آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش در صدد تشريح و مقايسه ديدگاه استاد شهيد مرتضي مطهري و ايمانوئل کانت، فيلسوف آلماني، در باره تعريف انسان و کمال او در پنج فصل است. کانت فيلسوفي غربي و متأثر از انديشه‌هاي اومانيستي است؛ لذا انسان را موجودي آگاه، مختار، مقتدر و داراي ارزش ذاتي معرفي مي‌کند و به واسطه همين صفات، او را موجودي الهي و شريک مفهوم الوهيت، بلکه عين آن مي‌داند و مرز بين انسان و خدا را اعتباري ذکر مي‌کند. آنچه از نظر کانت بسيار اهميت دارد، اراده، آزادي، اختيار و مسئوليت‌پذيري است. به اعتقاد او اصالت انسان حکم مي‌کند که کاملاً به خويش متکي باشد و بيرون از خود هيچ قدرتي را نپذيرد. بنابراين، انسان به طور کامل آزاد است و هيچ چيزي نمي‌تواند او و خواسته‌هايش را محدود کند. البته کانت تلاش مي‌کند ارزش‌هاي اخلاقي را مطرح نمايد و وظيفه‌شناسي و تکليف بي‌قيد و شرط را جهت زندگي اجتماعي و اخلاقي حاکم سازد. اما در انديشه شهيد مطهري، انسان موجودي مخلوق خدا، برگزيده و جانشين او بر روي زمين است. در نظر ايشان، انسان شخصيتي آزاد و مستقل دارد؛ ولي از سوي ديگر، رسالت و مسئوليت دارد. در مقابل خدا مسئول است؛ مسئول خود و جهان پيرامون خود. انسان داراي کرامت و شرافت ذاتي است. انسان موجودي مختار است و طبق اراده خود عمل مي‌کند؛ ولي خداوند قوانين و دستوراتي براي او معين کرده است. بنابر اين، در زمينه قانون‌گذاري مستقل نيست و براي يافتن راه سعادت و نيکبختي نيازمند موجود برتر و آگاه‌تري است. کانت بين سعادت و کمال تفکيک قائل شده است. از نظر او کمال مطلقي که انسان در پي آن است، در دنيا دست يافتني نيست و تنها کاري که او مي‌تواند انجام دهد، طي مراحل مقدماتي مسير کمال است. بنابر اين، طبق نظر او هيچ انسان کاملي روي زمين وجود ندارد. از ديدگاه استاد مطهري کمال انسان در تعادل و توازن اوست؛ يعني انسان زماني کامل است که تمام استعدادهايش را به طور متوازن همراه هم رشد دهد. انسان کامل از نظر او انساني است که از نظر روحي سالم باشد و همه ارزش‌هاي انساني به طور هماهنگ در او رشد نمايد. ايشان نه تنها رسيدن به کمال را ممکن مي‌داند، بلکه انسان‌هايي را نيز به عنوان الگو معرفي مي‌کند.

تاملات اخلاقی همواره با اندیشه درباره طبیعت آدمیهمراه بوده و از دیرباز تا کنون، تصویری که فیلسوفان و عالمان اخلاق از طبیعت آدمی عرضه کرده اند از مهمترین پایه های شکل گیری تئوریهای تربیتی بوده، که روش ها و اصول خاصی را در تربیت افراد به دنبال داشته است. در این پژوهش نیز، موضوع تحلیل تطبیقی تربیت اخلاقی از دیدگاه امانوئل کانت و ریچارد رورتی مورد بررسی قرار گرفته است که در این راستا محقق با سولاتی مانند، خاستگاه های بنیادین فلسفه اخلاق کانت و رورتی کدامند؟ بر مبنای بنیاد های نظری فلسفه اخلاق رورتی و کانت چه روش هایی را برای تربیت اخلاقی کانت و رورتی می توان ارئه داد؟ مواجهه شده، که پژوهشگر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و روش مطالعات تطبیقی(توصیف،تفسیر، همجواری و مقایسه)جرج بردی به بررسی متون فلسفی، تربیتی، اخلاقی کانت و رورتی وآثار مرتبط با آنها می پردازد.