چکیده :
زمینه‌های اجتماعی، تاریخی و اقتصادی اسلام در عصر اموی (41-132 ه.ق.) و اوایل دوره اول عباسی (132-232 ه.ق.)، جهان اسلام را با جنبش‌ها مواجه کرد که خصلت موعودگرایانه و مهدوی ویژگی مشترک‌شان بود.
جنبش‌های مهدوی‌گرایانه با توجه به موقعیت مذهبی، سیاسی و اجتماعی، از مبانی نظری متفاوتی در باب موعودگرایی همچون فرزند پیامبر k و از نسل فاطمه h بودن، شعار «الرضا من آل محمد»، مقام «بابیت» امام زمان j و ...
پیروی کرده‌اند.
حرکت جناحیه، که مهم‌ترین جریان بعد از فوت عبدالله بن معاویة بن عبدالله بن جعفر بن ابی طالب است (130 ه.ق.)، متأثر از همین انگیزه بود که البته این قیام در تاریخ تقریباً به فراموشی سپرده شده است، زیرا اولاً جنبش گسترده عباسیان آن را تحت‌الشعاع خود قرار داد و ثانیاً خود عبدالله بن معاویه شخصیتی است که در منابع متهم به غلو، اباحی‌گری و تندخویی بوده و به صورت جدی به او پرداخته نشده است.
این مقاله با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و با مطرح‌کردن این پرسش که اندیشه موعودگرایی از نظر تاریخی چه تأثیری بر جنبش جناحیه داشته، به ابعاد مختلف این جنبش پرداخته است.
نتایج تحقیق حاکی از آن است که تأثیر انگیزه موعودگرایی در مرحله اول قیام چندان مؤثر نبوده، اما در مرحله دوم قیام و بعد از مرگ رهبر آن، ابومسلم خراسانی، در زندان هرات (130 ه.ق.) نمود عینی پیدا کرده و خود را در سه جریان «عبدالله همان مهدی»، «عبدالله واسطه بین منجی آخرالزمان» و «عبدالله واسطه نفر هاشمی» نشان داده است.
the social, historical and economic contexts of islam in the umayyad era (41-132 ah) and the early first abbasid period (132-232 ah) confronted the islamic world with movements in which the belief in mahdism was a common feature.
mahdist movements, based on their religious, political and social status, had different theoretical foundations concerning the savior, such as being the son of the prophet (s), being a descendant of fatima (sa), bearing the slogan "al-reza men al mohammad" (the chosen from the family of mohammad (s)), having the position of representative etc.
jenahiyyah, which was the most important current after the death of abdollah ibn moawiyah ibn abdollah ibn jafar ibn abi talib (130 ah), was influenced by this motive.
however, their uprising has been almost forgotten in history, because, firstly, it was overshadowed by the massive abbasid movement, and secondly, abdollah ibn moawiyah is a figure who has not been taken seriously in the sources and has been accused of exaggeration, antinomian and harshness.
taking a descriptive-analytical approach and raising a question about the historical impact of the thought of mahdism on the jenahiyyah movement, this article deals with the various dimensions of this movement.
the results show that the motive of mahdism did not have much effect on the first stage of the uprising, but in its second stage and after the death of its leader, abu moslem khorasani, the motive appeared objectively in herat prison (130 ah) and manifested itself in the three currents of "abdollah is the same as mahdi", "abdollah is the liaison of the savior of the apocalypse" and "abdollah is the liaison of a hashemi person".
نویسنده :
شهرام رهنما، مسعود بهرامیان، مهرداد امیری
منبع اصلی :
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_132821.html
پایگاه :
ذ:پایگاه مجلات
(پژوهش نامه مذاهب اسلامی- سال 1400- دوره 8- شماره 15- از صفحه 153 تا 174)
یادداشت :
کلیدواژه‌ها:موعودگرایی ابوهاشم محمد بن حنفیه عبدالله بن معاویه جناحیه
کلیدواژه‌ها [English]:Mahdism Abu Hashem Muhammad ibn Hanafiyah Abdollah ibn Moawiyah Jenahiyyah