آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ابن‌سینا در پاره‌ای از آثار خود، و از همه معروف‌تر در فن ششم از طبیعیات شفا که در باب نفس است، استدلالی موسوم به انسان معلق عرضه کرده است. این استدلال که برخی آن را از ابداعات ابن‌سینا دانسته‌اند و از قرار معلوم بسیار مورد علاقه و توجه او نیز بوده، در جهان لاتین‌زبان بسیار نفوذ و شیوع پیدا کرده و در سده‌های میانه بحث‌های فراوانی برانگیخته است. در سال‌های اخیر نیز محققان و فیلسوفان متعددی به بررسی ابعاد این برهان (آزمایش فکری) پرداخته‌اند. هدف اصلی این برهان نشان دادن تجرد نفس به‌واسطه فرض موقعیتی است که در آن انسانی در فضا معلق است و هیچ ورودی حسی‌ای از اندام‌های خود دریافت نمی‌کند. از نظر ابن‌سینا، صرفا با درون‌نگری و با توسل به مفهوم آگاهی نفس از خود، تجرد نفس نشان داده می‌شود. در این درس گفتار، پس از معرفی صورت برهان ابن‌سینا، به دو قرائت معاصر از آن اشاره می شود. در قرائت اول، دالّ اصلی در این برهان «نفس» است و ابن‌سینا می‌کوشد تجرد نفس را از راه توانایی آن در کسب آگاهی به خود نشان دهد. در قرائت دوم، دالّ اصلی در این برهان «ذات» است و ابن‌سینا می‌کوشد تجرد نفس را از راه توانایی آن در شناخت ذات خود نشان دهد. استدلال خواهیم کرد که قرائت اول به دور دچار است و قرائت دوم نگاه غیرتاریخی و مطلق‌انگار ابن‌سینا را به انسان و قوای شناختی او نشان می‌دهد که در پرتو رویکردهای تاریخ‌نگر و فرهنگ‌محور معاصر چندان قابل‌دفاع نمی‌نماید.

ابن‌سینا در ترویج و گسترش فلسفۀ یونانی در دنیای اسلام، و آنچه اصطلاحاً فلسفۀ اسلامی نامیده می‌شود، بیشترین سهم را داراست. در این میان، شایان توجه است که وی صرفاً شارح فلسفۀ یونانی نیست، بلکه افزون بر ابتکارات فلسفی‌اش، کوشیده است تبیینی فلسفی از موضوعات دینی، همچون پدیدۀ وحی، به دست دهد. سوای موضوعات اختصاصاً دینی که پیشینه‌ای در فلسفۀ یونان نداشتند، موضوعات دیگری نیز هستند که هرچند تبیین‌هایی از آن در فلسفۀ یونانی وجود داشت، در سنت دین وحیانی از منظری متفاوت به آن نگریسته شده ‌بود. یکی از این موضوعات سعادت و شقاوت است که ابن‌سینا هوشمندانه به تفاوت تبیین دینی و فلسفی از آنها توجه می‌دهد و می‌کوشد تبیین فلسفی خود را با آموزه‌های وحیانی سازگار کند. تقریر و تبیین ابن‌سینا از «سعادت» و «شقاوت»، جمعی از متفکران مسلمانِ پس از وی را به این صرافت انداخت تا تفسیری از مفاهیم «سعادت» و «شقاوت» عرضه کنند که هم حامل نشانه‌های متن وحیانی باشد و هم حاوی مؤلفه‌های ارسطویی فلسفه. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر سیدمحمد عمادی‌حائری در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.

ابوعلی و دیگر مفاخر گذشته ما با وجود اعتبار و جایگاهی که در فرهنگ و تاریخ ما دارند جز برای خواص و اهل علم دست یافتنی نیستند. یکی از نیازهای روز جامعه به روز رسانی اندیشه های آن بزرگان با توجه به زبان و نیازهای روز است. یکی از رسالت‌های هر صاحب‌نظری که با بزرگان گذشته انس و ارتباط معنوی و علمی دارد این است که از دریای دانسته‌های آن‌ها نکاتی را که برای بشر امروزی قابل استفاده است ساده و ملموس در دسترس مخاطبان عام و معمولی قرار دهد. وظیفه ماست که ابوعلی و دیگران را از کتابخانه های گرد و خاک گرفته بیرون بیاوریم و در اختیار جامعه بگذاریم. با توجه به این مهم دکتر حمید عبداللهیان مجموعه مشاهیر خندان را منتشرکرده است. کودک مشتاق امروزی چه منبع یا منابعی دارد که بتواند با استفاده از آن لااقل به اختصار شناختی از ابوعلی داشته باشد؟ جلد اول مشاهیر خندان درباره ابوعلی سیناست که در پاسخ به این سوال نوشته شده است. برای جذابیت کار از زبان طنز استفاده شده تا کودک گریزپا مشتاق‌تر شود. در کنار آن تصاویری طنزگونه و فرح بخش مکمل کار هستند تا چهره‌ای خودمانی، دوست داشتنی و شاد از نابغه شرق را به کودک ایرانی نشان دهند. این سخنرانی درباره «ابوعلی‌سینا، طنز و ادبیات کودک و نوجوان» چاپ کتاب «ابوعلی‌سینا» در مجموعه «مشاهیر خندان ایران» است. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر حمید عبداللهیان در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.

ابن‌سینا در سده چهارم و نیمه اول سده پنجم می‌زیست. سده چهارم، عصر بازشناسی و بازیابی هویت ملی است. عصر ظهور فردوسی و سرودن شاهنامه است. از جمله لوازم بازگشت به هویت ملی، توجه به حکمت ملی و روی‌آوردن بدین حکمت است. ابن‌سینا در مقام ارسطوی دوم به نقد علم و فلسفه یونان برمی‌خیزد، یونان‌گرایی متعصبانه را مردود می‌شمارد و کمر به احیای حکمت ملی، که همانا حکمت اشراقی و عرفانی‌است، می‌بندد. ابن‌سینا از معدود دانشمندانی که شرح حال خودنوشت دارد. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر اصغر دادبه در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.