آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تسبیحاتِ حضرتِ فاطمه‌ی زهرا (س) طبق احادیث متعدّد و صحیح، هدیه‌ی گران‌سنگ پیامبر (ص) به آن بانوی مینوی است. امّا آن دسته از روایاتی که از «چرایی این اهداء» و «شأن صدور» این تسبیحات ارزشمند سخن گفته‌اند، مشوّش و مضطرب‌اند. پژوهش حاضر، ضمن تأکید بر اصالت تسبیحات حضرت فاطمه (س) با هدف واکاوی روایات «شأن صدور آن» به روش تحلیلی ـ توصیفی سامان یافته است. نتیجه این‌که: «ماجرای درخواست خدمتکار» مجموعه روایاتی است که به‌ عنوان شأن صدور این تسبیحات مطرح شده و ابتدا طیالسی ـ یکی از محدّثان اهل تسنّنِ در دهه‌ی نخست قرن سوّم قمری - در مسندش روایت کرده است. اَسناد این ماجرا، طبق مبانی رجالی شیعه، جملگی نامعتبرند؛ چراکه اکثر افراد سلسله‌ی اسناد آن، از شخصیّت‌های مجهول و مهمل و یا افرادی هستند که به دروغ‌پردازی و دشمنی با اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) شهرت دارند. از سوی دیگر، این ماجرا، به لحاظ متنی بسیار پرتشویش بوده و مصداق حدیث مضطرب است. علّت رویکرد پررنگ مصادر عامّه به این ماجرا، استناد به آن در جهت موجّه ساختن بازداشت حقوق مالی اهل بیت (ع) توسّط خلفای اوّل و دوّم است. چنان‌که حتّی برخی متکلّمان عامّه مانند ابن‌حجر عسقلانی، نووی و ... خدمتکارانی را که به حضرت فاطمه داده نشد «اسیر جنگی» معرّفی می‌کنند تا بازداشت «سهم خمس اهل بیت» توسّط خلفای مذکور را پیروی از سنّت پیامبر(ص) جلوه دهند.

متون درسی دوره مدرسه فرصت ایده‌آلی برای تربیت و پرورش شخصیت دانش‌آموزان محسوب می‌شود و برای تحقق این مهم اغلب از شخصیت‌های برتر و الگو بهره گرفته می‌شود. سیره و شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) فرصت مناسبی را برای سیاستگذاران آموزش دوره متوسطه و مؤلفان کتاب‌های درسی فراهم می‌آورد تا بتوانند با بهره‌گیری از آن، سبک زندگی اسلامی و شیعی را با اتکا بر شخصیت تاریخی و چند وجهی آن حضرت به دانش‌آموزان مقطع متوسطه آموزش دهند. در این پژوهش که به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته، کتاب‌ها و متون درسی دوره متوسطه (اول و دوم) بررسی شده است. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که اگرچه تلاش مناسبی در این کتاب‌ها برای معرفی فاطمه (س)صورت گرفته، اما بازنمایی ابعاد شخصیتی و سیره آن حضرت در این متون، آنگونه که باید ترسیم نشده است. به طور کلی‌ می‌توان گفت که تصویر ارائه شده از آن حضرت در متون درسی عمدتاً متکی بر قالب‌های مرسوم، ثابت و تکراری است و به‌رغم وجودِ درس «برترین بانو» در پیام‌های‌آسمان پایه هفتم دوره اول متوسطه، ارتقاء کیفی و هدفمند وجوه شخصیتی آن حضرت در کتاب‌های درسی این مقطع ضروری به‌نظر می‌رسد.

صبر در ادبیات مقاومت جایگاه والایی دارد. معارف اسلامی نیز سرشار از دعوت به‌سوی اقسام صبر، ازجمله صبر هنگام مصیبت است. در این مقاله به عوامل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها بر مصیبت می‌پردازیم؛ عواملی که بی‌تردید نقشۀ راه تقویت پایداریِ هنگام مصیبت را پیش‌روی رهروان آن حضرت ترسیم خواهد کرد. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به دنبال استخراج عوامل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت و تحلیل آنهاست. بدین منظور، پس از توضیح مبادی تصوریِ بحث، علل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت را در چهار حوزۀ خداشناسی، خودشناسی، دنیاشناسی و فرجام‌شناسی بررسی می‌کنیم. یقین به خداوند متعال، درک حضور و معیت الهی، درک محبت الهی و قرب او در حوزۀ خداشناسی، معرفت بالا و والای حضرت نسبت به خویش در حوزۀ خودشناسی، و اموری مانند شناخت طبیعت زندگی دنیا در حوزۀ دنیاشناسی و آگاهی نسبت به پیامدهای اخروی صبر و معادباوری در حوزۀ فرجام‌شناسی، از مهم‌ترین علل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت است. امید آنکه بتوان با الگوگیری از این بانوی معصوم، صراط مستقیم را طی کرد و به قرب الهی رسید.