می‌کنم. در ضمن مثل جلسهٔ گذشته برخی نقدها را هم که به این تفسیرها وارد شده اشاره می‌کنم مثل بزرگنمایی‌ها و باج خواهی‌ها و امتیازطلبی‌های یهودیان به ویژه صهیونیست هابه بهانهٔ واقعهٔ هولوکاست. البته بحث من در اینجا بحث الهیاتی و فلسفی است نه سیاسی. ابعاد سیاسی این واقعه و پیامدهای آن را باید سیاست شناسان بررسی کنند.

در این نوشتار کوتاه، مجال آن نیست که به تفصیل به معرفی “فلسفه کاربردی” و کارکردهای آن بپردازیم. همین قدر یادآور می‌شویم که نباید در گذشته ماند و چشم بر تحولات شگرف بعدی فرو بست و سیر تحول فلسفه را از حیث موضوع، مفاهیم، پیش‌فرض‌ها، روش‌ها و ساختار نادیده گرفت.

با همه تلاش‌های بزرگان، هنوز ما در آغاز راه هستیم. باید گام‌های ابتدایی را برداریم، به‌ویژه با توجه به دیدگاه‌های جدید و دفاعیات جدید، تجربه دینداران جهان و اله‌دان‌های مسیحی، یهودی، بودایی، زرتشتی و کارهای جدیدی که شده است. روان‌پزشکان، فیلسوفان اخلاق و متخصصان اخلاق زیستی، اخلاق پزشکی، طرفداران محیط زیست، همگی ابواب جدیدی را روی این بحث گشوده‌اند که پیش‌تر به این شکل مطرح نبوده است.

از ابتدای پدید آمدن این بلیّه و معضل دردناک و اندوه زا عمیقاً متأثر شدم و مطالعات زیادی را شروع کردم. تقریباً می‌توانم بگویم که همه مصاحبه‌ها و مقالاتی که به زبان فارسی و انگلیسی، به ویژه به این دو زبان، حالا با زبان‌های دیگر هم من آشنایی دارم، ولی آنچه به این دو زبان منتشر شده، دیده‌ام و مطالعه کرده‌ام. شاید بتوانم ادعا کنم آنچه در رسانه‌ها، سایت‌ها، فضای مجازی و مطبوعات کشورمان و نیز در دنیا نشر پیدا کرده در زمینه کرونا همه را مطالعه و دنبال کرده‌ام. در اینجا، مجال معرفی و تشریح آن مطالب و دیدگاه‌ها نیست و نمی‌توانم همه این دیدگاه‌ها را باز بکنم و توضیح بدهم ولی تاکنون چند پرونده از یادداشت‌ها و مطالب مرتبط با کرونا به منظور مطالعه و تأمل در کتابخانه شخصی‌ام تشکیل داده‌ام و بحث‌های متضاد و متعارض و حتی تناقض‌آمیزی را که به خصوص متفکران ما مطرح کرده‌اند مورد مطالعه و مداقّه قرار داده‌ام.

بزرگانی مثل مولانا تعلق به هیچ قوم و خاک و سرزمین خاصی ندارند و میراث مشترک بشریت هستند و بر قلّه‌ای ایستاده‌اند که همواره نورپاشی می‌کنند و از تابش انوار آنها، همه انسان‌ها می‌توانند دلگرم و بهره مند شوند. شخصیت‌هایی همچون مولانا، عارف دل آگاه و رازدان که الگوی معنوی نسل‌های گوناگون بوده‌اند بی تردید افتخار بشریت‌اند و به همه انسان‌ها، آزادگان و معنویت جویان تعلق دارند. ما البته افتخار می‌کنیم که مولانا فارسی زبان بوده است و زادگاه او در ایرانِ بزرگ بوده است اما امروز کسانی می‌توانند از هم کیشی و هموطنی با مولانا سخن بگویند که او را بهتر درک کنند، بهتر معرفی کنند، بشناسند و بشناسانند وگرنه هیچ فخری ندارد که ما صِرف اینکه زادگاه مولانا یا مدفن او در فلان سرزمین است به او افتخار کنیم که از ماست یا هموطن ماست اما سخن او، جهان بینیِ او و اندیشه‌های او را نشناسیم و با او بیگانه باشیم.

این اثر مجموعه مقالاتی است در ارتباط با جریان‌های الاهیاتی جهان معاصر، الاهیات رهایی‌بخش، الاهیات فمینیستی، الاهیات عصری، الاهیات مسیحی معاصر، الاهیات تطبیقی، الاهیات آسیایی، آفریقایی، اروپایی و ... . که مجموعاً شامل هجده مقاله می‌باشد. تدوین‌گر و مترجم این مجموعه مقالات در پش‌گفتار و همچنین فصل اول به بیان نکاتی در باب کلام جدید پرداخته است. نویسنده معتقد است که هر چند کلام جدید در مغرب زمین و در جهان مسیحیت ایجاد و رشد یافته است، اما هیچ دلیلی بر انحصار آن بدین حوزه خاص وجود ندارد. به اعتقاد نویسنده کلام جدید صرفاً نوشدن تعدادی مسأله نیست، بلکه آنچه اهمیت فراوان دارد، تغییر پارادایم‌ها، الگوهای معرفتی و پیدایش فضا و افق فهم جدید می‌باشد که در فضای معرفتی نوینی ایجاد شده‌اند. علم کلام مهم‌ترین کارکردش باید آسیب‌شناسی دینی باشد. این کارکرد حتی از دفع شبهات هم مهم‌تر است.