آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

يتناول هذا البحث دراسة الله والإنسان عند جلال الدين الرومي, ويوضّح الصلة بينهما من خلال ما صنّف هذا الشاعر الصوفي الكبير, ولعلّ هذه الصلة بين الله والإنسان تكشف عن مدار التجربة الصوفية عند الشاعر, فهي تشمل جميع مراتب الطريق من مبدئه إلي منتهاه, ولا يتأتي توضيح أهم معالم فكره وجوهر تصوفه إلا ..

آثار هنری جاودانه و ماندگار عمدتا در لحظه های ناهوشیاری و نااندیشیدگی خلق شده اند و از آنجا که بنیاد آفرینش هستی نیز به مصداق آیه «انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون» خارج از حیطه زمان، مکان، اسباب و وسایط رقم زده شده است، آفرینش هنری نیز بدون تردید حاصل نوعی مکاشفه و اشراق درونی هنرمند است. در مبحث زیبایی شناسی اولین پرسشی که ذهن نگارنده را به خود مشغول گردانیده، تعریف واژه «زیبایی» است. آیا به راستی می توان از زیبایی تعریفی دقیق و استوار کرد؟ سقراط، کانت و مولانا چه تعریفی از زیبایی دارند؟ تفاوت نگرش افلاطون، کانت و مولوی در زمینه خاستگاه زیبایی و آفرینش هنری چیست؟ بر اساس دو نظریه متفاوت زیبایی شناختی «فاعلیت گرا» و «عینیت گرا» آیا هنر و زیبایی با اخلاق رابطه دارند؟ در این مقوله برحسب اینکه اصالت از آن خود اثر ادبی و هنری باشد یا مخاطب و مولف اثر، نوع رابطه بین این سه مولفه تایید کننده کی از نظریه های «فاعلیت گرا» یا «عینیت گرا» ست. جستجوی دلایل زیبایی سروده های مولانا بخشی دیگر از این نوشتار است. سخن سنجان، وحدت همراه با تنوع و تکرار را از اهم معیارهای زیبایی شناسی برمی شمارند. فرایند کثرت در دل وحدت و وحدت در بطن تکرار چگونه در سروده های مولوی نمود می یابد؟ کدامیک از دو نظریه «فاعلیت گرا» و «عینیت گرا» بر دو اثر سترگ مولوی تطبیق می کنند؟ افزون بر پاسخ این پرسش ها این جستار به اختصار به واکاوی این موضوع می پردازد.

عرفان مقوله ای باطنی و فراعقلی بوده و به واقع راهی قلبی و درونی است برای شناخت حقیقت خود، جهان خود و خداوند. عارفان بر این باورند که شناخت حقیقت راه های گوناگونی دارد و علم و عقل گرایی تنها یکی از این راه هاست، نه تنها راه. به ویژه در روزگار پست مدرن و بر اثر ظهور معرفت شناسی جدید و در هم شکسته شدن اقتدار علم و متدهای تجربی راه برای مکتب های عرفانی و معنوی که انسان را به درکی شهودی و یقینی فرا می خوانند، گشوده شده است. بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکا می توان به این نکته رسید که همه ی عرفان ها که از دل ادبیات و فرهنگ یک ملت بر می خیزند نیز یک هدف و حقیقت واحد را دنبال می کنند. این مکتب بر این باور است که آموزه های عرفانی با درنوردیدن مرزها، مذاهب و ملیت های گوناگون را پشت سر نهاده و در همه ی فرهنگ ها به هر شکلی وجود دارند. به زبان دیگر تمام اندیشه های عرفانی و فراعقلی از آنجا که جزو ویژگی های سرشتین و وجودی انسان هاست، از یک اندیشه ی نخستین برخاسته و یک هدف را می جویند. حتی در میان دورترینِ فرهنگ ها از لحاظ زمانی و مکانینیز می توان تشابهات و وجه اشتراکاتی یافت. برای اثبات این نظریه در این پژوهش به بررسی تطبیقی اندیشه های مولانا و کارلوس کاستاندا پرداخته شده است که از لحاظ مکانی، یکی در شرق است و دیگری در غرب و از لحاظ زمانی، حدود هشتصد سال میان این دو مکتب فاصله می باشد. مولانا در میان عارفان ایران و جهان از وجهه ای خاص برخوردار است و بن مایه ی اندیشه های او از نوعی دیگر است. چرا که در اواسط زندگی خویش به خاطر آشنایی با شمس تبریزی، دچار تحول روحی و افکار درونی شد و همه ی اندیشه های اش به گونه ای دیگر بیان گردید. کارلوس کاستاندا نیز که دانشجوی رشته ی مردم شناسی بود پس از آشنایی با دون خوان ماتوس، عمری تحصیل و کسب دانش را بی فایده دید و آتش در آن اندوخته ها زد و موسی وار همراه دون خوان وارد دریا شد. با بازبینی نکات و آموزه های عرفانی در احوال و افکار این دو عارف، به یگانگی ها و تشابهاتی میان آن ها برمی خوریم و نتیجه ی به دست آمده را گواهی یا مهر تاییدی تلقی می کنیم بر ادعای یگانگی عرفان ها، مکتب اصالت معنی و در نهایت وحدت درونی ادیان.باری در این پژوهش بر آنم تا بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکا و با نگرش عرفان تطبیقی به بررسی اندیشه های مولانا و کارلوس کاستاندا بپردازم.

