قتل توسط حضرت موسي(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

موسي چگونه پيامبري است که به خاطر دفاع از مردي با فرد ديگري درگير مي شود و در دعوا او را به قتل مي رساند. مگر خداوند حکم قتل عمد را اعدام معين نکرده است ؟ پس چگونه است که همان فردي را که بايد طبق دستور خداوند اعدام کنيم به پيامبري مبعوث مي شود؟

این سوال بر پیش فرضهایی استوار است که نه تنها در آیات قرآن نیامده بلکه از آیات قرآن کریم ضدّ آنها استنباط می شود. توضيح :
1. آن دو نفری که حضرت موسی (ع) در دعوای آنها دخالت نمود یکی قبطی (کافر و طرفدار فرعون) و دیگری سبطی ( موحّد و طرفدار موسی) بود. لذا آن حضرت در دعوای بین دو تن به نفع فردی از خداپرستان و اقشار تحت ستم و بر ضدّ فردي کافر و فرعونی وارد مناقشه شد. این نه تنها خلاف نبود که وظیفه ی شرعی هر اهل ایمان است .
2. قصد حضرت موسی(ع) از دخالت در دعوا کشتن شخص قبطی نبود بلکه قصدش دفع او و فیصله دادن به درگیری بود. لذا خداوند متعال نفرمود « فقتله (او را کشت) » بلکه فرمود: « فَوَكَزَهُ مُوسى‏ فَقَضى‏ عَلَيْهِ . ــــ پس به قصد دفع مشتی بر او زد و کار بر او تمام شد ». در لغت عرب «وکز » به معنی طعن ، دفع و زدن است نه به معنی کشتن. لذا مردن او امري اتّفاقی بود.و چنین قتلی ، از نظر فقهي و حقوقي قتل خطائي محسوب مي شود و در هيچ نظام حقوقي اعم از ديني و سکولار حکمش اعدام نيست ، بويژه اينکه موسي (ع) ار هيچ آلت قتاله اي هم استفاده نکرده بود.
در كتاب عيون الاخبار به سند خود از على بن محمد بن جهم روايت كرده كه گفت: من در مجلس مامون حضور يافتم، وقتى كه امام رضا (ع) هم نزد او بود، مامون به آن جناب عرضه داشت: يا بن رسول اللَّه آيا اعتقاد تو آن نيست كه انبياء معصوم از گناهند؟ فرمود: بلى، عرضه داشت پس بگو ببينم معناى آيه فَوَكَزَهُ مُوسى‏ فَقَضى‏ عَلَيْهِ قالَ هذا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ چيست؟ فرمود: موسى (ع) وارد يكى از شهرهاى فرعون شد، هنگامى وارد شد كه مردم از ورودش غافل بودند، يعنى بين مغرب و عشا بود، و در همان موقع دو نفر را ديد كه يكديگر را مى‏زدند، يكى از پيروانش، و يكى از دشمنانش، دشمن را به حكم خداى تعالى دفع كرد، و لطمه‏اى (کف دستی) به او زد، كه منجر به مرگش شد، با خود گفت: اين از عمل شيطان بود، يعنى اين نزاع كه بين اين دو نفر درگرفت نقشه شيطان بود، نه اينكه كشتن من از عمل شيطان بود، إنه، يعنى شيطان دشمنى گمراه كننده و آشكار است. مامون گفت: بنا بر اين ، پس چه معنا دارد كه موسى بگويد: « رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي ـــــ پروردگارا من به خود ستم كردم مرا بيامرز» ؟ امام فرمود: معنايش اين است كه: پروردگارا من خود را در غير آن موقعيتى كه بايد قرار دادم، كه وارد اين شهر شدم،« فَاغْفِرْ لِي » يعنى پس مرا از دشمنانت پنهان كن، (چون غفران به معناى پوشاندن است) تا به من دست نيابند، و مرا به قتل نرسانند، خدا هم« فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ ــــــــ او را از چشم دشمنان پوشانيد، كه او پوشاننده ی رحيم است.» موسى گفت: « رَبِّ بِما أَنْعَمْتَ عَلَيَّ» خدايا به پاس اين نعمت و نيرو كه با يك سيلى يكى از دشمنان را از پا درآوردم و به شكرانه آن تا زنده‏ام، پشتيبان مجرمين نخواهم شد، بلكه با اين نيرو همواره به مجاهدت و مبارزه ی ايشان برمى‏خيزم تا تو راضى گردى. « فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خائِفاً يَتَرَقَّبُ ـــــــ آن شب را موسى با ترس و نگرانى به صبح رسانيد،» « فَإِذَا الَّذِي اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ ـــــــ كه ناگهان همان مرد ديروزى باز او را به كمك طلبيد،و دست به دامنش شد» ، موسى گفت: تو براستى مرد گمراه آشكارى هستی ، ديروز با مردى دعوا كردى، امروز با اين مرد دعوا مى‏كنى، سوگند كه تو را ادب خواهم كرد، و خواست تا بر او خشم بگيرد، همين كه با خشم به سوى او كه از پيروان او و دشمن قبطى امروز و قبطى ديروز بود رفت، گفت: اى موسى آيا مى‏خواهى مرا بكشى همچنان كه ديروز يك نفر را كشتى؟ تو به نظرم به غير اين منظورى ندارى كه در زمين جبارى باشى، و تو نمى‏خواهى اصلاح‏جو بوده باشى. مامون از اين بيان لذت برد و گفت: خدا تو را از جانب انبيايش جزاى خير دهد اى ابا الحسن.
( ترجمه الميزان، ج‏16، ص: 29)

پرسمان دانشجویی