چکیده :
کمال اول انسان، نفس ناطق اوست که مقوّم نوعیت انسان است و کمال دوم انسان، مانند علم و قدرت برای اوست.
البته ادراکات حسی، خیالی، عقلی تا دیگر افعال و انفعالات و نیز همه اموری که پس از تحقق انسانیت بر انسان مترتب می‌شوند، کمالات ثانوی نوع انسانی به شمار می‌آیند.
در مقاله پیش رو، کمال نهایی انسان که از سنخ کمالات ثانوی است، مستکمل مرتبه‌ای است که کمالی فراتر از آن برای وی متصور نباشد.
دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی در باب کمال نهایی انسان با دو رویکرد به‌ظاهر متفاوت در نظام فلسفی و منظومه عرفانی ایشان قابل معناست.
در نگرش فلسفی خواجه، کمال نهایی انسان از سنخ تکامل عقلانی و در شکوفایی عقل نظری است.
انسانی که عقل نظری خود را به اوج رسانده باشد، به برترین مرتبه سعادت (وصول به عقل مستفاد) دست می‌یابد؛ اما از دیدگاه عرفانی که در امتداد همان نگرش عقلانی است، محقق طوسی کمال نهایی انسان را در مشاهده حضوری خداوند می‌داند.
نفس انسانی با قدم گذاشتن در مسیر سیر و سلوک، پا را از کمالات عقلانی فراتر نهاده، فانی از خود می‌شود و جز خدا نمی‌بیند و به وحدت شهود می‌رسد.
در پایان نوشتار، به ملاحظاتی درباره این دو نگرش فلسفی و عرفانی و رابطه آنها خواهیم پرداخت.
human`s first perfection is known as his understanding soul, which is essential for his being human, and human`s second perfection are such perfections as knowledge and power.
it should, however, be stated that sensation, imagination, intellection and other actions and interactions, as well as all things that occur after humanity, are also known secondary perfection of the human kind.
in the article ahead, the human`s ultimate perfection, being of the second type of perfections, is a complement for an order beyond which no perfection may be possible for human being.
the view of khwaje nasir al-din tusi on the ultimate perfection of man is meaningful through two seemingly different approaches found in his philosophical system and his mystical system.
in the former, the ultimate perfection of man is in the form of rational evolution and may be known as the flourishing of theoretical reason.
a man who has reached his theoretical intellect at the highest level, would attain the highest degree of happiness (aqli mustafad).
in the latter, however, which may be taken as the continuation of the former, he views the ultimate perfection of man as being the present observation of god.
entering the path of perfection, the human soul goes beyond the rational perfection, forgets himself/herself completely, sees nothing but god, and attains unity.
at the end of this article, we will give some considerations of these philosophical and mystical attitudes and their relationship
النفس الناطقة فی الإنسان کمال أول له و مقوم لنوعیته، و صفاته الأخرى کعلمه و قدرته من کمالاته الثانیة؛ ویعتبر ایضا الإدراکات الحسیة والخیالیة والعقلیة و کل الأفعال و الإنفعالات و کل امر یقع بعد تحقق المرتبة الإنسانسة کمال ثانی لنوع الإنسان.
والکمال الغایی للإنسان من سنخ الکمالات الثانویة و مستکمل لمرتبة لا یتصور کمال فوقها.
یمکن تفسیر رأی الخواجة نصیر الطوسی فیما یتعلق بکمال الإنسان الغایی بمنهجین مختلفین ظاهریاً، حیث یرى الخواجة من منظوره الفلسفی أن کمال الإنسان من سنخ التکامل العقلانی و فی ضوء ازدهار العقل النظری.
ومعناه أن کل إنسان یصل عقله النظری إلى الذروة فیحصل بأعلى مراتب السعادة التی هی مرتبة العقل المستفاد.
أما من المنظور العرفانی والذی یمکن اعتباره استمرار المنهج العقلی، یری الخواجة أن الکمال الغایی هو المشاهدة الحضوریة للحق تعالى.
فالنفس الإنسانیة بسلوکه العرفانی یتجاوز الکمالات العقلیة و یصل إلى الفناء و ولایرى غیر الله و یصل الى وحدة الشهود.
و فی الختام نذکر بعض الملاحظات حول المنهجین الفلسفی والعرفانی و العلاقة بینهما.
نویسنده :
عسگر دیرباز،محمد صادق تقی زاده طبری
منبع اصلی :
http://pwq.bou.ac.ir/article_67846_39d8920d51afeebf8c953160e19fea86.pdf
پایگاه :
پایگاه مجلات 5
(آیین حکمت- سال 1398- دوره 11- شماره 41- از صفحه 27 تا 48)
یادداشت :
کلیدواژه‌ها
کمال نهایی انسان کمال فلسفی کمال عرفانی خواجه نصیرالدین طوسی
کلیدواژه‌ها [English]
Final Perfection Human Philosophical Perfection Mystical Perfection Khwaje Nasir al-Din Toosi
کلیدواژه‌ها [العربیة]
الکمال الغایی الإنسان الکمال الفلسفی الکمال العرفانی الخواجة نصیر الدین الطوسی