همچنین در این راستا محققپس از استخراج خاستگاه هایاساسی اخلاق کانت و رورتی، و روش هایی برای تربیت اخلاقی بر اساس خاستگاه هایشان به بررسی تشابهات و تفاوت های تربیت اخلاقی آنها نیز پرداخته است. در این میان چون رورتی همواره از فلسفه اخلاق کانت انتقاد کرده و آن را به چالش کشیده است و از بنیان(نادیده گرفتن نظریه های جهان شمول عقل گرایانه که خاستگاه اصلی اخلاق کانت است) با آن مخالف است،به همین دلیل تشابه خاصی میان آنهادیده نمی شود اما تفاوت های اساسی و مهمی با آن دارد که اهم آن را می توانیم اینگونه برشمریم؛ تربیت اخلاقی کانت وظیفه گراست که در آن مهم عمل کردن به وظیفه عقلانی است و خوشایند یا ناخوشایندبودن نتیجه عمل چندان اهمیتی ندارد،اما تربیت اخلاقی رورتی نتیجه گراست که هدفش کاهش عینیت و تلاش برای همبستگی بیشتر با توجه به حفظ عنصر نسبیت گرایی خود است.کانت اصول گرا است و بر مطلق بودن عقل به منزله مرجع و مبنای تربیت اخلاقی تاکید فراوان دارد،اما رورتی مخالف اقتدارگرایی عقل است و در حقیقت تربیت اخلاقی مورد نظر او فاقد بنیادهای ثابت و جهانی است.رویکرد تربیت اخلاقی کانت، عقل باور و خرد گرا و صرفا به پشتوانه عقل است. اما به زعم رورتی تاکید زیاد بر عقل اشتباه بوده و بیشتر بر احساسات تاکید می کند.

مساله شناخت یا بحث معرفت در مقایسه با سایر مباحث فلسفی از اهمیت بسزائی برخوردار است . با عنایت به ضرورت تلاش عقلی و فلسفی برای حل مسائل مربوط به شناخت هستی و با توجه به جایگاه ویژه مساله حمل در شناخت عقلانی انسان نسبت به جهان خارج، حمل یکی از مسائل مهم انتولوژی در فلسفه به شمار می‌آید زیرا حمل به معنای این همانی در "استی" و "هستی" است و ما به وسیله حمل است که رابطه میان ذهن و عین و علم و معلوم و موضوع و محمول را تبیین می‌نماییم. این موضوع در حوزه فلسفه نظری کانت و در قسمت تحلیل استعلایی و در بخش تقسیم احکام و قضایا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . کانت در یک تقسیم‌بندی کلی، احکام و قضایا را به دو دسته تحلیلی و ترکیبی تقسیم می‌نماید، این تقسیم‌بندی همانند تفکیکی است که فلاسفه اسلامی کاملا با حکم تحلیلی نزد کانت منطبق است ، همچنین بر حسب تعریف حمل شایع صناعی مساوی با احکام ترکیبی است . وجه مشابهتی که بین احکام ترکیبی و حمل شایع وجود دارد این است که چون موضوع و محمول در آنها مغایرت ماهوی با یکدیگر دارند، برای اینکه با یکدیگر متحد شوند به یک امر ثالثی نیاز دارند. این امر ثالث گاهی به گونه‌ای است که رابطه محمول با موضوع را ضروری می‌گرداند و گاهی غیرضروری. در فلسفه کانت قضایای ضروری را تالیفی ماتقدم و در فلسفه اسلامی حمل شایع بالذات می‌نامند. هر دو فلسفه احکام و قضایای علمی را از اینگونه قضایا به شمار می‌آورند. کانت سر امکان این قضایا و یا به تعبیر دیگر امر ثالثی که باعث ایجاد رابطه ضروری بین محمول و موضوع می‌گردد را با توسل به ویژگیهای دستگاه فاهمه آدمی یعنی شهود حسی و مقولات فاهمه توجیه می‌نماید در حالی که فلاسفه اسلامی با تمایز بین مقومات موضوع و عوارض ذاتی موضوع و تفکیک بین ذاتی باب ایساغوجی و ذاتی باب برهان ثابت می‌کنند که عقل می‌تواند با مقایسه و سنجش بین مفاهیم موجود در ذهن - که می‌توانند حاکی از امور واقعی باشند - به نسبت ضرورت و قطعیت بین موضوع و محمول پی ببرد. گاهی این مقایسه‌ها مستقیم و ساده انجام می‌شود و گاه با تشکیل قیاسات و براهین عقلی تواءم می‌گردد. از دیگر موارد قابل بررسی در باب احکام و قضایای وجودی است : یعنی قضایایی که محمول آنها "موجود" می‌باشد. از شعارهای معروف فلسفه کانت انکار وجود محمولی و انحصار وجود، در "وجود رابط" است . فلاسفه اسلامی هر چند همانند کانت به وجود روابط قائل هستند اما برخلاف وی تماما به وجود محمولی اذعان داشته و آن را یکی از امهات مسائل فلسفی به شمار می‌آورند.

