پاسخ تفصیلی:
دين مبين اسلام ديني جامع, براي همه ي اعصار جامعه ي بشري مي باشد؛ بنابراين هر عملي که صديقه ي طاهره حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) در هنگام حيات مبارک خويش انجام دادند, اگر در اين زمان بودند, به تناسب زمان و با شرايط خاص اين دوران نيز عمل مي کردند.
به عنوان مثال خداوند تعالي در آيات قرآن کريم دستور به عبادت و نماز داده است؛ روايات و سيره ي عملي پيامبر ( صلي الله عليه و آله ) نيز چنين امري را تصديق مي کند؛ پس همانطور که از نحوه ي عبادات حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) به ما رسيده است, اگر حضرت در اين زمان هم بودند به همان ترتيب به عبادت و نماز مي پرداختند.
حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) الگوي هر زن و مرد مسلماني است و بر همه ي ما واجب است از ايشان درس گرفته و او را الگوي خود قرار دهيم. لذا به ذکر برخي از سيره ي عملي حضرت مي پردازيم:
1 – عصمت از گناه
حقيقت عصمت, عبارتست از نورانيتي که صاحب عصمت از همه پليدي هاي گناهان و سهو و نسيان و امثال اين گونه رذائل که شخص را آلوده ميسازد محفوظ است و هر کس که داراي مقام عصمت است از ابتدا تا انتها از لغزش ها و در همه ي شئون زندگي محفوظ مي ماند. (1)
حضرت صديقه ي طاهره ( سلام الله عليها ) در طول زندگي خود از هر عيب و خطا و گناهي, پاک و طاهر بود. بر پيرو حقيقي ايشان نيز فرض و واجب است از همه ي معاصي و گناهان به دور باشد.
دوست عزيز يکي از وسوسه هاي شيطان اين است که : ما کجا و اهل بيت کجا اين جمله ي حقي است که شيطان از آن استفاده ي ناحق کرده است. بله, احدي از نظر رتبه و مقام به گرد پاي اهل بيت عصمت ( عليهم السلام ) نرسيده و نخواهد رسيد؛ اما نه به اين معنا که ما نمي توانيم از گناهان پرهيز کنيم. هر زن و مرد مسلماني که از معصومين پيروي مي کنند بايد در حد خود, عصمت از گناه داشته باشند.
پيرو حقيقي حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) اهل غيبت, دروغ, بدزباني, شرکت در مجالس حرام, گوش دادن به موسيقي حرام, ديدن صحنه هاي حرام, و ... نيست. احدي از ما نمي تواند مثل و مانند صديقه ي طاهره ( سلام الله عليها ) شود اما مي تواند پشت سر او حرکت کند و يکي از پيروان راستين آن حضرت همچون فضه و اسماء و سلمان و ابوذر شود ! 2 – مطيع و مدافع ولايت
در جريان غصب خلافت و حق علي ( عليه السلام ) بعد از رحلت حضرت رسول ( صلي الله عليه و آله ), يکي از مدافعان سرسخت آن امام معصوم, حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) بود. ايشان در حيات کوتاه خود بعد از رحلت پدر بزرگوارشان, سعي و تلاش زيادي در باز پس گرفتن حق ايشان کردند؛ تا جايي که جان خود را در اين راه گذاشته, شربت شهادت نوشيدند.
بر طبق دستوري که از امام زمان ( عليه السلام ) به ما رسيده که حضرت فرمودند : اما الحوادث الواقعه فارجعوا الي رواة حديثنا فانهم حجتي عليکم و انا حجة الله در هنگام حوادثي که واقع مي شود به راويان حديث ما رجوع کنيد آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم, بر ما نيز واجب است در زمان خويش از ولايت فقيه, حمايت و دفاع کنيم. در زندگي حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) – با اينکه داراي مقام عصمت بودند – حتي يک بار مشاهده نشده است که از اوامر حضرت علي ( عليه السلام ) سرپيچي کنند. حتي آنگاه که از ظلم غاصبان حق خويش به ستوه آمدند و به سمت حرم پيامبر اکرم ( صلي الله عليه و آله ) رفتند تا نفرين کنند, به دستور حضرت علي ( عليه السلام ) برگشتند و امر ايشان را اطاعت کردند.
بر ما نيز واجب است در هر زمان و هر موقعيتي از ولي فقيه جامع الشرايط – که مصداق بارز آن مقام معظم رهبري است – دفاع کنيم. 3 – ارتباط عميق با قرآن
حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) مي فرمايند : .... ستايش خداي را که مرا منکر امري از کتابش قرار نداده و در هيچ حقيقتي از امر کتاب, مرا سرگردان ننموده است و ستايش خداي را که مرا به دينش هدايت کرد و مرا کسي قرار نداد که غير او را عبادت کنم. (2)
با توجه به آيات رسيده در دستور به تلاوت قرآن از جمله : و رتل القرآن ترتيلا و رواياتي که تلاوت حداقل 50 آيه در طول روز را لازم مي دانند و نيز توجه و دقت در سيره ي حضرات معصومين در تلاوت و انس با قرآن, لازم است در طول شبانه روز از نور قرآن و راهنمايي هاي آن بهره مند شويم.
