آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سعادت به‌عنوان هدف نهایی افعال انسانی، از دیدگاه آيت‌الله مصباح، به‌معنای قرب به خداست. از طرفی، رسالت علوم انسانی، شناسایی حقیقت یک رفتار و توصیه برای دستیابی به رفتار مطلوب است؛ در نتیجه، هر چیزی‌ را که به‌عنوان سعادت حقیقی انسان در نظر بگیریم، تعیین‌کنندۀ جهت‌گیری ما در علوم انسانی و ارکان آن است. هدف، بررسی انواع تأثیرات سعادت بر ارکان علوم انسانی است. در مورد جمع‌آوری داده‌ها، از روش اسنادی و در مورد تحلیل داده‌ها از روش توصیفی و تحلیلی استفاده ‌شده است. در بُعد موضوع، پذیرش سعادت موجب نگرش به ابعاد الهی انسان و افعال او، ازجمله نیت و باطن اعمال انسان است؛ و در بُعد مسئله، موجب انتخاب مسائل در ‌راستای هدف نهایی و در حل مسائل علوم انسانی توصیفی، موجب تغییر توصیف ما از انسان و افعالش و مسائل مطرح در آن علوم، و در علوم انسانی دستوری، موجب جهت‌دهی باید و نبایدها به ‌سوی کمال نهایی است؛ در بُعد هدف، موجب نگاه ابزاری به هدف‌های خرد در علوم انسانی، نسبت به هدف نهایی می‌شود و در بُعد روش، موجب عدم انحصار در روش‌های تجربی از قبیل کمّی و توجه به روش‌های دیگر، همچون روش‌های نقلی و شهودی است.

آيت‌الله مصباح معناشناسي مفاهيم اخلاقي را وظيفة فيلسوف مي‌داند. معناشناسي به ارتباط الفاظ و مفاهيم، که از کارکردهاي لغت‌شناسان است، نمي‌پردازد، بلکه منظور از «معناشناسي اخلاق» بررسي و ارائه تعريفي از مفاهيم است که براي تبيين حقيقت و تعيين قلمروي محکي مفاهيم اخلاقي به کار مي‌رود. فلاسفة اخلاق در بسياري از معاني مفاهيم اخلاقي اختلاف‌نظر دارند که اين اختلاف ريشه در روش آنها دارد. اين تحقيق، به روش تحليلي و با استفاده از تبيين‌هاي عقلاني، به روش فهم معناي مفاهيم اخلاقي نزد آيت‌الله مصباح مي‌پردازد. روش مراجعه به مصداق، امر آمر، عرف، شهود و عقل از روش‌هاي کسب معنا براي مفاهيم اخلاقي شمرده شده است. مفاهيم اخلاقي نزد آيت‌الله مصباح، از سنخ مفاهيم فلسفي هستند. ازاين‌رو، بايد مانند مفاهيم فلسفي معناشناسي شوند. اين مفاهيم، با توجه به روش مقايسه ميان واقعيات و انتزاع معنا و ويژگي خاصي که مناسب هدف بحث است، فهميده مي‌شوند. برخي از مزاياي اين روش معناشناسي، امکان صحت‌سنجي، انتقال به ديگران و خطاناپذيري آن است.

علیرضا جوادزاده، استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی (ره) در پاسخی به محسن کدیور خواستار نقد اندیشه آیت الله مصباح یزدی به دور از احساسات شد.

آشنایی با تفکرات اندیشمندان زمینه را برای بسط وشناخت اندیشه های آنان در سطح جامعه چه در بین عوام و چه دربین خواص فراهم می نماید. هدف از این مقاله بررسی مقایسه ای آرا و اندیشه های عبدالکریم سروش و محمد تقی مصباح یزدی در باب حکومت اسلامی است.افکار این دو اندیشمند در رابطه با حکومت اسلامی به طور کلی و نیز در رابطه با اختلافات فکری ان دو بازگو می‌شود. مهم‌ترین مسأله این مقاله است که این دو اندیشمند اسلامی چه نظری دربارۀ چیستی و چرایی حکومت اسلامی دارند ، مهم‌ترین نکته‌های تفکراتشان موثق و سنجیده بیان می گردد. پژوهش حاضر بر اساس روش هرمنوتیک نوشته شده است و آثار سروش و مصباح یزدی در باب حکومت اسلامی به این روش مقایسه شده است. روش گردآوری منابع کتابخانه ای است و نتایج بررسی نشان می‌دهد که آرای این دو اندیشمند اسلامی از یک مبدا و منبع فکری بهره می‌برد؛ اما به تدریج از هم فاصله گرفته و به طور کلی جدا شده است. از این مقاله می توان در تحلیل آثار و افکار سایر اندیشمندان اسلامی درباب حکومت اسلامی بهره برد.

