اطاعت مردم از شيطان | کتابخانه مجازی الفبا

چرا با اينکه در قرآن اين همه انسانها را نهي کرده اند از اطاعت شيطان، باز هم به طرف آن مي روند؟

آري خداي متعال در فطرت همگان شناخت نيك و بد را قرار داده و توسط انبياي الهي انسان را از شيطان برحذر داشته است و بسياري از مومنان نيز به تاثير منفي شيطان و هواي نفس ايمان دارند، ولي در اثر وجود عواملي نمي توانند آنچنان كه بايد مقاومت نمايند و دچار لغزش و گناه مي شوند.
به صورت خلاصه مي توان گفت: گناه و تبعيت از شيطان ريشه در عوامل فراواني دارد كه برخي از اين عوامل عبارتند از:
1. ضعف در خداشناسي و سستي در ايمان به خدا وپيامبر و عدم رعايت دستورات ديني: به يقين کسي که خداي بزرگ را همواره حاضر و ناظر رفتارهاي خودش ببيند، هرگز به خود اجازه نميدهد، که در محضر او، دست به سوي گناه دراز کند. کسي که قيامت و حسابرسي اخروي را باور دارد،هيچگاه خود را گرفتار شهوتراني و شهوت پرستي نخواهد کرد.
2. ضعف در خودشناسي و نداشتن درک درست از خويشتن و فروکاستن ارزش انساني خود تا سرحد حيوانات، کسي که به گوهر عظيم و گرانقدر خود واقف باشد و عظمت وجود انساني را درک کند، هرگز حاضر نيست که وجود خود را با دنباله روي از شهوات و خواهشهاي نفساني تا سرحد حيواناتي چون خوک و خروس پايين اورد.بدون ترديد، هيچ يک از کساني که دنبال شهوتراني و ارضاي خواهشهاي پست حيواني خود هستند، تصور درستي از وجود انساني و فلسفه ي افرينش خويشتن ندارند. به راستي اگر يک دختر جوان، ارزش وجودي خود و هدف از افرينش خويشتن را بداند، ايا هرگز به ذهنش خطور مي کند که خود را به شکل يک عروسک در اورده و همچون نمايشگاه سياري از رنگ و لعاب خود را در معرض نگاههاي الوده و مسموم ديگران قرار دهد؟و ايا يک پسر جوان قدر و قيمت انساني خود را بداند ايا هرگز اجازه چشم چراني و امثال ان را به خود مي دهد؟
3. ضعف در شناخت حقايق امور و عدم شناخت پيامدهاي ناگوار دنيوي و اخروي تبعيت از هواي نفس: پيروي از خواهشهاي نفساني، اثار زيانبار روحي و جسمي و اجتماعي فراواني را در پي دارد که اگر انسان اندکي به انها توجه کند هرگز به دنبال شهوتراني نخواهد رفت. عامل اصلي مشکلات عصبي و بهداشتي و ناامنيهاي اجتماعي و جنسي فراواني که دامن گير بشريت شده است، همين شهوتراني و عنان گسيختگي عده اي از انسان نمايان است، که البته نخستين قرباني اين افزون طلبيها خود انان و خانواده شان هستند. کتاب ايين زندگي(اخلاق کاربردي) نوشته ي احمد حسين شريفي
4. جهل، غفلت و شهوت: كسى كه به خدا و فرامين او آگاه نيست يا از روز جزا و كيفر گناه بى‏خبر است گناه مى‏كند همين طور كسى كه به اين امور آگاه است ولى دچار غفلت مى‏شود. انسان جاهل و غافل، عوامل بازدارنده از گناه را از دست مى‏دهد و مرتكب گناه مى‏شود. شهوت عاملى است كه گناه را در دل و ذهن انسان زينت مى‏دهد و موجب فراموشى و غفلت مى‏گردد. كسى كه در اثر شهوت، انگيزه‏اى قوى براى ارتكاب گناه يافته باشد، معرفت خود به خدا و قيامت و احكام الهى را مزاحم اطفاء شهوت خويش مى‏يابد و به طور ناخودآگاه آن معرفت را از ذهن خويش دور مى‏كند و ترجيح مى‏دهد به آن انديشه نكند. رفته رفته حالت غفلت بر او عارض مى‏شود و به كمك توجيهات شيطانى، گناه بودن معاصى را انكار يا فراموش مى‏كند و رو به گناه مى‏آورد.