نقد قوه حکم یا نقد سوم (به آلمانی: Kritik der Urteilskraft) کتابی فلسفی از ایمانوئل کانت است. این کتاب را عبدالکریم رشیدیان به فارسی ترجمه کرده‌است. نقد قوه‌ی حکم در «سه‌گانی» (تریلوژیِ) نقدیِ کانت اثری است که نقش میانجی و پیونددهنده‌ی دو اثر دیگر، یعنی نقد عقلِ محض و نقدِ عقلِ عملی را برعهده دارد و گذار از فلسفه‌ی نظری به فلسفه اخلاق را عملی می‌کند. کانت همان‌گونه که برای عقل محض و عقل عملی اصولی پیشین جُست‌وجو می‌کرد برای قوه‌ی حکم نیز، که قوه‌ای است مربوط به احساس لذت و الم، در جُست‌وجوی مبانی پیشین برآمد و کوشید فلسفه‌ای پیشین از ذوق برپا کند. مبنا یا اصل بنیادی نهفته در شالوده‌ی قوه‌ی حکم غایت‌مندی طبیعت است. این غایت‌مندی به دو صورت ممکن است، یا صوری و ذهنی یا واقعی و عینی. حکم به غایت‌مندی صورت یک عین بدون آن‌که هیچ غایت معینی برای آن قائل شویم حکم زیباشناختی است و اگر غایت معینی برای آن درنظر بگیریم حکم غایت‌شناختی است. بر همین مبنا، نقد قوه‌ی حکم نیز به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: در بخش اول فلسفه‌ی ذوق (مبحث زیبا و والا) و در بخش دوم غایت‌شناسی و غایت‌شناسیِ طبیعت بررسی می‌شود و بدین‌گونه سرانجام تأمل درباره‌ی زیبایی و نظم، زیباشناسی و غایت‌شناسی، در یک کل واحد، به‌هم پیوند می‌یابد. درک ساختار جامع فلسفه‌ی نقادی کانت بدون درک مباحث این اثر، که به گفته‌ی کاسیرر «بیش از هر اثر دیگری عصب زمانه‌ی خود را تحریک کرده است» میسر نیست.

چرا فلسفه کانت این مقدار دارای اهمیت است؟ برای تکامل فلسفه اعم از اسلامی و غربی باز بودن درهای آن به روی افکار بشر. یک عمل ضروری است. نفی مطلق فلسفه غرب به همان اندازه دور از صواب است که قبول مطلق آن در این جا آنچه مهم است برخورد حقیقت جویانه و نقادانه است. در این مقاله پارالوژیسم از نظر لغت و اصطلاح توضیح داده شده است. بنابر نظر کانت جوهر فقط در ایده وجود دارد نه در واقعیت کانت اشاره می کند که جوهر را نمی توان بر نفس انسان اطلاق کرد. چندین نکته درباره انتقاد از نظریه کانت در مورد اطلاق جوهر بر نفس انسان یاد شده که برخی از آن ها این است که مثلا مفهوم جوهر و عرض از معقولات ثانیه فلسفی است نه از قبیل معقولات اولی یا مثلا نهایت کاری که کانت - بر فرض صحت استدلال هایش - انجام میدهد رد دلیل اثبات جوهریت نفس است و رد دلیل نشانه رد مدلول نیست یا مثلا بنا به اعتقاد کانت عقل علاقه به مطلق گرایی دارد : ولی بر خلاف نظریه کانت باید گفت که عقل مطلق گرا نیست.