دوست عزيز محال است کسي انس با قرآن داشته باشد و از دستوراتش پيروي کند و در عين حال به بيراهه کشيده شود. قرآن ريسماني است که خداوند در چاه دنيا آويخته, هر کس دست دراز کرده و آنرا بگيرد و از آن بالا رود, هدايت الهي شامل حالش خواهد شد. 4– علم و دانش
در تاريخ آمده که زنان اهل مدينه سؤالات خويش را از حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) مي پرسيدند و حضرت با صبر و حوصله به آنها پاسخ مي دادند و از آنجا که علم معصومين ( عليهم السلام ) از جانب حضرت حق به آنها اضافه مي شد, هيچ سؤالي نبود الا اينکه پاسخ آن در نزد حضرات معصومين باشد. کسب علم و دانش از جمله کارهايي است که بر هر زن و مرد مسلماني واجب و ضروري است.
زني نزد آن حضرت آمده و گفت : مادر ناتواني دارم که بعضي از مسائل نماز براي او مورد سؤال قرار گرفته است و مرا نزد تو فرستاده تا سؤال نمايم؛ آن حضرت پاسخ او را داد, دوباره پرسيد پاسخ شنيد, مرحله ي سوم پرسيد باز پاسخ شنيد, تا ده سؤال مطرح کرد و باز پاسخ خود را دريافت, در اينجا از کثرت سؤال خجالت کشيد و گفت : اي دختر پيامبر دچار مشکل شدي, آن حضرت فرمود : سؤالاتت را مطرح کن؛ تا آنجا که فرمود : از پدرم شنيدم که مي فرمود : دانشمندان شيعه در روز قيامت که محشور مي شوند به اندازه ي کثرت علومشان و جديتشان در ارشاد بندگان خداوند خلعتهاي کرامت بر آنان مي پوشانند, تا آنجا که بر بعضي از آنان ميليونها خلعت نور پوشانده مي شود؛ تا آنجا که فرمود : .... رشته اي از آن خلعتها ميليونها بار برتر است از آنچه خورشيد بر آن تابيده است. (3)
لذا شما دوست عزيز مي توانيد با برنامه ريزي دقيق و منظم, به کسب علم و دانش بپردازيد و در اين راه از هيچ کوششي دريغ نکنيد. 5– حجاب و نحوه ي پوشش
يکي از کارهايي که در رسيدن به قرب خداي تعالي – براي ما زنان – بسيار مؤثر است, رعايت حجاب و پرهيز از نامحرم است.
حجاب حصاري است که يک باغبان بدور باغ گل خود مي کشد تا از دسترس گل چين در امان بماند. حجاب ديواري است که صاحب خانه از ترس دزد, به دور خانه ي خود مي کشد و حجاب صندوقي است که گوهر و جواهرات را در درون خود محفوظ مي دارد.
شما دوست عزيز در نحوه ي رعايت حجاب و ارتباط با نا محرم به رساله ي مرجع تقليد خود رجوع کنيد و با رعايت حدودي که در آن ذکر شد روح خود را به کمال شايسته ي آن برسانيد.
حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) وقتي ديدند, اسماء براي ايشان تابوتي درست کرده که حجم بدن حضرت در آن نمايان نباشد, پس از مدتها لبخند بر روي لبانشان نقش مي بندد. وقتي حضرت نگران نمايان شدن اندامشان, در ديد نامحرمان, در هنگام مرگ هستند, حال وظيفه ي ما در زمان حيات و در سنين جواني چگونه خواهد بود؟!
حضرت علي و فاطمه ( سلام الله عليهما ) در مورد تعيين وظايفشان در خانه از پيامبر نظر خواهي نمودند, پيامبر کارهاي درون خانه را به حضرت فاطمه ( سلام الله عليهما ) و کارهاي بيرون خانه را به علي ( عليه السلام ) سپرد؛ حضرت فاطمه ( سلام الله عليها ) فرمود : از سرور و خوشحالي من از اينکه پيامبر مرا از برخورد با مردان معاف کرد کسي جز خداوند آگاه نيست. (4)
لازم به ذکر است که داشتن حجاب و رعايت شئونات اسلامي, با شرکت در فعاليتهاي اجتماعي هيچ منافاتي ندارد؛ بلکه يک زن مي تواند در عين حجب و حيا و داشتن حجاب لازم, هر جا که احساس کند جامعه به وجود او نيازمند است, در فعاليتها شرکت داشته باشد. 6– همسرداري شايسته و تربيت فرزندان
در روايات آمده که هر گاه امير مؤمنان علي ( عليه السلام ) وارد خانه مي شدند و چشمشان به چهره ي حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) مي افتاد, همه ي غمها و غصه ها را فراموش مي کردند. زن, مي تواند رفيقي دلسوز و يار و مدد کاري مهربان براي همسر خود باشد و اين امر حاصل نمي شود مگر حقوق همسر, رعايت شود.
