آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در سدة چهاردهم شمسی، حوزة علمیة قم شاهد ظهور عالمان و مفسران برجسته‌ای بوده است. این مقاله با روش «توصیفی ـ تحلیلی» به بررسی شخصیت علمی آیت‌الله جعفر سبحانی از دانشمندان بزرگ حوزة علمیة قم در سدة اخیر پرداخته است. هدف پژوهش حاضر واکاوی ویژگی‌های علمی این عالم فاضل در دانش تفسیر قرآن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آیت‌الله سبحانی شخصیتی اثرگذار و مفسری توانا و پرکار و دارای آثار فراوان در تفسیر و پژوهش‌های قرآنی است. ویژگی‌های اقدامات و آثار علمی ایشان در تفسیر موضوعی قرآن عبارت‌اند از: اولویت‌دهی به تفسیر موضوعی، توجه به مباحث کلامی و شبهات مرتبط با آنها، توجه به روش تفسیر قرآن به قرآن، اجتهاد در به‌کارگیری روایات تفسیری، رعایت نظم ترتیبی و موضوعی در تفسیر. اما ویژگی آثار ایشان در تفسیر ترتیبی قرآن را می‌توان توجه فراگیر به مباحث علوم قرآن با توجه به نقش پایه‌ای آنها برای تفسیر قرآن، خرق سنت‌های گذشته در تألیف تفسیر قرآن بر حسب ترتیب مصحف و عنایت به جامعیت موضوعی مباحث در تفسیر هر دسته از آیات برشمرد.

موضوع این کتاب نقد دیدگاه های اعتقادی و رفتارهای فرقه وهابیت و جنایات آنان است . در ابتدای این اثر به بیان ویژگی های مکتب فکری ابن تیمیه بنیانگذار تفکرات سلفی و پس از آن وهابیت پرداخته شده و دیدگاه های وی در زمینه تفسير ماهیت توحید ، عبادت ، مرز بین توحید و شرك ، بدعت در دین ، زیارت قبور پیامبر اسلام و اهل بیت ایشان و متوسل شدن به آنان ، اعتقاد به شفاعت ایشان ، تبرك جستن به آثار آنان و مقام و منزلت اولیای الهی ، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است . نگارنده در همین زمینه به پیشینه شکل گیری این فرقه اشاره نموده و گوشه هایی از اندیشه های انحرافی و جنایات صورت گرفته توسط آنان در جهان اسلام از جمله تاخت و تاز آنان در شام و عراق و حمله به عتبات مقدسه را تشریح نموده است . وی در ادامه تفسیری از مفهوم توحید و مرزهای آن با شرك ارایه نموده و شرایط ایجاد بدعت در دین در این زمینه را بیان نموده است . نگارنده ضمن نقد شرک بودن زیارت قبور پیامبران و امامان و انسان های صالح ، ادله عقلی و نقلی مشروعیت زیارت ، توسل جستن به اولیای الهی ، تبرك جستن به آثار آنان ، قایل شدن مقامات بلند معنوی برای ایشان ، سوگند خوردن به غیر خدا سوگند دادن خداوند به حق بندگان ، اهدای خیرات و هدایا به مردگان و طلب شفاعت نمودن از اولیای الهی را بیان کرده است .. این کتاب در سال ۱۳۹۵ توسط انتشارات توحید در ۴۴۰ صفحه چاپ و منتشر شده است . در ابتدای این اثر به بیان ویژگی‌های مکتب فکری ابن‌تیمیه بنیان‌گذار تفکرات سلفی و پس از آن وهابیت پرداخته شده و دیدگاه‌های وی در زمینه تفسیر ماهیت توحید، عبادت، مرز بین توحید و شرک، بدعت در دین، زیارت قبور پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت ایشان و متوسل شدن به آنان، اعتقاد به شفاعت ایشان، تبرک جستن به آثار آنان و مقام و منزلت اولیای الهی، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. نگارنده در همین زمینه به پیشینه شکل‌گیری این فرقه اشاره نموده و گوشه‌هایی از اندیشه‌های انحرافی و جنایات صورت گرفته توسط آنان در جهان اسلام از جمله تاخت و تاز آنان در شام و عراق و حمله به عتبات مقدسه را تشریح نموده است. وی در ادامه تفسیری از مفهوم توحید و مرزهای آن با شرک ارایه نموده و شرایط ایجاد بدعت در دین در این زمینه را بیان نموده است. وی زیارت قبور پیامبران و امامان و انسان‌های صالح را مصداقی از شرک ندانسته و ادله عقلی و نقلی مشروعیت زیارت، توسل جستن به اولیای الهی، تبرک جستن به آثار آنان، قایل شدن مقامات بلند معنوی برای ایشان، سوگند خوردن به غیر خدا، سوگند دادن خداوند به حق بندگان، اهدای خیرات و هدایا به مردگان و طلب شفاعت نمودن از اولیای الهی را بیان کرده است.

