زمان مجرد | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
*
نام خانوادگی :
*
*
پست الکترونیک :
*
*
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
*
حروف تصویر :
*
*
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
زمان مجرد
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
زمان مجرد
ویرایش اثر
کلید واژه اصلی :
مباحث فلسفی
سوال:
زمان مجرد از ديدگاه الهي، در اين باره توضيح دهيد.
پاسخ تفصیلی:
درباره حقيقت زمان آراء متفاوتي بيان شده است. برخي گفته اند زمان يک جوهر جسماني [فلک] است. به عقيده گروهي جوهري مجرد است. برخي قائلند مقدار وجود است. در نظر عده اي مقدار حرکت فلک اقصي است و به رأي عده اي مقدار حرکت است مطلقا
(طبيعيات شفا ، فن اول، مقاله دوم، فصل دهم، اسفار، ج 3، ص 148 - 141).
و بعضي زمان را صورت ذهني مي دانند که ذهن به اشياء حين ادراک مي پوشاند و به نظر برخي زمان يک امر خيالي و موهوم است
(فضا و زمان در فيزيک و متافيزيک، شاهرودي، نقل از طبيعيات شفا، فصل دهم).
از اين خلاصه دايره اختلاف فلاسفه درباره زمان معلوم مي شود که بعضي آن را يک جوهر جسماني و در مقابل بعضي امر موهوم و خيالي پنداشته اند.
رأي مشهور ميان فلاسفه مسلمان اين است که زمان کم متصل غير قار الذات است
(بدايه الحکمه، فصل 13، علامه طباطبايي).
يعني زمان داراي واقعيت خارجي لکن از قسم اعراض و جزء مقوله کم متصل است که بر خلاف کميتي مانند خط، اجزائش وجود جمعي ندارند و در اصطلاح غير قار الذات است. براي فهم تفصيلي اين مبنا و ادله اي که براي اثبات آن ذکر شده مي توانيد به کتبي مانند فضا و زمان در فيزيک و متافيزيک از آقاي علي عابدي شاهرودي و بدايه الحکمه ونهايه الحکمه علامه طباطبايي و آموزش فلسفه آيت الله مصباح و آثار ديگر مراجعه بفرماييد.
اما آن چه که امروزه در ميان محققان درباره حقيقت زمان معروف است يکي نظريه ملاصدرا در ميان فلاسفه مسلمان و يکي هم نظريه کانت از بين فلاسفه غرب است. که به صورت فشرده به بيان اين دو ديدگاه مي پردازيم.
ملاصدرا با تأمل از ديدگاه فلاسفه مشاء - که زمان را کم متصل غير قارالذات قرار مي دادند و اخذ جنبه هاي مثبت اين مبني و زدودن نواقص و اشکالات نظريه جديدي ارائه کرد - صدرا مي گويد اين که فلاسفه زمان را امري ممتد و انقسام پذير دانسته اند و اينکه زمان بدون نوعي حرکت و دگرگوني پيوسته و تدريجي امکان ندارد مطلبي است مورد قبول، لکن اين که زمان و همينطور حرکت از اعراض خارجيه و جزء مقولات باشند [که در خارج وجود مستقل دارند ولو به تبع جواهر] را مورد خدشه قرار مي دهد. بلکه آنها را از عوارض تحليليه مي داند که تنها در ظرف ذهن از يکديگر انفکاک مي پذيرند و در ظرف خارج بيش از يک وجود ندارند، لهذا در اسفار مي فرمايد: هر کس در ماهيت زمان کمي تفکر کند خواهد دانست که زمان مستقل جز در عقل يافت نمي شود و عروض زمان بر اشياء زماندار مانند عروض حرارت و سياهي و نظاير آنها نيست بلکه زمان امري است که از اشياء زماندار انتزاع مي شود و چنين امر عارض وجود خارجي اش عين وجود همان شيء زمانمند است زيرا در اينجا عارضيت و معروضيتي در کار نيست مگر به حسب اعتبار ذهن.
(اسفار، ج 3، ص 41)
پس زمان را بايد مستقيما به خود اشيا زمانمند نسبت داد و زمان عبارت از بعد و امتدادي گذرا است که هر موجود جسماني علاوه بر ابعاد مکاني ناگذرا [طول، عرض، ضخامت] داراي آن است. در حقيقت زمان بعد چهارم اجسام مادي است. در نتيجه:
مسأله زمان از مسائل كهن و ريشه داري است كه همواره محل اختلاف و نزاع ميان متفكران بوده و اقوال مختلفي درباره آن بيان شد. كه شايد بهترين كتاب براي شما دانشجوي عزيز در اين زمينه كتاب فضا و زمان در فيزيك و متافيزيك نوشته علي عابدي شاهرودي است كه به نحو كامل به تبيين معناي زمان پرداخته.
