این‌که در روایت نقل شده است؛ «حضرت جبرئیل(ع) به زمین می‌آید و گوهرهای گرانبهای انسانی را می‌برد»، آیا صحیح است؟ منظور از این روایت چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آیا روایتی به این مضمون داریم که حضرت جبرئیل(ع) چند بار به زمین می‌آیند و هر بار چیزی را می‌برند و در یکی از این مرتبه‌ها می‌آیند و غیرت را می‌برند؟ سند روایت؟ معنای این روایت چیست؟

در برخی از کتاب‌های متأخرین این روایت به بیان زیر نقل شده است: «و سأل رسول اللّه(ص) جبرائیل(ع): «هل تنزل إلى الأرض من بعدی؟» قال: نعم یا رسول اللّه أنزل إلى الأرض من بعدک عشر مرّات و أرفع عشر جواهر من وجه الأرض. قال(ص): «ما هذا الجواهر؟» فقال: الأوّل: أنزل إلى الأرض و أرفع البرکة منها، و الثانی: أرفع منها الرحمة، و الثالث: أرفع منها الحیاء من عیون النساء، و الرابع أرفع الحمیة من رؤوس الرجال، و الخامس: أرفع العدل من قلوب السلاطین، و السادس: أرفع الصدق من قلوب الأصدقاء، و السابع: أرفع السخاء من قلوب الأغنیاء، و الثامن: أرفع الصبر عن الفقراء، و التاسع، أرفع الحکمة من قلوب الحکماء، العاشر: أرفع الإیمان من قلوب المؤمنین»؛[1] پیامبر اکرم(ص) از جناب جبرئیل پرسید: آیا بعد از من به زمین خواهی آمد؟ جبرئیل گفت: بله! ای رسول خدا، ده بار به زمین خواهم آمد و ده گوهر گرانبها را خواهم برد. پیامبر فرمود: این گوهرهای گرانبها کدام‌اند؟ جبرئیل گفت: اول: برکت؛ دوم: رحمت؛ سوم: حیاء از چشم زنان؛ چهارم: غیرت مردان؛ پنجم: عدل از دل سلاطین؛ ششم: راستی و درستی از دل دوستان؛ هفتم: سخاوت از دل ثروتمندان؛ هشتم: صبر از فقرا؛ نهم: حکمت از حکیمان؛ دهم: ایمان از دل‌های مؤمنان. با تحقیق و جست‌وجویی که در منابع حدیثی شیعه و سنی انجام پذیرفت این روایت تنها در دو کتاب یافت شد: ۱. در کتاب «اثنی عشریة فی المواعظ العددیة» محمد بن محمد بن حسن بن قاسم حسینی عیناثی عاملی جزینی متوفّی 1085 هـ.ق[2] بدون سند نقل شده است. آقابزرگ تهرانی از این کتاب و نویسنده آن نام برده و می‌گوید: «عیناثی از اسباط و نوه‌های شهید ثانی زین الدین بن على‌ عاملی است».[3] کتاب «اثنی عشریة فی المواعظ العددیة» شامل روایاتی از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) و نیز کلمات و حکمت‌هایی از حکیمان و عرفا است.[4] شیخ حر عاملى‏ در مدح و ستایش عیناثی می‌نویسد: «کان فاضلاً صالحاً أدیباً شاعراً زاهداً عابداً».[5] ۲. در کتاب «نور الأبصار فی مناقب آل بیت النبی المختار(ص)‏» نوشته مؤمن بن حسن شبلنجى شافعی‏ متوفّی 1290 هـ.ق، با اندکی تغییر آمده است.[6] با این‌که از جهت سندی این روایت ضعیف است و نمی‌توان به‌طور قطعی حکم به صدور آن از پیامبر(ص) نمود، اما رد و یا پذیرش یک حدیث منحصر به بررسی سندی آن نیست، بلکه باید به متن آن هم توجه نمود؛ لذا درباره متن حدیث مورد بحث باید دانست: این‌که جبرئیل(ع) به رسول خدا(ص) می‌فرماید که به زمین خواهد آمد و ده گوهر گرانبها را از زمین برمی‌دارد، به جهت ارتکاب گناه و اعمال زشت و ناپسند برخی از مردم است؛ یعنی انسان‌هایی هستند که به این ده چیز مهم توجه نداشته، در نتیجه مرتکب گناه و رفتار ناشایست فردی و اجتماعی می‌شوند، و خبری از این گوهرها و فضایل اخلاقی در رفتار و گفتار و زندگی آنان نیست؛ اگر کسی در امور خودش تابع هوا‏ و هوس باشد و از شیاطین درونى و برونى پیروى کند، قطعاً یا همه این مواهب و فضایل الهی و یا بخشی از آن‌را از طریق واسطه‌های الهی –مانند فرشتگان- از دست خواهد داد؛ و زندگی او دچار اضطراب و ناامنى و مشکلات و رنج‌ها خواهد شد و تا در گردونه پیروى از هوا‏ و هوس است، دچار بلا است. اما در هر زمانی کسانی هم بوده و هستند که رفتار شایسته داشته و از مواهب و آثار آن گوهرها و فضایل اخلاقی برخوردارند. این دسته از انسان‌ها از طریق خودشناسى و تهذیب و تزکیه نفس به کرامت نفس و عظمت این خلقت بزرگ الهى و اهمّیّت روح آدمى که پرتوى از انوار الهى و نفحه‌اى از نفحات ربّانى است پى می‌برند؛ و درک می‌کنند که این گوهرهای گرانبها را نباید به ثمن و بهاى ناچیز دنیا فروخت و به آسانى از دست داد! بلکه برای به دست آوردن آن تلاش می‌کنند. بنابر این، منظور این روایت، این نیست که جبرئیل پس از پیامبر گرامی اسلام(ص) هر چه برکات و نعمت‌ها و فضایل اخلاقی است را از زمین برمی‌دارد و عذاب و رذایل اخلاقی را جایگزین می‌کند؛ چون اگر به واقعیت‌های بیرونی پس از آن‌حضرت بنگریم، چنین چیزی برخلاف امور تکوین و تشریع جهان است.

اسلام کوئست نت