آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ابو القاسم رامشت (د 534)، تاجر خیر ایرانی، در مکه و اماکن دیگر آثار ممتاز و ماندگاری از خود به جای گذاشت. خدمات وی در شهر مکه، مانند ساختن رباطی که کارکرد پژوهشی و آموزشی داشت، تهیه جامه کعبه و ساختن ناودان طلا برای آن، در منابع کهن عربی، برخلاف منابع فارسی زبان، بازتاب به نسبت گسترده ای یافته است. این نوشتار با گردآوری اطلاعات پراکنده مرتبط با رامشت، در صدد است این ایرانی گمنام در عصر حاضر و مشهور در عصر خویش را بازشناسی نماید تا از خلال این بررسی، گوشه ای از سهم ایرانیان در شکوفایی و استمرار تمدن اسلامی بازنمایانده گردد.

دشت قپچاق، نامی است که در متون جغرافیایی و تاریخی دوره اسلامی بر دشت وسیع واقع در شمال غربی آسیا، غرب قزاقستان و جنوب روسیه امروزی (استپ های اوراسیا) اطلاق شده است. تتبع در منابع نشان می دهد که نام این دشت در منابع به اشکال مختلفی آمده است. به رغم بسامد قابل توجه این اسم در منابع، به ویژه از قرن پنجم هجری به بعد، آگاهی های مختصر و اشاره وار موجود، تصور دقیقی درباره حدود جغرافیایی این دشت به دست نمی دهد، با این حال مشخص است که اتحادیه ای از قبایل قپچاق تا زمان استیلای مغولان بر این سرزمین در اوایل قرن هفتم هجری، در این دشت سکونت و تسلط داشته اند. عدم تشکیل دولت و قدرت مرکزی در دشت قپچاق با مرزها و ثغوری مشخص، پراکنده بودن قبایل در این دشت وسیع و نیز استمرار زندگی بدوی آنان در طول حدود دو قرن تسلط آنها بر آن، از جمله موانع مهمی است که تعیین دقیق حدود و ثغور آن را دشوار می سازد.

تاريخ الشيعة السیاسی الثقافي‌الديني، تأليف عالم و اديب لبنانى، شيخ سليمان ظاهر (متوفى 1380ق) است. نویسنده در اين اثر، تاريخ شيعه به معناى عام آن را از جنبه‌هاى سياسى، فرهنگى و دينى مورد بررسى قرار داده است. در اين جلد از كتاب، تاريخ بنى حمدان، بنى زهره و بنى عمار مورد مطالعه قرار گرفته است. از بخش‌هاى قابل توجه، ذكر علما و ادباى حلب است. ابوبكر خوارزمى، ابوعلى فارسی و ابن خالويه از جمله دانشمندان و ادبايى هستند كه در ضمن تاريخ بنى زهره از آنها ياد شده است. از جمله بخش‌هاى كتاب، شرح احوال بنى عمار است كه ابتدا قاضى طرابلس بوده و سپس به حكومت رسيده‌اند. نسب اين خاندان به قبيله كتامه مغرب مى‌رسيده است. نویسنده به اشتباه مورخين در يكى دانستن بنى عمار طبرستانى با بنى عمار مغربى اشاره كرده است.نویسنده همچنين با اشاره به نبود مصادر تاريخى در ذكر سكونت بنى عمار در طرابلس مى‌نويسد: «ما مصدر تاريخى نداريم كه زمان سكونت بنى عمار در طرابلس و زمانى را كه به قضاوت و حكومت رسيده‌اند، ذكر كرده باشد. تنها چيزى كه نزد مورخين مهم بوده ذكر حوادث عهد بنى عمار بوده است»

این مقاله با واکاوی خلافت الناصر لدین اله، سی و چهارمین خلیفه عباسی در صدد پرداختن به رابطه هوشمندی و تدبیر سیاسی خلفا با توسعه سیاسی، اجتماعی دستگاه خلافت و نیز جهان اسلام است. به سخن دیگر نویسنده کوشیده تا با واکاوی کارنامه این خلیفه، چگونگی و چرایی دستیابی به این موفقیت را دریابد. آنچه یافته این پژوهش است آنکه، تاریخ خلافت در دوره الناصر، شاهد پیشرفت های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی چشمگیری بوده است. این خلیفه توانست با بهره گیری از توانایی های بالقوه و بالفعل جهان اسلام و استقرار وحدت سیاسی در قلمرو امپراتوری اسلامی، گام های موثری در اعتلای قدرت دنیوی و معنوی دستگاه خلافت عباسی بردارد. این مساله در زمانی صورت پذیرفت که قدرت دنیوی خلافت عباسی در سراشیب انحطاط افتاده و توانایی اداره و انتظام امور را نداشته است.