سوره حديد پنجاه و هفتمين سوره قرآن و از سوره‌هاي مدني است، با امعان‌نظر در اين سوره، هدف كلي و خاصي از آن به دست مي‌آيد. اين هدف همان بيان يك سلسله «معارف عقلي» در مسائل مربوط به جهان آفرينش، سرنوشت انسان و نبوت است كه جهان‌بيني الهي در ‌انديشه مسلمانان را بنيان مي‌نهد و فلسفه حيات انسان و ارسال پيامبران را به خوبي تبيين مي‌كند. از آن جا كه مسائل مربوط به جهان آفرينش و سرنوشت انسان و زندگي پس از مرگ و پيامبران الهي و جانشينان آنان و شرايط و صفات هر يك و ... فعل خدا شمرده مي‌شوند، از اين جهت همگي در رديف مسائل كلي و معارف عقلي قرار مي‌گيرند. اهميت و عظمت معارف عقلي در صورتي معلوم مي‌شود كه بدانيم بيان معارف عقلي، يكي از اهداف سه گانه قرآن است و آياتي كه در مورد اصول كلي و معارف ديني نازل شده از نظر تعداد، يك سوم قرآن را تشكيل مي‌دهند. عظمت بيشتر اين بخش در صورتي روشن مي‌شود كه در تحليل آيات مربوط به آن، راه مقايسه و روش تطبيقي را پيش گيريم؛ يعني عقايد و مذاهب ملل مختلف جهان و به خصوص عقايد محيط ظهور قرآن را درباره همين موضوعات در كنار اصول كلي و معارف علمي قرآن قرار دهيم و پس از مقايسه و تطبيق، با كمال بي‌طرفي و آزادي درباره اصول كلي و معارف قرآن، داوري كرده و ارزيابي كنيم. بهترين راه درباره ارزيابي معارف قرآن، بررسي عقايد يوناني، بودايي و زرتشتي و عرب جاهلي است كه هريك بر قسمتي از جهان آن روز حكومت مي‌كرد و بسياري از اين عقايد، خلاصه افكار گروهي از نقادان فلسفه و استادان علوم الهي بود كه قرن‌ها در محافل علمي جهان معروفيت به سزايي داشتند و هم‌اكنون قدرت و عظمت خود را در قلوب گروهي از ملل دورافتاده جهان حفظ كرده‌اند. در اين ارزيابي، فرد بي‌نظر به طور قطع و يقين مي‌فهمد كه آيات مربوط به عقايد و معارف، همگي در سرحد اعجاز است و محال است يك بشر درس نخوانده و تحصيل نكرده و زاده در محيط جهل و بربريت، قادر به طرح اصول و معارفي باشد كه نوابغ و فلاسفه جهان پس از قرن‌ها، به درك قسمتي از آن چه او گفته است، موفق شده‌اند. اگر روزي قرآن با لحن محكم و گويا، تحدي نموده و همه جهانيان را به مبارزه طلبيد و سپس اعلام كرد كه اگر تمام جهانيان دور هم گرد آيند، تا كتابي مانند قرآن بياورند، نمي‌توانند اگرچه با هم همكاري صميمانه داشته باشند؛ منظور تنها دعوت به مبارزه قلمي و ادبي نبود و ملاك برتري قرآن تنها در شيريني بيان و رسايي عبارت و زيبايي الفاظ كه در كلمه‌هاي فصاحت و بلاغت خلاصه مي‌شود، نيست؛ بلكه دعوت به مبارزه با كتابي است كه از جنبه‌هاي گوناگون معجزه است. و هريك از اين‌ها، دليل قاطع و استوار بر اعجاز و آسماني بودن اين كتاب است. اين اثر شريف، در 17 عنوان، موضوعاتي كه در سوره حديد به آنها پرداخته شده را شرح و تفسير مي‌كند. موضوعاتي چون: خصوصيات سوره و هدف آن، همه چيز خدا را تسبيح مي‌گويد، حكومت جهان‌هستي در دست اوست، قرآن؛ خدا را چنين معرفي مي‌كند، آفرينش آسمان‌ها و زمين در شش روز، عرش خداوند چيست؟، كسي كه هميشه با ما و همه جا حاضر است، قرآن و خدمت به نوع، تجسم اعمال در جهان ديگر، هوس‌راني قساوت مي‌آورد، مقصود از شهدا و صدقين در قرآن چيست؟، ادوار پنج‌گانه عمر، پناهگاهي در كشاكش حوادث زندگي، هدف از اعزام پيامبران چيست؟، رهبانيت از نظر عقل و فطرت و همه پيامبران به سوي هدف دعوت مي‌كنند، عناوين هفده‌گانه اين اثرند.