آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب در چهار فصل و 21 نوشتار منتشر شده است. مؤلف در این کتاب چهار محور عقل و حکمت، توحید، عدل الهی و ارسطو شناسی را مورد بازنگری قرار داده است. اکثر مقالات سه بخش نخست به بیان دیدگاه های اسلامی می پردازد در حالی که بخش آخر به نقد و بررسی برخی از مباحث مهم ارسطو اختصاص دارد. این کتاب در واقع به مقایسه حکمت اسلامی و فلسفه یونانی پرداخته است... مطالب این کتاب به ترتیب بخش ها از این قرارند: بخش اول عقل و حکمت نام دارد که مواردی چون ماهیت عقل و تعارض، عقل و معرفت عقلی از دیدگاه امیر المؤمنین، عقل عملی در آثار ابن سینا، مفهوم حکمت در قرآن و حدیث و روش شناسی علم کلام مورد بررسی قرار گرفته است. بخش دوم نیز با عنوان توحید به این موارد پرداخته است: شناخت آفریدگار از راه سیر آفاق و انفس، معرفت فطری و قلبی خدا، توحید، اسماء و صفات الهی و آفرینش هنری. در بخش سوم هم این عناوین دیده می شوند: مفهوم عدل الهی، قضا و قدر و اختیار انسان، حضور اراده در مبادی عمل، مفوضه چه کسانی هستند، ترجمه و نقد رساله جبر و اختیار اثر میرداماد و نظام احسن. چهارمین بخش هم به این موارد می پردازد: ارسطو شناسی، جهان در اندیشه ارسطو، خدا در اندیشه ارسطو، اراده انسان و تأثیر آن در کیفر جرم، نقد ارسطو از نظریه سقراطی افلاطونی. مؤلف در قسمتی از کتاب آورده است: "حکمت معرفتی الهی و عقلانی است. چون منشاء حکمت خداوند است، خواه از طریق الهام عقل و خواه از طریق وحی انجام پذیرد عقلانی است؛ چون عقل یا مستقلاً به آن پی می برد یا به کمک وحی متذکر آن می شود یا از طریق وحی که حقانیتش توسط عقل اثبات شده است." رضا برنجکار همچنین بر این عقیده است که حکمت در تعامل عقل و وحی حاصل می شود. اما آیا عقل مستقل از وحی به حکمت نمی رسد؟ و آیا معارف تعبدی وحی، حکمت نیست؟ "حکمت و اندیشه دینی" نوشته دکتر رضا برنجکار در 460 صفحه و با شمارگان پنج هزار نسخه روانه بازار نشر شده است.

بحث جبر و اختیار از مباحث بسیاردقیقی است که از دیرباز ذهن انسان ها و به ویژه خِردورزان را به خود مشغول ساخته است . این مبحث در میان گروه های مسلمانان نیز دارایجایگاه پراهمّیتی است . هر یک از این گروه ها برای اثبات عقیده ی خود به آیاتی از قرآن کریم تمسُّک جسته اند و ظاهر آن را موید نظریه ی خویش گرفته اند . در این میان اهل بیت (علیهم السلام) از افراط و تفریط مصوّن مانده ، و بر نظریه ی " امرٌبینُ الأمرین" پای فشرده اند . امام هادی (علیه السلام ) دررساله ی "جبر و تفویض "سعی بر حل این معمّا دارند و این مبحثرا ، که از پیچیده ترین مسائل کلامی است ، با بیانی بسیار روشن و شیوا مطرح و نقد کرده و نظر شیعه «الأمرُ بینَ الأمرین» را به اثبات رسانیده است . امام هادی (علیه السلام ) در نفی جبر 10 آیه ذکر می کنند ، که این آیات فساد و بطلان جبر را به روشنی تبیین می کند، و بر مسئولیت داشتن انسان در برابر اعمالش تأکید دارد . ایشان در نفی تفویض نیز ، به 6آیه استناد می دهند که این آیات مسأله اختیار انسان را در محدوده ی سلطنت الهی به اثبات می رساند وافعال انسان را با اراده ی الهی پیوند می زند . امام (علیه السلام ) در اثبات امرٌ بینَ الأمرین ، 37 آیه ، در توضیح ، تأیید و اثبات آن ، ذکر می کنند که از این میان، 2 آیه صریحا ً در جهت اثبات آن و سایر آیات ، به طور غیر مستقیم به توضیح این مسئله می پردازند ، و نیز در پاسخ به شبه? عدم علم خداوند به آینده ی بشر ، 7 آیه ذکر می کنند . همچنین امام ( علیه السلام ) با نقل روایت امام صادق (علیه السلام ) چگونگی اثبات امرٌ بینَ الأمرین را شرح می دهند . اما ، طرفداران جبرو تفویض ، در صدد تأویل و توجیه آیات قرآن برآمدند . طرفداران جبر " اشاعره " آیات مشعر بر اختیار و آزادى و مسئولیت‏ بشر را ، به بهانه ی علم و اراده و قضاء و قدر الهی تأویل کرده و عملاًمنکر اختیار انسان شده اند و طرفداران تفویضِ انسان به خویشتن " معتزله " آیات مشعر بر تقدیرکلّى الهى را ، به دلیل مختار بودن انسان توجیه کرده اند .امام (علیه السلام)در این رساله ،تبیین می کنند که هیچ گونه ملازمه‏اى بین عمومیت تقدیر و مجبور بودن انسان و همچنین بین اختیار او و نفى تقدیر ، وجود ندارد ، در نتیجه ، این تناقض و تعارض خود به خود حل مى‏شود و نیازى به تأویل و توجیهآیات و روایات نیست و دلایل بطلان عقاید اشاعره و معتزله روشن می گردد .کلید واژه : جبر ، تفویض ، امرٌ بینَ الأمرین ، عدل الهی ، مشیّت و اراده الهی

این مقاله، تعلیقات آیت الله میرزا مهدی اصفهانی و هشت حدیث از پنج باب کتاب اصول کافی را در بر دارد که از کتاب چاپ نشده " اساس معارف القرآن " نقل شده است. این احادث و توضیحات آن ها درباره معرفت خدا، اسماء و صفات الهی و بداء است. بر اساس توضیحات، خداوند معرفت خود را به بندگان تذکر می دهد و فطرت الهی را به آنان یادآور می شود.

نگارنده در این گفتار، به هفت شبهه پاسخ می دهد که محمد بن عبدالکریم شهرستانی در کتاب الملل و النحل، به طور فرضی از زبان ابلیس در باب شبهه خلق خودش مطرح کرده است. این پاسخ ها بر اساس قرآن و حدیث است و ضمن بیان و توضیح آنها، برخی از دیدگاه های فلاسفه و عرفا نقد شده است. این گفتار، از کتاب دائرة المعارف الاسلامیة فی شرح الخطبة الرضویة برگزیده و بازنویسی شده و منابع آیات و روایات آن بیان شده است. شرح حال مختصر نویسنده و معرفی آثار او و توضیحی درباره کتاب یاد شده در مقدمه آمده است.