آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل بسیار مهم در معرفت شناسی، این است که آیا علوم بشری باید مبادی و زیربناهایی داشته باشند یا چنین چیزی ضرورت *. موضع فیلسوفان و حکیمان مسلمان این است که تمام علوم بشری بر برخی مبادی مبتنی هستند که این نگرش، امروزه تحت عنوان « Foundationalism » مطرح است; گرچه موضع فیلسوفان مسلمان، یکی از تقریرهای فاندیشنالیسم است. در این رساله که در پنج فصل تنظیم شده، موضع فیلسوفان مسلمان در این امرِ مهم، تبیین، و اشکالات مطرح شده درباره آن پاسخ داده شده است.در فصل اوّل، به فراوانی علوم، ملاک و تمایز آن ها پرداخته شده که افزون بر قول مشهور در باب ملاک تمایز علوم، دو قول دیگر ارزیابی شده; سپس اجزای یک علم مورد بررسی قرار گرفته است تا جایگاه مبادی علوم روشن شود. در فصل دوم، بحث تفصیلی از مبادی و اقسام آن ها ارائه، و به تفاوت میان اصول متعارفه و اصول موضوعه اشاره شده است و وجه نیاز به مبادی از دیدگاه فیلسوفان مسلمان را توضیح داده ایم. در فصل سوم، بحث بدیهیات بررسی شده; چرا که مبادی علوم بدیهیاند و تا به مبادی بدیهی منتهی نشویم، واقع نمایی قطعی علوم روشن نمیشود. در این فصل، ملاک بداهت در تصوّرات و تصدیقات مطرح شده; سپس اقسام بدیهیات در تصدیق مورد بررسی قرار گرفته است و در آخر فصل نیز پنج مورد از مبادی عام اندیشه را بیان کرده ایم که یکی از آن ها اصل عدم تناقض است. در فصل چهارم، کیفیت استفاده از بدیهیات در علوم نظری مورد بحث قرار گرفته و نظر ابن سینا و ملاّصدرا در این امر نقل شده است. در آخر این فصل هم نمونه ای از ابتنای نظریات بر بدیهیات با استفاده از سخنان گذشتگان ارائه شده است. در فصل پنجم، به چند مسأله پرداخته ایم: أ. حیطه شمول ابتنای نظریات بر بدیهیات: آیا این ابتنای فقط در علوم عقلی مطرح است یا در علوم تجربی و نقلی هم مطرح می شود؟ ب. بررسی قضایای محسوسه و مجرّبه و ارتباط آن ها با مبناگرایی; ج. آیا مبناگرایی، وصف واقعیت است یا یک سفارش است. در این جا به تفکیک ارزش از واقعیت، اشاره ای گذرا شده است; د. اختلاف مردم در ادراک بدیهیات مسأله آخر این فصل است که هم نظر ملاّصدرا در این زمینه ارائه شده و هم به نظریه ای که امروزه تحت عنوان "جامعه شناسی معرفت" معروف شده، پرداخته ایم.

در این پایان نامه تحت عنوان حیات الهی به مقایسه بین نظرات کلامی و فلسفی و عرفانی از طرفی و بین قرآن و روایت از طرف دیگر پرداخته ایم. در نظریه کلامی اعم از معتزله و اشاعره و امامیه وهمچنین نظریه فلسفی اعم از مشاء و اشراق و حکمت متعالیه و نظریه عرفانی سعی کردیم که ابتداء نظریه آنان را در مورد مفهوم حیات و اثبات آن در مورد خداوند با توجه به مبانی خودشان مورد نقد و بررسی قرار دهیم. و در مرحله بعد به این مطلب پرداختیم که اگر با مفهومی که آنها ازحیات ارائه می دهند آیات قرآن را معنا کنیم، مستلزم ناسازگاری بین آیات می شود. آنچه ما از قرآن و روایت استفاده کردیم عبارت از آن است که حیات صفت وجود نیست، بلکه حیات همان وجوداست و دیگر اینکه حیات دارای مراتب است و به همین جهت یک چیز می تواند به اعتبار یک مرتبه مشمول موت باشد و به اعتبار مرتبه دیگر مشمول حیات واقع گردد. تنها حیاتی که به هیچ وجه موتی در آن راه ندارد و حیات دیگر موجودات وابسته به آن است حیات خداوند متعال است، بنابراین معنای الحی القیوم که در قرآن و روایت آمده است همان چیزی است که در فلسفه و کلام از آن به الواجب الوجود تعبیر شده است