متون دینی، متون ادبی ویژه ای هستند و برای تاثیر بر مخاطب، از اسلوب خاص و ساختار زبانی شعر گونه بهره می گیرند. قرآن کریم به مثابه یک متن ادبی، در شیوه بیان سازوکارهای زبان ادبی را به کار بسته است. یکی از این سازوکارها تصویر هنری است که مقاله حاضر به مولفه های آن در قرآن می پردازد. تصویر هنری یعنی ایجاد هماهنگی و تناسب میان اندیشه و سبک یا زبان و احساس، تصویر موجب تبیین یک مفهوم ذهن یا انتزاعی برای مخاطب می گردد. تصویر یکی از مهم ترین روابط در واژگان متن است.

نهاية الأرب في فنون الأدب تألیف احمد بن عبدالوهاب نویری فرهنگ نامه يا دائرةالمعارفى است جامع و از تمامى علوم و معارف اسلامى و فرهنگ عصر خويش و از صدر اول تا عصر تأليف سخن مى‌گويد. اجمالى از مطالب كتاب اين مجموعه كار خود را از آغاز آفرينش آسمان آغاز كرده و پيرامون هيئت آسمان و فلك ادامه مى‌دهد و در هواشناسى و كهكشان شناسى و چگونگى شكل- گرفتن برف و باران و آذرخش و قوس و قزح و اساس آتش و آتش‌خانه‌ها و ضرب المثل‌هاى مربوط به آتش و بيان شب‌ها و روزها و ماهها و سال‌ها و فصول و اعياد و كوه‌ها و درياها و جزاير و نهرها و چشمه‌ها و آبگيرها. به حقيقت كمتر علمى است كه نشانى از آن در اين مجموعه ديده نشود. تاريخ، ادبيات، فرهنگ شناسى، مردم شناسى و... آنقدر اين دانشنامه را آكنده است كه وجود آن را براى پژوهشگران تاريخ علم مرجعى گريز ناپذير مى‌سازد.اين مجموعه عظيم در بيش از 30 جلد تنظيم گشته و دانشهاى گوناگون را آنقدر به تفصيل برگزار كرده است كه تنها چند جلد آن مرجعى پربار براى تحقيقات ادبى و بلاغى است.

دانسته ها درباره ی چرایی و چگونگی شهادت شمس الدین محمد بن مکّی جِزّینی عاملی (متوفای سال 786 ﻫ.ق)، مشهور به شهید اول، اندک، مبهم و متناقض است. این ابهام باعث شده است که محقّقان برای حلّ نکات مبهم ذکر شده در گزارش های متداول درباره ی شهادت وی، حدس و گمان هایی، خاصّه بر اساس برخی نظرات فقهی او، مطرح کنند. در مقاله ی حاضر، با بررسی اطلاعات موجود به شیوه ی توصیفی- تحلیلی، این فرضیه که شهادت شهید اوّل پی آمد تلاش وی برای مقابله با جریانی انحرافی در میان شیعیان شام بوده، مورد ارزیابی و دفاع قرار گرفته است.

الوافي بالوفيات، تأليف صلاح‌الدين خليل بن ايبك صفدى، فرهنگ‌نامه‌اى با بيش از 14000 ترجمه از عهد اسلامى تا زمان نویسنده (اواسط قرن هشتم) است كه سبب شهرت نویسنده خود و به تعبيرى، بزرگ‌ترين فرهنگ‌نامه عام تاريخى است. صفدى انگيزه تأليف كتاب خود را «عبرت» گرفتن از اخبار گذشتگان بيان مى‌كند و معتقد است كه تاريخ، آينه زمان است. نویسنده به تقليد از ابن خطيب بغدادى (464ق) در «تاريخ بغداد»، به احترام پيامبر(ص)، تبرکا تراجم فرهنگ‌نامه خود را با نام مبارک پيامبر اسلام، محمد(ص)، آغاز كرده و اسامى محمد، احمد و كسانى را كه نام پدرشان محمد بوده، مقدم دانسته است. تعداد اسامى محمد، حدود 2300 نفر است كه چهار جلد اول كتاب را در بر مى‌گيرد. وى پس از فارغ شدن از اسامى محمد، به ترتيب حروف معجم، به نام‌هاى ديگر پرداخته است.