آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در کلمات دانشمندان اصولی استدلال‌های متفاوتی به نفع نظریهٔ امتناع واجب مشروط به چشم می‌خورد که هر یک از آنها در صدد است امتناع این سنخ از وجوب را در مرحله‌ای از مراحل حکم اثبات کند. برخی از این استدلال‌ها وجوب مشروط را در مرحلهٔ اراده نفی می‌کنند، برخی در مرحلهٔ انشاء و برخی دیگر نیز در مرحلهٔ اثبات و ابراز. شاید بتوان گفت مهم‌ترین استدلالی که وجوب مشروط را در مرحلهٔ اثبات و ابراز، نفی می‌کند، استدلال اثباتی شیخ انصاری; است. بنابر این استدلال می‌توان با تمسک به جزئی بودن مفاد هیئت، استحالهٔ تقیید در آن را ـ‌که تعبیر دیگری از امتناع وجوب مشروط در مقام ابراز است‌ـ اثبات کرد. اصولیان متأخر از شیخ انصاری دست‌کم شش اشکال متفاوت بر این استدلال وارد کرده‌اند. نوشتار حاضر از گذر نقد این اشکالات، به بررسی استدلال مزبور همت گماشته است.

یکی از منابع مهم باورهای دینی در ادیان ابراهیمی گواهی است. مسائل معرفت‌شناختی پیرامون باور مبتنی بر گواهی هم در معرفت‌شناسی معاصر هم در بحث خبر واحد و متواتر در اصول فقه شیعه طرح شده است. در این مقاله، با بیان شباهت‌ها و تفاوت‌های اصلی میان‌ شرایط کسب باور موجه از طریق گواهی در الیزابت فریکر از معرفت‌شناسان شاخص معاصر در بحث گواهی و شیخ انصاری از شخصیت‌های شاخص اصولیِ شیعه این مسئله بررسی شده است که آیا می‌توان مباحث این دو سنت فکری را در موضوع یادشده مقایسه کرد؟ به این منظور ابتدا مفاهیم کلیدی از جمله خبر و حجّت از نظر شیخ انصاری با گواهی و توجیه از نظر فریکر مقایسه شده‌اند. سپس، در پرتو این مقایسه، شروط لازم برای کسب باور موجه از طریق گواهی از نظر هر دو متفکر مقایسه شده‌اند. در نهایت، نشان داده شده است که به خاطر تفاوت‌های بنیادین این دو نظریه، برخی شباهت‌های ظاهری در واقع تفاوت هستند؛ با این حال، هرچند امکان مقایسه منتفی نیست، این مقایسه باید با نهایت دقت صورت گیرد.

دهه های نهائی قرن سیزدهم هجری، شاهد جریانهای فکری و اجتماعی تشکلهای متعددی در جهت تجدید فکر دینی و اصلاحات اجتماعی بود. یکی از این نهضت های فرهنگی – اجتماعی، تجمع «اصحاب سراچه» در خراسان به همراهی حاج میرزا حبیب خراسانی، خدیو گیلانی، فاضل خراسانی، صید علی خان درگزی، رئیس الطلاب سبزواری و یاران ایشان بود. اصحاب سراچه، عموماً از طبقه عالمان و نخبگان فرهنگی مقیم خراسان بودند و در چهار چوبه التزام به اسلام و روح دیانت و پرهیز از تعصب و ریا، بر تجدید و احیاء فکر دینی، و لزوم اصلاحات فرهنگی و اجتماعی تأکید داشتند. این تشکل فرهنگی – اجتماعی که زیر چتر عرفان تجربی و تزکیه نفس پیدا شده بود، با تحریک عوام بوسیله رهبران سنتی فرهنگی و سیاسی، محکوم و سرکوب شد.

«عصمة الانبياء» كتابى است به زبان عربى، در اثبات عصمت انبياى الهى، تاليف فخرالدين رازى. مولف اين كتاب را به انگيزه دفاع از ساحت پاك انبياى الهى و زدودن اتهام گناه و پليدى از دامن ايشان نگاشته است. در فصل نخست، مولف به شرح ديدگاه مذاهب مختلف اسلامى در رابطه با عصمت انبياء الهى مى ‏پردازد و مى‏ گويد، در اين موضوع بين فرق اسلامى از چهار جهت اختلاف واقع شده است: اختلاف اول: به اعتقادات انبياء در كفر و بدعت و تقيه و... مربوط مى ‏شود. اختلاف دوم: مربوط به عصمت آن‏ها در احكام و شرائع خداوند است. اختلاف سوم: راجع به عصمت آن‏ها در فتوا دادن است. اختلاف چهارم: در خصوص عصمت آن‏ها در افعال و احوال است. نويسنده در اين كتاب از آيات قرآنى و قصص انبياء استفاده كرده تا حجت و دليل بر رد نظرات مخالفين بياورد. ابتدا شبهات را مطرح و سپس جواب آن‏ها را مى ‏آورد.

