آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

"علم و شبه علم" تالیفی است مشترک از دکتر "مهدی گلشنی"، دکتر "محمد جمالی" و دکتر "مرتضی خطیری" که یک بازنگری کلی را از این مفاهیم ارائه می‌کند. پوپر، در نخستین نیمه از قرن بیستم، علوم را به شکل علم، غیرعلم و شبه علم دسته‌بندی کرد و در حالی که اخلاق و فلسفه را از علوم تجربی جدا کرد، برای آنها جایگاه و منزلت قائل شد. فیزیکدانان، شیمی‌دانان و زیست‌شناسان، از سوی دیگر، استدلال‌های پوپر را رد کردند، بدون اینکه در تحقیقات تجربی برای آرمان‌های اخلاقی یا فلسفه، توجهی قائل شوند. اما با ورود فیلسوفان علم و تاملات برخی از نوابغ فیزیک و زیست شناسی در دومین نیمه از قرن بیستم، آشکار شد که علم از مفروضات فلسفی عام و معیارهای اخلاقی خالی نیست. یافته های آزمایشات نیستند که نظریه را کاملا قطعی می‌کنند و نظریات بدیل همواره می‌توانند جهت توضیح مجموعه‌ای از نتایج تجربی حاضر باشند. در حالی که دانش ما سریعتر از آنچه در طبیعت رخ می‌دهد، در حال رشد است، هرگز نمی‌توانیم در علم ادعای تمامیت کنیم. اگرچه نمی توان مرز روشنی بین علم و آنچه که شبه علم نامیده می شود ایجاد کرد، اما محققان در برخی موضوعات مانند طالع بینی یا جادوگری به توافق رسیده‌اند که این موارد شبه علم هستند. کتاب "علم و شبه علم" از دکتر "مهدی گلشنی"، دکتر "محمد جمالی" و دکتر "مرتضی خطیری" مقایسه‌ای کم‌نظیر در این زمینه ‌ارائه می‌دهد. در برخی از دیگر زمینه‌ها مانند فلسفه و طب مکمل سنتی، به دلیل سوگیری یا سوء تفاهم، اختلاف نظر وجود دارد و اینان نیز گاهی شبه علم نامیده می‌شوند. از سوی دیگر، به نمونه‌هایی که به وضوح با الزامات علمی تناسب ندارند، مانند نظریه چندجهانی، [به اشتباه] علم قطعی می‌گویند. با توجه به معیارهای بیان شده، نمی توان در مورد علمی بودن یک گزاره یا نظریه، اظهار نظر قطعی کرد، بلکه می‌توان گفت علمی بودن، امری نسبی است و از شدت و ضف برخوردار است.