علوم انسانی نرم افزار هر تمدنی است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدئولوژی جهان غرب است. با وجود نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامی سازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک می کنند. بدین روی، لازم است چالش های نظری اسلامی سازی علوم انسانی شناسایی، تحلیل و ارزیابی گردد. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه های فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی درصدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد انتقادی، چالش های دین شناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» را بررسی کند. گرایش به «دین حداقلی» یا به تعبیر دیگر «سکولاریسم» و ادعای عدم کفایت داده های متون دینی برای تولید علم از مهم ترین چالش های دین شناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» است. آیت الله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم برای اسلامی سازی علوم انسانی، از جمله مبانی دین شناختی، هم به این چالش های یادشده پاسخ گفته و هم با تأکید بر ضرورت علم دینی، راه را برای ارائة نمونه های عینی علوم انسانی اسلامی نشان داده است.

رابطه وجود و ماهيت يکي از مسائل مهم وجودشناختي در انديشه فلسفي معاصر به شمار مي‌آيد. آيت‌الله مصباح يزدي، استاد فياضي و استاد عبوديت، از فيلسوفان صدرايي معاصر هستند که هريک در اين باب ديدگاهي ويژه دارند. براساس ديدگاه استاد فياضي، ماهيت، متن وجود است. استاد عبوديت معتقد است که ماهيت، تصور وجود است و آيت‌الله مصباح يزدي ماهيت را حد وجود مي‌داند. پژوهش حاضر با روش توصيفي ‌ـ تحليلي به تبيين، مقايسه و بررسي سه ديدگاه مزبور پرداخته و به اين نتيجه دست يافته که ماهيت صرفاً حد وجود است، نه متن وجود. ازاين‌روست که مي‌توان ماهيت را تصور يا خيال وجود هم دانست. براساس ديدگاه برگزيده، اعتباريت ماهيت مستلزم عدم صدق ماهيت بر واقعيت خارجي نيست. توجه به تمايز ميان حقيقت فلسفي و ادبي، نشان‌دهندة برتري ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي بر ديدگاه‌هاي رقيب در مسئلة رابطه وجود و ماهيت است.

پژوهش‌های فلسفی، در میان اندیشمندان اسلامی معاصر جایگاه ویژه‌ای دارد و دفاع عقلانی از بنیان‌های نظری دین در گروِ آن است. بی‌تردید در صورتی حکمت‌پژوهی در این راستا قرین توفیق می‌شود که روش‌مند بوده و براساس عیار پژوهش در این حوزه علمی باشد. آیت‌الله مصباح یزدی ـ فیلسوف برجسته دوران معاصر جهان اسلام ـ در آثار گفتاری و نوشتاریِ فلسفیِ خویش، روشی بدیع و کارآمد را در پژوهش‌های حِکمی به‌کار گرفته است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی با تأکید بر اثر برجسته فلسفیِ آیت‌الله مصباح یزدی (کتاب «آموزش فلسفه»)، به بررسی روش‌ ایشان در حکمت‌پژوهی می‌پردازیم. براساس یافته‌های پژوهش، مراحل حکمت‌پژوهیِ روش‌مند بدین شرح است: توجه به خلأها یا بن‌بست‌ها در مباحث فلسفی غرب، تبارشناسی مسأله، بررسی پیشینه، فهم، تقریر و تحلیل دقیق مسأله، بررسی دیدگاه‌های مطرح و یا قابل طرح درباره مسأله، توجه به لوازم دیدگاه‌ها، توجه به فایده بحث، تقریر دقیق دیدگاه رقیب و ادله آن، توجه به خاستگاه نظریه، نقد و بررسی دیدگاه رقیب و ادله آن، ارائه دلیل معتبر برای دیدگاه برگزیده، پاسخ‌گویی به نقدهای مطرح و یا قابل طرح درباره ادله دیدگاه برگزیده، پاسخ‌گویی به شبهات مربوط، ملاحظه نتیجه، رعایت سیر تدریجی طرح و تحلیل عمیق فلسفی به‌صورت منظومه‌ و تطبیق قواعد کلی بر مسائل علومِ دیگر.

مفهوم «حُب» نشان‌دهنده نوعي ميل و گرايش به چيزي است که محب آن را ملائم با خود مي‌داند. مفهوم حب، مفهوم کلي از نوع معقول ثاني فلسفي است. درواقع اين مفهوم از مقايسه ميان وجود محب با امر يا اموري که با آن وجود ملائم است، انتزاع مي‌گردد. بنابراين مفهوم حب، صرفاً بيانگر نوعي رابطه وجودي و نحوه آن است و براي خود وجودي مستقل از دو طرف مقايسه ندارد. البته گاهي ممکن است حب را از حيث مصداقي يا از جهت منشأ انتزاعش در نظر گرفت و از اين جهت مفهومي ماهوي از آن انتزاع کرد و از همين روست که شماری از حکما، مفهوم حب را از اين قبيل مفاهيم ماهوي برشمرده‌‌اند. ملاک انتزاع حب، درک ملائمت است. ادراک ملائمت از دو طريق علم حضوري و يا حصولي محقق مي‌شود. با توجه به ابتنای مفهوم حب بر درک ملائمت، ضمن تحليل فلسفي حب و بررسي نحوه انتزاع آن، با بررسي انحای گوناگون درک ملائمت، به بررسي تمايز ميان بعد بينشي و گرايشي مي‌پردازيم.