آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: جان سرل (1932-) یکی از مشهورترین فیلسوفان زنده آمریکایی است. او شاگرد جی. ال. آستین در آکسفورد در دهه 1950 بود و در حال حاضر استاد میلز فلسفه ذهن و زبان در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی است. در سال 1995 جان سرل «ساخت واقعیت اجتماعی» را منتشر کرد، متنی که نه تنها وعده افشای پس‌زمینه نهادی که سخنرانی در آن صورت می‌گیرد را می‌دهد، بلکه آغازگر «فلسفه جامعه» جدید است. از آن زمان به بعد، «ساخت واقعیت اجتماعی» در معرض انبوهی از انتقادات قرار گرفت. در حالی که بسیاری از طرفداران سرل این احساس را دارند که متن نشان دهنده یک پیشرفت مهم است، او بارها و بارها منتقدان را به درک نادرست ادعاهایش متهم کرده است. علیرغم شفافیت و وضوح مشخصه سرل، در مورد اهمیت پیشنهادهای او سردرگمی در میان فیلسوفان و جامعه شناسان وجود دارد. این کتاب برخی از نکات برجسته این گفت و گو را دنبال می کند و از توضیحات خود سرل برای ارائه راه جدیدی برای درک متن استفاده می کند. به طور خاص، جاشوا راست به مکس وبر نگاه می کند که سرل یک تیپ ایده آل را بیان کرده است. این کتاب با قرار دادن «ساخت واقعیت اجتماعی» زیر چتر یکی از بنیان‌گذاران جامعه‌شناسی، نه تنها متن سرل را برای خوانندگان علوم اجتماعی قابل دسترس‌تر می‌کند، بلکه ماکس وبر را به عنوان متفکری شایسته بازنگری فلسفی معرفی می‌کند. علاوه بر این، توصیف مجدد ادعاهای سرل بر حسب نوع ایده آل به تسهیل مقایسه بین سرل و سایر نظریه پردازان اجتماعی مانند تالکوت پارسونز کمک می کند.

از زمان وقوع چرخش زبانى در فلسفه غرب، زبان به يكى از موضوعات محورى در مطالعات و پژوهش هاى فلسفى بدل شد. ديدگاهى كه زبان را صرفا ابزارى براى بيان مقصود مى دانست، جاى خود را به ديدگاهى داد كه بر اساس آن، زبان نه صرفا ابزارى براى انتقال انديشه، بلكه قوام بخش خود انديشه، يعنى فهم ما از واقعيت ها، و بلكه قوام بخش هستى واقعيت هاست. جامعه به عنوان يكى از مهم ترين موضوعات ارتباط ميان زبان و جهان، همواره در ميان فيلسوفان مطرح بوده و هستى آن وابسته و متقوم به زبان دانسته شده است؛ اما آنچه كمتر انجام شده، تحليل دقيق نقش زبان در شكل گيرى جامعه و چگونگى تقوم واقعيت هاى اجتماعى به زبان از منظر فلسفى است. جان سرل، فيلسوف تحليلى ذهن و زبان معاصر، برجسته ترين و يا دست كم يكى از برجسته ترين فيلسوفانى است كه به اين مطلب مهم پرداخته است. در آثار سرل دست كم دو تقرير براى اين مطلب مى توان يافت. هدف اصلى مقاله حاضر، تبيين و بررسى اين دو تقرير است.

مسأله اصلي کتاب حاضر از اين قرار است: بخش‌هايي از جهان واقعي هست که فقط به‌واسطه توافق انسان‌ها واقعيت به‌شمار مي‌آيد. يعني بعضي چيزها فقط به اين علت وجود دارند که ما معتقديم وجود دارند. نويسنده در اين کتاب با انتزاع چند عنصر کليدي از شبکه پيچيده حيات اجتماعي، و ارائه تحليلي منطقي از آن مي‌کوشد درکي بنيادين از امر اجتماعي به‌دست دهد. کتاب با پرهيز از مغلق‌گويي‌هاي فلسفي و به زباني ساده نگاشته شده است. اما در عين حال به بيان استدلال‌ها و تحليل‌هاي فلسفي مهم و اساسي مي‌پردازد.