"این رساله کم‌حجم، به یکی از مهم‌ترین و در عین حال غامض‌ترین مباحث فلسفه دین، یعنی رابطه بین علم و دین می‌پردازد. چنانکه از نام رساله معلوم است، نویسنده معتقد است که برخی انسان‌ها در چند دهه آخر قرن ۲۰ به علت سرخوردگی از مادیات و بدبینی به ادیان سنتی سراغ معنویت و دین فردی را گرفتند، که البته به اعتقاد نویسنده در ابتدا می‌کوشد وضعیت علم و دین را در قرون هفدهم و هجدهم بررسی نماید. قرن هفدهم که توأم با انقلاب علمی است مهم‌ترین محصولش مکانیک نیوتنی بود و این انقلاب عظیم دو اثر مهم به جای گذاشت: ۱. ترویج تفکر تجربی توسط بیکن و گالیه ۲. تبلیغ جهان‌بینی مکانیکی توسط گالیه، دکارت و نیوتن وی در ادامه مباحثی را در باب رویکرد متفاوت اندیشمندان و دانشمندان علوم نوین در ارتباط با دین مطرح می‌کند، نویسنده معتقد است که جدایی علم و دین در قرون وسطی و ابتدای رنسانس مطرح نبود، چون بسیاری از این دانشمندان خود علمای دینی بودند. این استغنا ابتدا بادلیسم و جریان روشنگری فرانسوی و ماتریالیسم در اذهان دانشمندان ایجاد شد. نویسنده ظهور هیوم را منجر به تضعیف مابعد‌الطبیعه می‌داند و اثرات مخرب انديشه وی را بر می‌شمرد. انتهای قرن نوزدهم زمانی است که علوم به پایان کار خود رسیده‌اند و به زودی جای دین را خواهند گرفت. این مسئله که تا اوایل قرن ۲۰ ادامه داشت در نیمه این قرن و اندیشه‌های امیل دورکهایم اشاره می‌کند و در ارتباط با اندیشه قرن بیستمی به زیگموند فروید و نگاه وی مقوله دین و اندیشه‌های پوزیتیویستم‌های منطقی اشاره می‌کند. وی هفت دلیل عمده را در این‌باره بر می‌شمرد: ۱. روشن‌شدن نقایص و آثار منفی علم سکولار ۲. تزلزل تحویل‌گرایی در تمام شقوق آن ٣. محدودیت‌های علمی و نظری علم 4. روشن‌شدن آثار مفید دین در عرصه‌های فردی اجتماع 5. ناتوانی علم در پاسخ‌گفتن به پرسش‌های اساسی و بنیادین بشری؛ 6. ابتنای علم جدید بر مفروضات مابعد‌الطبیعی، که در دو سه قرن گذشته شدید نسبت به آن‌ها بی‌مهری شده بود. ۷. روشن‌شدن این مسئله که تغایر و تعارض علم و دین اصولاً مبنای صحیح و محصلی ندارد. نویسنده در ادامه می‌کوشد قرائنی بر اثبات ادعای خویش یعنی بازگشت معنویت ارائه نماید. وی افزایش فروش کتب دینی، افزایش آمار شرکت در مراسم دینی، افزایش درصد علما و دانشجویان رشته‌های دینی، نگاه دیگر گون جوامع دانشگاهی به مقوله دین، گرایش به دین‌های فردی، افزایش تعداد فیلسوفان خدا‌باور و مسائلی از این دست را قرائنی بر اثبات این مدعا که این قرن نوعی رجوع به معنویت داشته، می‌داند. نویسنده در پایان به برخی از فعالیت‌های انجمن‌های علمی تحقیق در باب دین و افزایش رویکرد آنان به مسائل دینی اشاره می‌نماید. "

ثابت های بنیادی در مدل های استاندارد فیزیک ذرات و کیهان شناسی حیات در جهان ما را توضیح می دهند. هر گونه تغییری در این ثابت ها حیات را غیرممکن می کند. یکی از راه های توجیه این شرایط ایدة جهان های متعددی است که قوانین فیزیکی در هر یک از آن ها مستقلاً ساختاربندی شده است و ما در یکی از آن ها، که با پیچیدگی سازگار است، قرار گرفته ایم. از سوی دیگر ایدة چند جهانی، به طور طبیعی از بسیاری مدل های فیزیکی، اعم از این که مورد پذیرش قطعی قرار گرفته باشند (مثل نظریة نسبیت عام) یا در مقام نظر باشند (مثل نظریة ریسمان) نیز نتیجه می شود. با توجه به مشاهده ناپذیری و آزمون ناپذیری جهان های متعدد موجود در این نظریه ها، پرسش اصلی آن است که آیا چندجهانی معیار رایج علم را ارضا می کند؟ در این مقاله ضمن بحث در این باره، راه های متفاوتی را که منجر به علمی قلمداد کردن این ایده می شود، بررسی می کنیم.

چندجهانی و استناد به اصل یا استدلال آنتروپیک اخیراً در برخی زمینه های فیزیک مطرح شده است. در این مقاله بحث می کنیم که سه نوع چندجهانی در صورت بندی لاگرانژی سیستم های فیزیکی قابل تمیز است و استدلال می کنیم که چندجهانی می تواند ناشی از اثری کلاسیک باشد؛ چنان که در مناظر نظریة ریسمان بروز می یابد یا اثری کوانتومی مانند آن چه در مدل تورم آشوبناک دیده می شود. سپس با ارائة دو استدلال له چند جهانی، مروری انتقادی بر نظراتی خواهیم داشت که در آن ها حکم به ترک معیار آزمون پذیری تجربی شده است. نظر ما این است که چنین کاری نوعی نقض غرض است، زیرا فرق فارق علوم تجربی و دیگر معارف بشری، تجربی بودن آن است. بنابراین نظریة چند جهانی باید مکانیزمی آزمون پذیر ارائه دهد تا جزو قلمرو علم تجربی تلقی گردد. در این مقاله ما معیاری نیز برای آزمون پذیری ارائه می دهیم.