داشتن حس تملک و امر و نهي کردن به مرد, از جمله اموري است که زن را از مسير رشد خويش باز داشته, زندگي را به کام هر دو ( زن و مرد ) تلخ و ناگوار خواهد کرد. متأسفانه در جامعه ي کنوني ما, اين دو خصوصيت گريبان بسياري از زنان ما را گرفته است. ما بايد بدانيم همه چيز از جمله همسر,امانت الهي است و ما نسبت به امانتهاي الهي تکليف و وظيفه داريم نه مالکيت و حکومت! يکي از اولويتهاي وظايف زنان, تربيت فرزندان است. زن کانون مهر و عاطفه براي اعضاي خانواده است. حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) فرزندان خود را با اين القاب صدا مي زدند: يا ثمرة فؤادي ( اي ميوه ي دلم ) و يا قرة عيني ( اي نور چشمم ). اينها نشانه ي اوج محبت مادر به فرزندان است. 7– عبادت , دعا و نيايش
در روايت آمده که حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) از فرط کثرت نماز, پاهاي مبارکش ورم کرده بود و در حالات ايشان در نماز آمده است : فاطمه ي زهرا ( سلام الله عليها ) در نماز از شدت خوف خداوندي نفس نفس مي زد و گريه در گلويش مي شکست. اين حالتها همه نشان از درک عظمت حق تعالي است. انسان تنها با خضوع و خشوع در مقابل آفريدگار خويش مي تواند مسير کامل را طي کند و به سعادت برسد.
مشغله ي کاري و هيچ امر ديگري نبايد ما را از عبادت خداي مهربان باز دارد, چون بدون عبادت همچون لامپ خاموشي مي مانيم که ارتباطش را با مراکز نيروي برق قطع کرده است!
حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) بسيار اهل دعا و مناجات بودند و در دعاها, ديگران را بر خود ترجيح مي دادند. از امام حسن ( عليه السلام ) روايت شده که فرمود : مادرم حضرت فاطمه زهرا ( سلام الله عليها ) را در شب جمعه اي در محراب عبادت ديدم, همواره در رکوع و سجود بود تا آنکه طلوع فجر شد و مي شنيدم که زنان و مردان را نام برده و بسيار براي آنها دعا مي کند ولي براي خود دعايي نفرمود, گفتم : اي مادر چرا همانگونه که براي ديگران دعا مي کني براي خودت دعا نمي نمايي ؟ فرمود : پسرم! ابتدا همسايه آنگاه خاندان خود. 8– ساده زيستي
همه ي زندگي حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) از جمله جهيزيه, لباس و خوراک و ... از سادگي ويژه اي برخوردار بود. هيچ گاه در زندگي حضرت, اثري از زياده خواهي, تجمل گرايي و تعلق به دنيا ديده نشد.
همانطور که آمار و تحقيقات نشان مي دهد يکي از مهمترين اموري که خانواده ها را در معرض از هم پاشيدگي قرار داده است زياده خواهي و تجمل گرايي است. نوع جهيزيه ها, مهريه ها, لباسهاي عروسي و ... همه و همه داد از تفاخر و تکاثر ميزند.
حال آنکه عزت الهي در هيچيک از اينها نيست بلکه بالعکس در ساده زيستي است. تنها کافي است به تاريخ مراجعه کنيم و ببينيم نحوه ي زندگي صديقه ي طاهره و نوع جهيزيه و ميزان مهريه و ... حضرت چگونه بود؟ اينطور نبود که چون حضرت علي ( عليه السلام ) در ابتداي زندگي از مال و اموالي برخوردار نبودند حضرت مجبور بود اينگونه زندگي کند. چه بسيار خواستگاران ثروتمندي که حاضر بودند همه ي اموال خود را مهريه ي حضرت زهرا قرار دهند؛ اما ايشان با بصيرت, زندگي با حضرت علي ( عليه السلام ) را انتخاب فرمودند.
قصدم از بيان ساده زيستي اين نيست که ما نيز اکنون در کوزه هاي گلي آب بخوريم و يا بر روي گليم بنشينيم؛ بلکه مقصودم آن چيزي است که از روايات به ما رسيده و بزرگان ما نيز در همين زمان اينگونه زندگي مي کنند؛ يعني استفاده از دنيا در حد ضرورت.