اميرمؤمنان على(ع) فرمودند: لا تكن ممن... ان عرضت له شهوة اسلف المعصيه و سوف التوبه، ان عرفه محنة انفرج عن شرايط الملة؛ (1) از آنان مباش... كه چون شهوتى پيش آيد گناه را مقدم مى‏دارد و توبه را به آينده وا مى‏گذارد و چون رنجى بدو رسد از راه شرع بيرون مى‏شود. اين سخن امام على نشان مى‏دهد كه حداقل برخى از گناهكاران به سبب ناشكيبايى در برابر خواسته‏هاى نفسانى به گناه مبتلا مى‏شوند و كسى كه تاب مقاومت در برابر شهوات راندارد، تاب رنج‏هاى ديندارى و تبعت از شرع را نيز ندارد.
5. وجود رزايل اخلاقي: رذايل اخلاقى هر يك منشأ گناه يا گناهانى هستند. امام اميرالمؤمنين(ع) فرموده‏اند: الحرص و الكبر و الحسد دواع الى التقحم فى الذنوب؛ (2) حرص و خودبينى و حسد، انگيزه‏هايى براى در افتادن به گناهان است.
رذائلى از اين دست خود ريشه در دنيا پرستى و سوءظن به خدا دارند. كسى كه مى‏خواهد به گناه مبتلا نشود بايد با ريشه‏هاى آن مبارزه كند، يعنى ملكات ناپسند را از نفس خود بزدايد، و مبارزه با ملكات نفسانى در سايه عقايد صحيح و ايمان حقيقى به خداوند و صفات نيكوى او امكان‏پذير است. از سويى نادرستى رابطه معرفتى انسان با خدا منشأ رذايل مى‏شود و از سوى ديگر رذايل نفسانى موجب گناه مى‏شود و به رابطه انسان و خدا آسيب مى‏رساند. اين رذايل بزرگ‏ترين اثر سوء را بر رابطه انسان با خدا مى‏گذارند. اين تأثير سوء ناشى از همين رابطه دو سويه است. رذايل نفسانى روابط ديگر انسان را نيز تضعيف مى‏كنند كه درباره آنها سخن خواهيم گفت.
6. كوچك شمردن گناه: يكى از عومل بسيار مهم روى آوردن به گناه كوچك شمردن آن است. كسى كه گناهى را كوچك مى‏شمارد بر انجام آن گناه جرأت مى‏يابد و به هنگام ارتكاب آن گناه دچار احساس گناه نمى‏شود. در نتيجه به انجام آن گناه عادت مى‏كند و هر بار كه آن را مرتكب شو، آخرت خويش را تباه‏تر مى‏سازد از اين روست كه سخت‏ترين گناه آن است كه گناهكار آن را كوچك شمارد: اشد الذنوب ما استهان به صاحبه (3) و بر گناه خرد خود ايمن مباش شايد كه تو را بر آن عذاب كنند. كسى كه گناهى را كوچك مى‏شمارد علاوه بر آن كه احتمال تكرار آن را افزايش مى‏دهد، بى‏دليل خود را از كيفر آن گناه در امان دانسته است و اين با خوف مثبت و سازنده در تنافى است.
7. حب دنيا: رسول اکرم ( ص ) فرموه اند . حُبُّ الدُّنيا رَأس کَلِّ خَطِيئَه دنيا ريشه هر گناه است .
شريعت مطلقا کسي را از حصول ثروت منع نکرده است بلکه فقط در فکر ترقي دنيا بودن ودنيا را مقصود با الذات قرار دادن ممنوع است .
براي فرق حب دنيا وکسب دنيا معياري هست وآن اين است که وقتي که مقابله دين ودنيا مي آيد انسان کداميک را ترجيح مي دهد ؟ اگر دين را پس پشت انداخته دنيا را ترجيح داد معلوم است که اين حب ّ دنيا است .مثلا وقت نماز رسيد ه ولي دکان باز است و در اين موقع مشتري هم زياد است پس خيال اين به طرف نماز نمي رود .
ووقتي که از کار هاي دنيا فارغ شد بعد مي گويد پس نمازي بخوانيم خواه وقت نماز گذشته يا تنگ شده باشد . شرکت در جماعت وبه تکبير تحريمه رسيد ن و در صف اوّل ايستادن در فکر او نمي آيد .
ولي اگر بعد آمدن حکم شريعت تمام کار هاي دنيا را رها کرده حکم الله تعالي را بجا آورد پس اين حبّ دنيا نيست .