شتاب مثبت انبساط جهان، که در 1998 کشف شد، منجر به یک محدودیت یا افق مشاهدتی موسوم به افق رویداد کیهان شناختی می شود. به طوری که، مشاهده پذیرهای کیهانی در حال خروج تدریجی از افق علّی ما هستند. لارنس کراس، کیهان شناس امریکایی، پیش بینی می کند که کیهان شناسان در آیندة دور، بر اساس شواهد آن زمان، معتقد به نظریة جهان استاتیک خواهند شد. در این مقاله با بررسی پیش فرض های کراس نشان داده می شود که پیش بینی وی عدم قطعیت بالایی دارد، ضمن این که مردود یا مقبول بودن یک نظریة علمی در هر زمان، بر اساس شواهد تجربی در دسترس در همان زمان قابل بررسی است و لذا ادعای کراس، قابل مناقشه است. همچنین در این مقاله از این ادعا دفاع می شود که جهانِ تندشونده، در عین این که تحولی موجبیتی دارد، در چهارچوب کیهان شناسی مدرن سرنوشتی پیش بینی ناپذیر دارد، زیرا انرژی تاریک، که عمدتاً مسئول تندشوندگی جهان درنظر گرفته می شود، ماهیتی نامعلوم دارد و توصیف آن صرفاً بر اساس یک رابطة پدیدارشناختی موقتی صورت می گیرد.

کتاب " من العلم العلماني الى العلم الديني" ترجمه کتاب "از علم سکولار تا علم دینی " اثر دکتر مهدی گلشنی می باشد این کتاب حاصل کوششی برای نقد رویکرد سکولار به علم و دعوت به رویکرد دینی به علم است. مولف در نقد رویکرد سکولار دو گام اساسی برمی دارد. نخست، استدلال می کند که علم نیازمند جهت است؛ جهتی که از جهان بینی دانشمند حاصل می شود. در ضمن این استدلال، مولف به نقد دیدگاه اثبات گرایی (پوزیتیویسم) می‌پردازد و می‌کوشد نشان دهد که علم پیش فرض‌های متافیزیکی دارد. دوم این که علم در مقام کاربرد یافته‌ها محتاج اخلاق است و بدون آن به تخریب می انجامد در این اثر مباحثی چون علم سکولار، رابطه علم و دین در دنیای معاصر، نسبت اسلام با علوم طبیعی، وحدت حوزه و دانشگاه و دانشگاه اسلامی مورد بحث قرار می گیرد.مولف برداشت های نا درست درباره رابطه علم و دین و علم دینی را ناشی از محدود کردن معنای دین و غفلت از محدودیت های علم و نیز ناشی از عینیت دادن به همه آن چیزهایی است که به نام علم تعلیم داده می شود، می داند. لذا از نقشی که پیش فرض های فلسفی، اجتماعی و روانشناختی در کاوش های علمی و تفسیر داده های تجربی دارند، غفلت می شود. مساله این است که اگر دانشمندان صرفاً به دنبال توضیح یافته های تجربی می بودند، تمایز دینی و غیر دینی یا شرقی و غربی در مورد علم منتقی بود.اما دانشمندان بزرگ همواره در مقام یک توضیح کل نگرانه در باره جهان طبیعت بوده اند و کوشیده اند از تعمیم یافته های محدود خود، نظریه های جهانشمول بسازند؛ نظریه هایی که بسیار فراتر از حوزه قابل دسترسی آنها بوده است، و این جاست که پای تعصبات دینی و فلسفی به میان آمده است