ترک کاروان امام حسین(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

باسلام شب عاشوراوقتي امام حسين چراغ هاراخاموش كرد چندنفرازامام حسين(ع)جداشدند؟

پاسخ: در شب عاشورا هيچ يك از ياران امام حسين عليه السلام از ايشان جدا نشدند. البته در برخي كتب متأخر به نقل از سكينه دختر امام حسين چنين آمده كه پس از سخنان امام، گروهي از همراهان آن حضرت صحنه كربلا را ترك كرده و رفتند.( فاضل دَربَندي، اِكسيرالعبادات في اسرار الشهادات، ج2، ص222؛ محمّدباقر بهبهاني، الدمعة الساكبه،ج4، ص272 ـ 271) ليكن اين سخن در منابع معتبر تاريخي وجود ندارد و هيچ گزارشي آن را تأييد نمي‏كند. بنا به آنچه پيش‏تر گفته شد در شب عاشورا همه اصحاب امام اعلام وفاداري كردند و گفتند تا پاي جان مي‏ايستيم. به نظر مي‏رسد كساني كه اين مطلب را در كتب خود آورده‏اند آنچه را در منزل زُباله رخ داد ـ و عدّه‏اي كه به اغراض مختلف همراه امام آمده بودند، او را رها كردند(ر.ك: طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص399)ـ به خطا در شب عاشورا گزارش كرده‏اند. همچنين به نظر مي‏رسد خبر مسعودي مبني بر اينكه هنگام ورود به كربلا، پانصد سواره و يكصد پياده همراه امام بودند (مُرُوجُ‌الذَّهَب، ج3،ص70) درست نباشد زيرا اين رقم را ديگر مورّخان گزارش نكرده‏اند بلكه برخي گفته‏اند با امام تنها پنجاه نفر به كربلا آمدند.( ابن‌سعد، ترجمة الحسين و مقتله، فصلنامة تراثنا، شماره10، ص 178. اين از مواردي است كه اگر دليلي براي ثبت ارقام در منابع تاريخي با عدد ـ و نه با حروف ـ وجود داشت، اشكال را از اين جهت مي‏دانستيم و مي‏گفتيم 50 با 500 اشتباه شده است. طبري در يك روايت اصحاب امام را هنگامي كه به سمت كربلا مي‏رفتند 45 سواره و يكصد پياده دانسته است. (طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج 5، ص389) ليكن نمي‏توان آن را مربوط به زمان ورود و حضور آن حضرت در كربلا هم دانست.) در مجموع، شواهد و قرائن، گزارش مسعودي را تأييد نمي‌كند. بنابراين سخن برخي محقّقان نيز كه به استناد گزارش مسعودي گفته است در شب عاشورا عدّه‏اي از لشكر امام رفتند(رسول جعفريان، حيات فكري و سياسي امامان شيعه، ص212) محل تأمل جدّي است.

البتّه بَلاذُري از برگشتن يكي از همراهان امام خبر داده و مي‏نويسد: فِراس بن‌جَعْدَة بن‌هُبَيْرَه مخزومي با امام حسين بود و تصوّر مي‏كرد با امام مخالفت نخواهد شد. امّا وقتي اوضاع را نامساعد و دشوار ديد ترسيد؛ از اين رو امام به او اجازه برگشت داد و او شبانه از آنجا رفت.( بَلاذُري، انساب‌الاشراف، ج3، ص388. برخي معتقدند اين خبر به دلايلي نمي‏تواند درست باشد: چون علاوه بر منحصر بودن آن به كتاب بَلاذُري، اينكه جَعْدَة بن‌هُبَيْرَه فرزندي به نام فِراس داشته باشد در منابع نيست. به فرض وجود داشتنش، او پسر عمه امام بود و خود بَلاذُري مي‏گويد: فرزندان هُبَيْرَه از پيروان اهل‏بيت و عارف به مقام آنان بودند. (بَلاذُري، انساب‌الاشراف، ج3، ص366). به علاوه، آنان به شجاعت معروف بودند. (ر.ك: محمّدجواد طبسي، مع الركب الحسيني من المدينة الي المدينة، ج4، ص105 ـ 104)) به نظر مي‏رسد اين قضيّه اگر صحّت داشته باشد، مربوط به غير از شب عاشورا باشد.

پرسمان دانشجویی