دخترم ! اگر مي خواهي پيرو حقيقي حضرت زهرا باشي بايد در زندگي خود از اکثريتي که به دنبال دنيا خواهي و دنيا پرستي هستند الگو نگيري, بلکه در گروه اقليتي از مؤمنين قرار گيري که مطيع اوامر و دستورات حقند و از سرزنش هيچ سرزنش کننده اي نمي هراسند. 9– اخلاص و ايثار
از مهمترين ويژگي هاي حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) اخلاص در عمل و ايثار و از خود گذشتگي است. در روايت آمده که امام حسن و امام حسين ( عليهما السلام ) هر دو بيمار شدند و حضرت علي و حضرت زهرا ( سلام الله عليهما ) براي شفاي فرزانشان نذر کردند که سه روز روزه بگيرند. روز اول هنگام افطار, مسکيني به در خانه آمد؛ او همه ي افطار خود را به او بخشيدند و با آب افطار کردند.
روز دوم يتيمي در خانه را زد و باز همگي افطار خود را به او بخشيدند و دوباره با آب افطار کردند و روز سوم يک اسير به در خانه آمد و باز هم, همگي افطار خود را به او دادند. آيه نازل شد و خداوند فرمود : و يطعمون الطعام علي حبه مسکينا ً و يتيما و اسيرا (5) غذاي خود را به خاطر حب و دوستي خدا به مسکين و يتيم و اسير مي خورانند. و در ادامه خداوند انگيزه ي آنها را از اين اطعام بيان کرده مي فرمايد: انما نطعمکم لوجه الله لا نريد منکم جزاء و لا شکورا (6) ما فقط اطعام مي کنيم شما را براي وجه خدا و از شما پاداش و تشکر نمي خواهيم.
يعني تنها انگيزه ي آنها از اطعام و ايثار, رضاي الهي است و نشانه ي اخلاص اين است که هيچ پاداشي از هيچ کس نمي خواهند.
تنها راه قبولي عمل, داشتن اخلاص و انجام کار براي رضاي خدا است؛ چرا که هر ناخالصي و انگيزه ي غير الهي, عمل را از بين مي برد. بنابراين بهترين کار اينست که از صبح و شروع کار روزانه, نيت کنيم کارهايمان را براي رضاي خدا انجام دهيم تا جايي که اگر يک ليوان آب بدست کسي مي دهيم براي خدا باشد.
از ديگر خصوصيات بارز حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) ايثار و از خود گذشتگي است. علاوه بر داستاني که ذکر شد, روايت شده : مردي نزد پيامبر آمد و از گرسنگي شکايت کرد, آن حضرت فرمود : امشب چه کسي او را سير مي کند؟ حضرت علي ( عليه السلام ) فرمود : اي پيامبر, من ؛ آنگاه نزد حضرت فاطمه ( سلام الله عليها ) آمده و گفت : اي دختر پيامبر نزد تو چيزي هست ؟ فرمود : نزد ما غذايي جز غذاي کودکان باقي نمانده است, اما ما ميهمانمان را بر خود مقدم مي داريم. (7)
و يا در روايت آمده که حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) در شب عروسي لباس خود را به مسکين مي دهند.
بطور مسلم اين حد ايثار, در حد توان ما نيست و خداوند نيز از ما همانند اهل بيت, توقع ندارد؛ بلکه مهم اينست که به فکر فقرا و نيازمندان باشيم و در حالي که نيازهاي خود را برطرف مي کنيم از محرومان غافل نشويم و با پرداخت خمس و زکات و دست گيري از مستمندان, از اهل بيت پيروي کنيم.
دوست گرامي ! آنچه از فضايل حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) گفته شده, قطره اي از درياي بي کران فضايل آن بانوي دو عالم است و ما به خاطر ضعف در معرفت و اختصار در کلام نتوانستيم حق مطلب را ادا کنيم. براي مطالعه :
- بهشت جوانان / اسد الله محمدي نيا
- زندگاني حضرت صديقه ي کبري فاطمه زهرا ( سلام الله عليها ) / علامه محمد باقر بهبهاني / ترجمه ي ابراهيم سلطاني نسب - جايگاه زن در انديشه ي امام خميني ( رضوان الله تعالي )
با آرزوي موفقيت براي شما(1) فضايل و سيره ي فاطمه زهرا ( سلام الله عليها ) / مضمون عبارت علامه حسن زاده آملي
(2) فضايل و سيره ي فاطمه زهرا ( سلام الله عليها )/ ص 36
(3) صحيفة الزهرا ( سلام الله عليها ) / جواد قيومي اصفهاني / ص 274 و ص 275
(4) صحيفة الزهرا (د سلام الله عليها ) / جواد قيومي اصفهاني / ص 289
(5) سوره ي انسان / 8
(6) سوره ي انسان / 9
(7) صحيفة الزهرا / ص 287