مناظره پیش رو در رابطه با نقش زبان در فلسفه است. رویکردی که در تاریخ فلسفه به چرخش زبانی معروف است مورد بررسی قرار می‌گیرد. آیا زبان می‌تواند ما را به واقعیت نزدیک کند؟ آیا چرخش زبانی موفق بوده است؟ آیا فلسفه باید بر زبان تمرکز کند یا این مسیر اشتباه بوده است؟ در این مناظره، جان سرل فیلسوف ذهن و زبان و استاد دانشگاه بارکلی، مایکل پاتر، استاد منطق دانشگاه کمبریج و هیلاری لاوسن فیلسوف ضدرئالیست به مناظره می‌پردازند. این مناظره را زهیر باقری نوع پرست به فارسی ترجمه کرده است؛

مسئله پژوهش حاضر نوع رابطه میان ذهن و بدن از دیدگاه جان سرل است. از نظر سرل، این مسئله راه‌حل نسبتاً ساده‌ای دارد؛ «طبیعت‌گرایی زیست‌شناختی» نامی است که سرل به راه‌حل خود برای این مسئله داده است. بر اساس این نظریه، پدیده‌های ذهنی همچون آگاهی، احساسات، افکار و امیال 1. اموری واقعی‌اند 2. معلول فرآیندهای نوروفیزیولوژیکی درون مغزند 3. درون خود مغز بوده و ویژگی مغز محسوب می‌شوند و 4. نسبت به بدن نوعی علیت دارند و موجب رفتارهایی خاص در انسان می‌گردند. روش تحقیق در مقام گردآوری، کتابخانه‌ای و اسنادی و در مقام داوری، تحلیلی‌ ـ ‌عقلی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد نظریه سرل گرچه نسبت به برخی دیدگاه‌ها پیشرفت قابل توجهی محسوب می‌شود، اما در نهایت در دامان فیزیکالیسم قرار گرفته و همه مشکلات فیزیکالیسم دامنگیر آن است.

به کارگیری مباحث زبان‌شناسی در مطالعۀ متون دینی از جمله قرآن کریم، به خوانش نظام‌مند آن کمک می‌کند. یکی از زیر شاخه‌های زبان‌شناسی، کاربردشناسی زبان است که در رویکردهایی مانند نظریۀ کنش گفتاری نمود می‌یابد. نظریة «کنش گفتاری» یکی از مباحث مهم تحلیل گفتمان در حوزة دانش زبان شناسی به‌شمار می‌رود که در آغاز توسط «آستین» مطرح شد و پس از او «سرِل» طبقه‌بندی پنج گانه‌ای را برای آن ارائه داد. پایة نظریة کنش گفتاری سرل بر این امر استوار است که نقش فعل و به‌دنبال آن جمله را در فرآیند گفتمان می‌توان به پنج دسته کنشهای اظهاری، عاطفی، ترغیبی، تعهدی و اعلامی تقسیم‌بندی کرد. با توجه به محورهای تهذیبی سورۀ یاسین و ترسیم نظام ارزشی مطلوب در آن سوره، نگارندگان در پژوهش حاضر بر آن شدند تا به روش توصیفی- تحلیلی به بیان گونه‌های مختلف کنش‌های گفتاری سورۀ یاسین بپردازند. از یافته‌های تحقیق استنباط می‌شود که پیام اصلیِ سوره در قالب کنش اظهاری، نظام ارزشی جدیدی را تبیین می‌کند. در این میان کنش تعهدی در قالب سوگندهایی که از موارد کاملاً مشهود و محسوس به سمت امور غیبی و غیر محسوس، حرکت می‌کند، اطمینان بخشی و بیان اهمیت موضوع را برای خوانشگران خود فراهم می‌سازد.