(فضا و زمان در فيزيك و متافيزيك، علي عابدي شاهرودي، ج 1، دانشگاه قم، انتشارات اشراق).
لكن ما در اين جا به اختصار به چند قول اشاره كرده و بعد به بيان قول مشهور فلاسفه اسلامي درباره ماهيت زمان و نظريه خاص ملاصدرا پرداخته و در آخر به نسبت بين معناي دهر و سرمد با زمان مي پردازيم.
درباره زمان عده اي قائل شده اند كه زمان جوهري مجرد است. برخي مي گويند زمان مقدار وجود است عده اي قائلند زمان مقدار حركت است و عده اي زمان را امر موهوم و خيالي
(طبيعات شفا ، فن اول، مقاله دوم، فصل دهم، اسفار، ج 3، ص 141 تا 148)
و بعضي مثل كانت با نظريه واقعگرايانه در مورد زمان مخالفت كردند و زمان را يك تصور ضروري كه در بن نگرش ها نهاده شده يعني زمان بنظر كانت چيزي عيني نيست بلكه تصوري است كه ذهن بر پديده ها تحميل مي كند.
(چند مقوله فلسفي، ترجمه و اقتباس پرويز بابائي، ص 29)
اما رأي مشهور ميان فلاسفه اسلامي، زمان نوعي مقدار و كميت متصل است كه ويژگي آن قرارناپذيري است كه بواسطه حركت عارض بر اجسام مي شود. كه علامه طباطبايي بر اثبات زمان به اين معنا يعني يك كميت متصل كه ذاتش قرار ندارد با سه مقدمه استدلال نموده.
الف. حوادث و پديده هاي كه حركت در آنها روي مي دهد قابل انقسام هستند.
ب. اجزاي فرضي اين حوادث با يكديگر جمع نمي شوند چون وجود فعلي هر قطعه متوقف است بر زوال قطعه قبلي.
ج. هر يك از قطعه هاي به دست آمده نيز به نوبه خود قابل انقسام هستند به قطعه هاي ديگري با همان رابطه يعني محال بودن جمع شدن در هستي و اينكه وجود قطعه بعدي منوط به زوال قطعه پيشين است. از مقدمات سه گانه بدست مي آيد كه بر اجسامي كه تغيير و تحول در آنها روي مي دهد يك كميت غير مستقر و متصل عارض مي شود.
(بدايه الحكمه، علامه طباطبايي)
ملاصدرا با پذيرفتن نقاط مثبت نظريه فلاسفه قبل به تصحيح آن پرداخت. و مي گويد اينكه زمان امري ممتد انقسام پذير است درست و اينكه بين زمان و حركت رابطه ناگسستي وجود دارد و تحقق زمان بدون وجود نوعي حركت و دگرگوني امكاني ندارد هم درست است. لكن اينكه حركت و زمان مند بودن را به اعراض اختصاصي داده ايد و به تبع انتساب بيواسطه زمان را به اجسام انكار كرده ايد درست نيست و حركت در ذات اجسام است و به تبع زمان هم مستقيما به ذات اشياء انتساب دارد و زمان بعد چهارم اشياءمي شود. خلاصه آنكه طبق اين نظر زمان عبارت است از بعد و امتدادي گذرا كه هر موجود جسماني علاوه بر ابعاد مكاني [طول، عرض و عمق] داراست.
(نقل از آموزش فلسفه، آيت الله مصباح يزدي، ج 2، ص 155 و 156)
حال كه روشن شد كه زمان بعد چهارم اجسام و تابع حركت است و از طرف ديگر حركت خروج تدريجي از قوه به فعل است. روشن مي شود كه چيزي كه جسم نيست و فعليت محض است و داراي قوه نيست. زمان ندارد و اينكه تقدم و تأخر مخصوص حوادثي است كه در عمود زمان قرار مي گيرند اما موجوداتي كه فراتر از افق زماني هستند يعني غيرجسم و فعليت محض هستند چه الفاظي را براي آنها بكار ببريم.
صاحب محتوی:
پرسمان دانشجویی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://www.maaref.porsemani.ir//node/1609
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایگاه پرسش و پاسخ های معارف سایت پرسمان
نوع منبع :
پرسش و پاسخ , کتابخانه عمومی
مخاطب :
بزرگسال
خروجی ها :
Mods
Doblin core
Marc xml
MarcIran xml
مشخصات کامل فراداده
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت