آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از جنبش های صد ساله ی أخیر جنبش ملی شدن صنعت نفت بود که، سالیان زیادی در مورد حضور و نقش نیروهای مذهبی مخصوصا صاحبان دین و مذهب یعنی مراجع، در آن مجادلات فراوانی روی داده است. یکی از مسائل مهم مطرح شده در این زمینه نقش مراجع، خاصه آیت الله بروجردی(ره) در نهضت ملی شدن صنعت نفت است، که سؤال اصلی ما در این پایان نامه در این رابطه می باشد، یعنی؛ نقش مراجع (با تأکید بر آیت الله بروجردی ره )در نهضت ملی شدن صنعت نفت چه بوده است؟ فرضیه ای که ما برای پاسخ به این سؤال بیان نمودیم عبارت است ازاینکه؛ مراجع خاصه آیت الله بروجردی (ره) درشکل گیری وموفقیت نهضت ملی شدن صنعت نفت بصورت غیر مستقیم وبه صورت مثبت، در بسیج توده ها در نهضت تأثیر گذار بوده اند. آزمو نی را که ما برای رسیدن به مسئله ی تحقیق انجام دادیم عبارتند از، بررسی نظریات جامعه شناسان در مورد جایگاه نخبگان در جنبش های اجتماعی، و بررسی جایگاه مرجعیت شیعه و تصویر نقش نخبگان در نهضت ملی نفت و قابلیت این جنبش برای نقش آفرینی هر یک از نخبگان، همچنین بیان نقش نیروهای مذهبی در جنبش و بررسی چگونگی حضور و نقش مراجع در نهضت ملی، بوده است. با انجام این آزمون ها و جمع بندی نتایج آنها، پاسخ سؤال اصلی پایان نامه آشکار گردید و فرضیه ی اصلی ما ثابت شد.

نهاد مرجعیت تقلید شیعه و تثبیت آن در پاسخ به نیاز به زعامت سیاسی-اجتماعی و رهبری دینی در جامعه شیعی شکل گرفت. مطالعه سیر تکوین این نهاد چه در بعد نظری و چه در بعد اقتصادی و تاریخی آن، واقعیت این پاسخ را نشان می‌دهد. بر اساس این واقعیت تاریخی، مرجع تقلید در جایگاه زعیم جامعه شیعه و بیت او در جایگاه مرکز تصمیم‌سازی و احتمالا تصمیم‌گیری اوست. این موضوع اهمیت بررسی و شناخت بیوت مراجع را چه به لحاظ ساختار و چه از نظر افراد آن نشان می‌دهد. در این مقاله، تلاش شده‌است با بهره‌گیری از نوشته‌ها و خاطرات افراد مشهور نزدیک به بیوت مراجع، نقش و تأثیر آن‌ها در گرایش و عملکرد سه تن از مراجع تقلید معاصر، عبدالکریم حائری یزدی، سید حسین بروجردی و سید محسن حکیم، بازنمایی شود. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه استقلال فکری و عملی مراجع را نمی‌توان منکر شد، اما نقش و تأثیر پر رنگ بیوت آنان در بسیاری از عملکردها و سوگیری‌های آنان قابل توجه است.