امروزه ما طوري در دنيا ودر حصول دنيا مصروف هستيم که گويا براي هميشه در دنيا ماندگاريم وقناعت پسندي ، زهد وتوکل بداي ما بي معني شده اند حالانکه رسول اکرم ( ص ) مي فرمايد . مَالِي وَ لِلدُّنيا ؟ مر با دنيا چه تعلقي است وفرمود : إِنَّما أَنا کَرَاکِبٌ إَستَظِلَّ تَحتَالشَّجَرَهِ ثُمَّ رَاحَ وَتَرَکَهَا
مثال من مانند مسافري است که براي مدت کوتاهي زير سايه درختي آرام کرده وبعد آن را رها کرده به راه خود ادامه مي دهد .
همين طور مي فرمايد : کُن فِي الدُّنيا کَأَنَّکَ غَرِيبٌ أَو عَابِرِ سَبِيل، در دنيا مانند مسافر ورهگذر زندگي کن .
8. عادت هاي مذموم: گاهي برخي عادت ها كار انسان را سخت مي كنند و زمينه ساز گناه هستند. چشم چراني از اين عادت ها است. چشم چران كسي است كه كنترل چشم خود را ندارد و به هر طرفي خيره مي شود و چه بسا نگهداري چشم از اختيار او خارج شده و به صورت عادت در آمده است كه ترك آن مشكل به نظر مي آيد.
چشم چراني قبل از اين كه براي ديگران مزاحمت و ناراحتي ايجاد كند، براي خود شخص مضرّ است و موجب آشفتگي، اضطراب، عدم اعتماد به نفس، بي حالي و رخوت نسبت به معنويات، مخصوصاً نماز مي گردد. خداوند سبحان زن و مرد را از چشم چراني نهي نموده است. آن جا كه فرموده است:
«قُل للمؤمنينَ يغُضّوا مِن ابصارِهِم... و قُل لِلمُؤمِناتِ يغضُضنَ مِن اَبصارِهنَّ...؛(4) به مردان بگو ديدگان خود را فرو خوابانند و.. . به زنان مؤمنه بگو ديدگان خويش را فرو خوابانند».
كسي كه معتاد به چشم چراني شد، فكر و خيال و قلبش مشغول ديده مي شود و روحش آشفته و ذهنش مشوّش مي‌گردد و هنگام عبادت، قوه خيالش با اين آشفتگي به پرواز در مي آيد و به شاخه‌ هايي پرواز مي كند كه با چشم خود مشاهده كرده است.
مي توان گفت: سر چشمه همه گناهان ، يکي از اين صفات چهار گانه است ....
يا تشبه به خدا
يا تشبه به شيطان
يا تشبه به حيوانات
و يا تشبه به درندگان است .
بنابراين علل گناهان يکي از اين صفات چهار گانه است = يا صفت ربوبيت ، يا صفت شيطانيت ، يا صفت بهيميت و يا صفت سبعيت .
1- گناهاني که مربوط به صفت ربوبيت و آقايي است مثل تکبر و تفاخر و تجبر و بزرگي و حب مدح و ثناء وحب عزت و بقاء
2- گناهاني که مربوط به صفت شيطاني است مثل ظلم و حسد و حيله گري و خدعه گري و غش و نزاع و جدال و أمر به فساد و منکرات و بدعتها و گمراهي ها .
3- گناهاني که مربوط به صفت بهيميت و حيوانيت است مثل زنا و لواط و سرقت و حرامخواري و حرص و مانند اينها .
4- گناهاني که مربوط به صفت سبعيت و درندگي است مثل قتل و غضب و مانند اينها .
اينها ريشه گناهان و منبع آنها است که بعضي از آنها مربوط به قلب ميشود و برخي مربوط به اعضاء و جوارح و عمده گناهان مربوط به زبان و گوش و چشم و دست و پاها است .
بويژه زبان که در روايات اهلبيت (ع) بسيار نکوهش شده است .
پيغمبر اکرم فرمود :کسي که دوري بجويد از شر ، قبقبش و ذبذبش و لقلقش ، از آتش جهنم به دور است .
قبقب يعني شکم ــــ ذبذب يعني فرج ــــ لقلق يعني زبان . امام سجاد ميفرمايد : زبان بني آدم هر روز صبح به بقيه أعضاء و جوارح ميگويد چگونه صبح کرديد ؟ در جواب ميگويند ما خوب هستيم اگر تو ما را رها کني و ميگويند بترس از خدا درباره ما ، و او را قسم ميدهند و ميگويند ثواب . عقاب ما بستگي به تو دارد .
---------
1 -نهج‏البلاغه، كلمات قصار، 150.
2 -نهج‏البلاغه، كلمات قصار، 371.
3 - همان، كلمات قصار، 348.
4- نور (24)، آيه 30 و 31.
پيروي از شيطان-پيروي نفس اماره

پرسمان دانشجویی