چکیده :
کلام الهی یکی از مسائل مهم و اساسی در دانش کلام و آغازگر شکل‌گیری این دانش بوده است.
آنچه در این مسئله زمینۀ آرای متعارض را مهیا می‌کند، تبیین حقیقت کلام الهی است.
گرچه دیباچۀ اختلافات حکماء و متکلمان به اثبات حدوث و قدم کلام الهی مربوط است، تفسیر حقیقت کلام واجب و کیفیت تعلق آن اوج تشدید اختلافات و تشکیک آراء محسوب می‌شود.
علامه خفری کلام را مشترک لفظی و برای آن دو معنا ارائه می کند.
کلام الهی طبق یک معنا، قدیم و بر اساس معنای دیگر، حادث است.
کلام به‌معنای «تکلم»، قدیم و به‌معنای «مابه‌تکلم»، حادث و لفظی است.
به سه بیان می‌توان تکلم حقیقی الهی را قدیم دانست: با استفاده از رابطۀ علم و کلام الهی، تکلم حقیقی بر علم اجمالی ذاتی، منطبق و در نتیجه، قدیم خواهد شد.
مطابق توجیه دوم، تکلم نوعی انتقال آگاهی و بالعکس علم هم نوعی تکلم است؛ لذا، این نظریه از اتحاد علم و کلام و یکسانی اوصاف آن‌ها دفاع می کند.
توجیه سوم، تکلم حقیقی را از سنخ قدرت و آن هم قدرت القای ذات واجب تفسیر می‌کند و با استفاده از این ارتباط و نظر به قدمت قدرت، تکلم را نیز قدیم می‌داند.
علامه دوانی، برخلاف بسیاری از حکمای متقدم، کلام الهی را مصدر تألیف کلمات و مغایر با علم الهی می‌داند.
دوانی حقیقت کلام واجب متعال را مصدر تألیف حروف و اصواتی می داند که در علم ازلی واجب تحقق یافته‌اند و این تألیف بدون هیچ ترتب و تعاقبی تصدیر یافته است.
او مدعی است که تاکنون هیچ فرقه و گروهی چنین دیدگاه کارگشایی همانند او ارائه نکرده و خودش واضع این دیدگاه است.
او ضمن بیان دیدگاه‌های اشاعره، معتزله، کرامیه، حشویه، و حکماء، رأی خود را متمایز از آنان می داند.
the divine speech has been one of the important and basic issues in kalam which, in fact, was the starting point of this knowledge.
what provides the ground for conflicting opinions in this issue is the explanation of the truth of the divine word.
although the preamble of the disputes of the philosophers and theologians is related to the temporality or eternity of the divine word, the interpretation of its truth and the quality of its belonging is considered to be the most controversial subject of conflict.
allama khafrī maintains that the word is a homonym and considers two meanings for it, according to one meaning, god’s word is eternal and according to the other, it is temporal; word as “speech” is eternal and as “what one speaks through” is temporal.
the true divine word can be considered eternal in three ways: by using the relationship between divine knowledge and word, the true speech will be identical to the undifferentiated essential knowledge, and as a result, it will be eternal.
according to the second justification, speech is a kind of knowledge transmission and, knowledge is also a kind of speech, in turn; therefore, this theory defends the unity of knowledge and speech and the sameness of their attributes.
the third justification interprets true speech as power, that is the necessary’s essential power to inspiration, and by using this connection and considering the eternity of power, it considers speech to be eternal, as well.
allama dawwānī, unlike many of the early philosophers, considers the divine word to be the source of creation of the words and contrary to divine knowledge.
in his view, the truth of the necessary’s word is the origin of the compilation of letters and sounds that have been realized in the divine eternal knowledge and this compilation was made without any order or sequence.
he claims that so far, no sect or group has presented such an effective point of view like his and he is the originator of this viewpoint.
reviewing the views of mu‘tazila, ash‘arīyya, karrāmiyya, ḥashwiyya, and the philosophers, he considers his opinion to be different from all.
نویسنده :
زهرا شاه علیان ، مهدی دهباشی ، محمدرضا شمشیری
منبع اصلی :
https://jphilosophy.um.ac.ir/article_42879_1dca28e232599b93b40f272ed64f8227.pdf
پایگاه :
پایگاه مجلات 5
(جستارهایی در فلسفه و کلام (فلسفه و کلام )- سال 1401- دوره 54- شماره 1)
یادداشت :
کلیدواژه‌ها
کلام الهی تکلم مابه‌التکلم علامه خفری محقق دوانی
Keywords
Divine word speech what one speaks through Allama Khafrī Muḥaqqiq Dawwānī