‫باور به معاد، مهمترين عامل تزکيه افراد جامعه و پيروزي ملتهاست. اين پژوهش در پنج بخش، بازتاب مباحث معادشناسي را در اشعار مولوي در مثنوي و اشعار پروين اعتصامي و سهراب سپهري بررسي و آن سه را باهم مقايسه کرده است. نويسنده پس از کليات، به معاد از ديدگاه قرآن و مثنوي مولوي پرداخته است. سپس مراحل مختلف معاد در مثنوي بررسي و تحليل شده است که عبارتاند از: مرگ، عالم برزخ و قبر، قيامت، و بهشت و دوزخ. با توجه به اشعار مثنوي و شرحهاي مختلف مثنوي، مولوي معتقد به معاد و مراحل مختلف آن است و در مثنوي به همه مباحث معاد با ديدگاهي عرفاني پرداخته است و بيشتر انديشههاي او در معادشناسي، با اعتقادات شيعه مشترک است. نويسنده پس از بررسي بازتاب معاد در مثنوي، به بررسي انديشه پروين اعتصامي درباره معاد و مقايسه اشعار او با اشعار مولوي درباره معاد پرداخته است. پروين اعتصامي، شاعري اخلاقگرا، اجتماعي و داراي افکار عرفاني است. او در اشعار خود، به تناسب موضوع، به مراحل معاد اشاره کرده است؛ اما مانند مولوي وارد جزئيات نشده است. او مانند مولوي، يک عارف خودباخته نبوده و با عرفان تماس سطحي داشت و مفاهيم او، ژرفاي انديشههاي مولوي را ندارد. در بخش پاياني، اشعار و انديشههاي سهراب سپهري درباره معادشناسي بررسي و اشعار او با اشعار مولوي و پروين اعتصامي مقايسه شده است. سهراب سپهري شاعري عارف مسلک و عرفان او مرکب از عرفان اسلامي و آموزههاي بودايي و تائيسم است. سهراب نيز در اشعارش به تناسب موضوع، به بعضي از مراحل معاد اشاره کرده است. اشعار او براي همه قابل لمس نيست و از نظر گستره علمي، با مولوي قابل قياس نيست. يکي از تفاوتهاي سهراب با پروين، اين است که عرفان پروين، اجتماعي و واقعگرا و ناظر به سعادت و خير افراد جوامع از طريق پيروي از شريعت اسلام است. همچنين آموزههاي اخلاقي و عرفاني پروين، از تعاليم اسلام نشئت گرفته و اشعارش براي همه قابل فهم است.

ذکر و دعا و یاد پروردگار، یکی از مسایلی است که در قرآن مجید، همواره مورد توجّه بوده و در سخنان پیامبر اکرم(ص) و ائمة معصوم، دربارة اهمّیت و شرایط آن مطالب فراوانی آمده است. «شمس‌الدین محمّد تبریزی» و مریدش، «مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی»، از جمله عارفان و سالکانی هستند که سخنان فراوانی دربارة فواید، آداب، شرایط و چگونگی ذکر و دعا بیان کرده‌اند. در کتابچة حاضر، نگاهی به نظریات این دو عارف بزرگ ایرانی شده و سخنان ایشان، به همراه توضیحات مختصری ذکر شده است.