پژوهش حاضر با هدف بهره‌گیری از نظریه‌های نوین زبان‌شناسی در تحلیل متون دینی، به بررسی روان‌شناختی کنش گفتاری سورۀ انشقاق بر پایۀ نظریۀ جان سرل می‌پردازد. این پژوهش با رویکرد تحلیلی و تمرکز بر نظام گفتمانی و بافت زبانی می­‌کوشد زمینه­‌های تازه­ای برای فهم عمیق‌تر سوره‌ها و آموزه­‌های قرآنی فراهم آورد. سه نظام گفتمانی موجود در سورۀ انشقاق بر تلاش­ مداوم و مستمر انسان در زندگی و نقش این تلاش‌ در شکل‌گیری سرنوشت نهایی او در ملاقات با خدا تأکید کرده و آن را مورد بازنمایی قرار می­‌دهند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که کنش‌های اظهاری و عاطفی، به­‌ترتیب، از بیشترین بسامد و تأثیر در گفتمان این سوره برخوردارند. کنش اظهاری بر ضرورت پذیرش تحولات بنیادین و آمادگی برای ملاقات نهایی با خداوند تأکید دارد و در مقابل، کنش عاطفی به برانگیختن احساسات عمیق‌تر و بیان وضعیت مطلوب و بحرانی نیکوکاران و گناهکاران می‌پردازد. درمجموع، کنش اظهاری جنبۀ آمادگی و کنش عاطفی جنبۀ ارائۀ وضعیت انسان را نمایان می‌سازد.

کنش گفتاری از اصطلاحات زبان شناسی و فلسفه زبان است. این فرآیند به عملی اطلاق می‌شود که در نتیجه یک گفته یا سخن عمدی رخ دهد و گوینده از بیان پاره‌گفتار هدفی داشته باشد. بررسی کنش‌های گفتار در متون مذهبی به ویژه در قرآن و نهج‌البلاغه یکی از راه‌ای درک لایه‌های پنهان کلام و شناخت تأثیر مبدأ کلام مورد نظر است، لذا در این تحقیق در پی آن هستیم که با استفاده از نظریه کنش گفتاری سرل، با مطالعه تحلیلی- توصیفی، کنش‌های گفتاری به کار رفته در سوره توبه را با کنش‌های گفتاری خطبه 52 نهج البلاغه مقایسه کنیم. اکثر آیات سوره توبه در زیرشاخه کنش اظهاری است، بنابراین کنش اظهاری بیشتر از سایر کنش‌ها در سوره توبه و خطبۀ 52 بیشترین کاربرد را دارد، به دلیل ماهیت کلی خطبه‌ که توصیف دنیا و زودگذر بودن آن است. در سوره توبه، کنش تعهدی و در خطبۀ 52 کنش ترغیبی بعد از کنش اظهاری بیشترین کاربرد را دارد. هم در سورۀ توبه و هم خطبۀ 52، کنش اعلامی کمترین کاربرد را دارد. نتایج به دست آمده از 229 کنش گفتاریِ به کار رفته در سوره توبه و خطبه 52 نهج البلاغه، نشان داد که تفاوت معناداری در انواع کنش‌های گفتاریِ استفاده شده در ترجمه سوره توبه و نهج البلاغه بر اساس الگوی سرل وجود دارد. فرضیه فرعی اول و چهارم تحقیق رد شد. زیرا هم در سوره توبه و هم خطبۀ 52، کنش اظهاری بیشترین کاربرد و کنش اعلامی کمترین کاربرد را داشت. فرضیه‌های دوم، سوم و پنجم تأیید شدند. چون بر اساس آزمون خی، تفاوت معناداری در کنش‌های تعهدی، ترغیبی و عاطفیِ به کار رفته در سوره توبه و خطبۀ 52 نهج‌البلاغه وجود دارد.