کتاب «بحوث فی فقه عقد البیع» از سلسله جلسات درسی آیت الله سید کمال حیدری در شرح کتاب بیع – مکاسب محرمه شیخ اعظم انصاری – برگرفته شده و با همت سید زید احمد بطاط آن را در غالب یک کتاب با ترتیبی منطقی، نگارش کرده است. فعالیت‌های تحقیقی احمد بطاط بر این اثر به شرح ذیل است: تقسیم بحث و انتخاب عناوین مستقل برای بعضی مباحث، به‌گونه‌ای که متن به چند مبحث و مباحث به مسائل و مسائل به عناوین تفصیلی به‌حسب مقدار مطالبی که مسئله دارد، تقسیم شده است. مهم در شناخت هر مسئله‌ای اطلاع از سیر تاریخی و آگاهی از تاریخ طرح آن مسئله در مباحث فقهی است؛ لذا در ابتدای هر مسئله عنوان مستقلی ذکر شده که در آن تاریخ مسئله و در آخر اقوال فقها در مسئله معرفی شده است. در ذکر تاریخ وفات هر فقیه در «تاریخ مسئله» برای روشن شدن تسلسل زمانی آن است. بسیاری از مسائل، نیازمند روشن شدن موضع بحث و اظهار آن هستند؛ تا خواننده مدخل بحث و مناقشه را بداند و صورت مطلب و خط سیر آن از خلال بیان آنچه اصطلاحاً تحریر محل نزاع گفته می‌شود روشن شود. برای این هدف در ابتدای هر مسئله بحثی با عنوان «تحریر محل نزاع» آمده است. در بسیاری مباحث، نام نویسنده ذکر نشده یا اشاره به قول یا مناقشه یا اشکالی شده، بدون این‌که آن قول نقل شود یا این‌که نقل به معنی شده است؛ لذا به‌قدر امکان عین اقوال از مصادر اصلی آن نقل شده است؛ تا خواننده بر آن اطلاع یابد و کوشش مراجعه و تتبع در دسترس او قرار گیرد. در شرح به بیان کلام مصنف و توضیح آن بسنده شده و تفصیل و مناقشات یا اضافاتی هرچند در فهم کلام ضروری بوده ذکر نشده است تا خواننده در انشعاب بحث گم نشود. ازآنجاکه کتاب مکاسب در مرحله عالی در درس خارج تدریس می‌شود، طلبه به‌ناچار باید بر بعضی تفاصیل پیرامون مباحث مطروحه در کتاب اطلاع یابد. لذا نویسنده توضیحاتی را ذیل عنوان «زیادة و تحقیق» آورده است. در انتهای هر مسئله مبحثی با عنوان «أضواء علی النص» آمده که شرح و تبیین عبارات کتاب است و ماقبل و مابعدش را به هم مرتبط کرده است

کتاب «کلیات فقه المکاسب المحرمه» به عنوان در آمدی بر فقه مکاسب محرمه شیخ انصاری، با اصلاحات، ویرایش و توضیحات تکمیلی توسط دکتر طلال الحسن، به رشته تحریر در آمده است. مقرر در این کتاب علاوه بر بیان دیدگاه آیت‌الله سید کمال حیدری، مهمترین مبانی فقهی و اجتهادی ایشان را در سه سطح (سطوح عالی، خارج، روش شناسی فقهی) آورده، تا طلاب و دانش پژوهان بتوانند با سهولت بیشتری با مبانی فقهی علامه حیدری آشنا شوند.

فرآیند فهم حدیث در نزد شیخ انصاری از دو مرحله ظهور تصوری (معناشناسی) و ظهور تصدیقی (منظورشناسی) تشکیل شده است؛ از اماره‌ها و نشانه‌هایی که برای تعیین معنای لغوی و عرفی الفاظ به کار می‌رود به «ظهور تصوری» تعبیر شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به این نتیجه رسیده است که شیخ انصاری برای تحصیل ظهور تصوری برخی از علوم و فنون ادبی از قبیل لغت، صرف، نحو و علوم بلاغی و همچنین بسیاری از مباحث الفاظ دانش اصول فقه بهره برده است. ایشان بر این باور است که نه تنها الفاظ غریب نیاز به معناشناسی دارد بلکه برخی واژه‌ها با آن­که از روشن‌ترین مفاهیم عرفی هستند باز هم برای تبیین گستره معنایی باید مفهوم‌شناسی شوند. بخشی از مباحث مربوط به مفاهیم و عام و خاص به معناشناسی مربوط می‌شود که در مرحله ظهور تصوری به کار می‌آید و شیخ أنصاری هم در کتب مختلف خود از این مباحث بهره برده است.