بحث حاکمیت، رهبری و ولایت از جهات مختلفی قابل بررسی است؛ این موضوع از آن جهت که به صفات و افعال الهی بازمی‌گردد و از عوارض فعل الله است، بحثی کلامی است و از‌جهت وجوب قبول ولایت برای فقیه و وجوب تبعیت از فقیه برای مردم، در حوزه فقه قرار می‌گیرد. بر این اساس ولایت فقیه یکی از اساسی‌ترین مباحث حوزه کلامی و فقهی امامیه در عصر غیبت امام معصوم علیه السلام است که هیچ‌گاه در اصل پذیرش آن میان اندیشمندان امامیه اختلافی وجود نداشته است و حوزه اختلاف دیدگاه‌ها و نظریات تنها در میزان اختیارات و مصادیقی است که برای ولی فقیه برشمرده شده است. از میان اندیشمندان امامیه، شیخ انصاری;، مناصب سه‌گانۀ «فتوا»، «قضا» و «حکومت» را برای فقیه مجاز می‌داند، ولی در مورد حکومت، قلمرو ولایت فقیه را محدود می‌داند. در مقابل این دیدگاه، برخی فقها همچون آیت‌‌الله بروجردی اختیارات وسیع‌تری برای ولی فقیه قائل هستند، به طوری که حتی مدیریت بر امور جامعه را بر عهده فقیه نهاده‌اند و معتقد به ولایت مطلقه فقیه در عصر غیبت هستند و براین باورند که در صورت وجود شرایط و زمینه‌های لازم، تشکیل حکومت توسط فقها نیز حق آنان است. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و با نگاهی تطبیقی در دو حوزه فقهی و کلامی دیدگاه دو دانشمند مذکور را در موضوع «ولایت فقیه» مورد کنکاش قرار داده است و ضمن تبیین میزان و گستره شباهت‌ها، به چرایی اختلاف آرای آنان پرداخته است.

آیت‌الله بروجردی فقیهی رجالی است که نگاهی ژرف‌اندیشانه به مسأله حدیث و اسناد دارد، ایشان آثاری در علم رجال دارند. علاوه بر تقریرات فقهی ‌ایشان کـه شمه‌ای از توانایی‌های عالمانه وی را در حدیث پژوهی بازگو کرده است، کتاب ارزشمند «الموسوعه الرجالیه» برخی از دیدگاه‌های رجالی‌ ایشان را پیش روی ما قرار می‌دهد. با توجه به اینکه؛ بررسی سبک‌های مختلف رجالی‌ و تحلیل و بررسی آن‌ها به عنوان یکی از ابزار استنباط احکام شرعی می‌تواند زمینه توسعه و گسترش علم رجال و رسیدن به معرفت ژرف کاوانه را فراهم آورد، لذا در این جستار با مراجعه به آثار بر جای مانده از آیت الله بروجردی و تقریرات فقهی و اصولی ایشان؛ با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای به بررسی و تحلیل رویکرد رجالی ایشان پرداخته‌ایم. اهم مبانی ایشان در شناخت راوی عبارت است از اعتقاد به ضرورت علم رجال در شناخت راویان، عدم اعتقاد به اصل انسداد در اثبات عدالت راوی، اعتقاد به اعتبار کتب رجالی متقدمان به عنوان اسناد معتبر علمی، اعتقاد به کافی نبودن کتب اربعه برای شناخت و معرفی راویان، میزان نقل روایت؛ قرینه‌ای در شناخت راوی، اعتبار اجماع متقدمین و مشایخ ثقات و... همچنین با پیجویی آثار این فقیه رجالی مشاهده می‌کنیم که روش ایشان در جرح و تعدیل روایات عبارت است از: نگاه تاریخی به اسناد، اولویت رجوع به کتب اربعه نسبت به سایر متون، جامع نگری در نقل اقوال علمای رجال، اعتماد به گزارش‌های رجالیان و اقوال و استنادات علمای اعلام و... .

جای این پرسش در اذهان اهل فن هست که تعدد علوم و اختلاف آنها از چه چیزی ریشه می‏گیرد و در پاسخ به این سؤال آراء مختلفی است که هر کدام مستند به ادله عقلی و عرفی خاصّی است. بعضی منشأ اختلاف را اغراض مختلف و بعضی موضوعات مختلف و بعضی خصوصیت‎‏های ذاتی مسایل هر علمی از علم دیگر می‏دانند و عده‏ای ممکن است منشأ‌ اختلاف را شیوه‎‏های مباحث علوم بدانند. در این مقاله به ادله این آراء ‌و نقد و بررسی آنها با تمرکز بر نظریه محقق عالیقدر مرحوم آیة ‏الله بروجردی پرداخته شده است. و در نهایت نظریه نامبرده که با نظریه امام خمینی همسنخ و مشابه‏‎اند مورد عنایت قرار گرفته است.

برای مشاهده فیلم‌های سخنرانی به آدرس‌های داده شده در آپارات مراجعه کنید.