آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ابن عربی در سال 629، نوشته‌ها و مکاشفات و تحقیقاتش را که در طی سی و پنج سال در تالیف فتوحات داشته است به یکی از مریدانش می‌دهد که پاکنویس کند. چون پایان آن کتاب می‌گوید: من عادت ندارم که برای تصمیماتم چرکنویس داشته باشم، آن نسخه رونویس شده از مسودات را نسخة نسخت نام نهاد و سپس از روی آن نسخه‌ای به خط خودش نوشت. کتاب حاضر که بر اساس نسخة نسخت چاپ شدة باب وصایا را شامل می‌شود، و ادامة کار تصحیح فتوحات است که تا چهارده مجلد آن انجام شده است.

شیخ اکبر محیی‌الدین این کتاب را پاسخی برای کسانی ‌که با ضمیری پاک به‌دنبال حقیقت هستند، می‌داند. کتاب فتوحات مکیه نتیجه تلاش علمی عارف بزرگ اندلسی شیخ اکبر محیی‌الدین ملقب به ابن عربی است. عرفان نظری درون‌مایه اصلی کتاب فتوحات مکیه بوده، اما در کنار آن ابن عربی در آن به موضوعات گسترده بسیار دیگری نیز پرداخته است. از این‌رو از فتوحات مکیه به‌عنوان دایره‌المعارف اسلام یاد می‌شود. باب ۵۵۸ از کتاب فتوحات مکیه در جلد پانزدهم این کتاب آمده است. این جلد از کتاب جزو «مقامات اسمای حسنا» فتوحات مکیه به‌شمار می‌رود.

کتاب حاضر، ترجمه‌ی باب 189 تا 269 بخش احوال "فتوحات مکیه" تالیف "ابن عربی" است. ضمن آن که در بخش آغازین کتاب طی مقدمه‌ای، برخی از رئوس مسائل بخش احوال، تحلیل گردیده است. در این خصوص مباحثی شامل وحدت وجود، سبقت رحمت الهی بر غضبش، و عدم خلود عذاب مطرح شده است. موضوع برخی از باب‌های کتاب، عبارت‌اند از: حال وصل، حال ریاضت، مشاهده، مکاشفه، حال حریت، معرفت فتوح، سکر و بی‌خودی، صحو و هوشیاری، و معرفت عامل‌الیقین. برای نمونه در تحلیل برخی رئوس مسائل بخشی احوال در مقدمه در خصوص "سر حال و سر عالم" آمده است: "ابن عربی قایل است که سر علم از سر حال تمام‌تر و برتر است، زیرا سر علم خاص خداست و همان است که ابراهیم علیه‌السلام بدان ظاهر ساخت، زیرا او چیزی نیفزود جز آن که پرندگان را فراخواند و دمیدنی از جانب خدا و به فرمان او ـ مانند عیسی علیه‌السلام ـ انجام نداد، ولی سر حال از اوصاف خلق می‌باشد و از اوصاف حق تعالی نیست، بنابراین سر علم تمام‌تر و حکمتش فراگیرتر است، چون سر حال بود که عیسی علیه‌السلام در صورتی که از گل ساخته بود دمیده و پرنده شد".

این مجلد از مجموعه‌ی "ترجمه‌ی فتوحات مکیه" باب 270 تا 325 از بخش منازل را دربرمی‌گیرد که شامل پاره‌ای از این عناوین است: معرفت منزل قطب، معرفت منزل تنزیه توحید, معرفت منزل تبری از بت‌ها، معرفت منزل تکذیب و بخل، معرفت منزل الفت و رازهای آن، معرفت منزل اعتبار و رازهای آن، معرفت منزل مناجات جماد، معرفت منزل تقریر و نعمت‌ها، معرفت منزل اشتراک عالم غیب و شهادت، معرفت منزل ذاب مومنان، معرفت منزل ترادف احوال، و معرفت منزل ابتلا و آزمایش و برکات آن. در بخش آغازین کتاب نیز، مترجم مباحثی از این قبیل را مطرح ساخته است: اطلاق لفظ احدیت بر غیر خدا, انواع مجذوبان، دخول جن در دین محمد (ص)، تجسم اعمال، احکام نسبت‌ها بین آدم و خاک و کف و خلق حوا و خلق عیسی، فرق تجلی ذاتی و تجلی حجابی، چگونگی افشا و ایجاد ارواح، و سیر روح در برزخ.

«فتوحات مکیه» کتاب معروف «محی الدین ابن العربی» در تصوف و در چهار مجلد بزرگ مشتمل بر جمیع معارف و علوم صوفیه بر طبق دیدگاه محی الدین است. فتوحات مفصل‌ترین کتاب متصوفه و شامل 560 فصل است و بسیاری از مطالب آن را بدون تاویل به رموز و اسرار نمی‌توان پذیرفت. برخی فتوحات را صدا و انعکاس صوفیانة احیا‌ءالعلوم غزالی خوانده و گفته‌اند وقتی محی‌الدین از ابن فارض اجازه خواست تا قصیدة تائیة او را شرح کند، وی گفت که فتوحات مکیة تو شرح آن است. کتاب حاضر به ترجمة «فتوحات مکیه» باب 461-383 اختصاص یافته است.

«فتوحات مکیه» نوشتۀ «محی‌الدین ابن العربی» مفصل‌ترین کتاب متصوفه شامل چهار مجلد بزرگ و 560 فصل و محتوی جمعی معارف و علوم صوفیه از دیدگاه ابن عربی است. مولف در فصل ماقبل آخر، تمام مندرجات آن را خلاصه کرده است. این مندرجات که غیر از اخلاق و معرفت، متضمن دعاوی بسیار غریب نیز هست، از دیدگاه بسیاری از متشرعه نقد شده، و به همین سبب، انتقادهای بسیاری بر آن وارد گردیده است. اما قدر مسلم این است که بسیاری از مطالب و دعاوی کتاب را بایستی با تاویل و رمز پذیرفت. این کتاب را انعکاس صوفیانه «احیا العلوم» اثر غزالی خوانده و گفته‌اند وقتی محی‌الدین از ابن فارض اجازه خواست تا قصیدۀ تائیۀ او را شرح کند، وی گفت که فتوحات مکیۀ تو شرح آن است. جلد اول از مجموعه حاضر به ترجمه «فتوحات مکیه» از باب 363 تا 383 اختصاص یافته است.