در سن نوجوانی و جوانی مهم ترین کاری که می‌شود در اوج ناراحتی انجام داد چیست؟ آیا حتی در اوج گناه هم می‌توان به سوی خدا رفت و از او درخواست کرد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

در سن نوجواني و جواني مهم ترين كاري كه مي‎شود در اوج ناراحتي انجام داد چيست؟ آيا حتي در اوج گناه هم مي‎توان به سوي خدا رفت و از او درخواست كرد؟

لازم است به عنوان مقدمه به اين نكته اشاره شود كه در اين دوره سني «حساسيت‎ها»، «به خود گرفتن‎ها»، و «زود رنجي‎ها» بيش از هر دورة ديگري شخصيت و رفتار فرد را تحت تأثير قرار مي‎دهد. حساسيّت‎ها و زودرنجي‎ها در اين دوره گاهي به حدّي است كه حتي با شنيدن يك كلمه، يك كنايه يا مشاهده يك رفتار از سوي دوستان و خانواده، طوفاني از احساسات به پا مي‎شود و فرد را ناراحت مي‎كند.زمينه‎هاي گناه نيز در دورة جواني و نوجواني بيش از هر دورة ديگر فراهم است.
باتوجه به آن چه گفته شد، يك نوجوان بايد هم با روش‌هاي مقابله با اضطراب و افسردگي آشنا باشد و بداند كه در اوج ناراحتي چه كاري انجام دهد و هم روش‌هاي پيشگيري از گناه را بداند و سعي كند كه هيچگاه مرتكب حتي كوچكترين گناهي نشود. تحقق اين دو هدف مطالعه عميق و تمرين و برنامه‎ريزي جدّي را مي‎طلبد كه اميدواريم با رعايت نكات زير بتوانيد در هر دو زمينه موفق گرديد.
در پاسخ به بخش اول سؤال يعني اين‌كه «در هنگام ناراحتي چه كاري بايد انجام داد؟» روان‌شناسان و روان‌پزشكان راهكارهايي را پيشنهاد نموده‎اند برخي از آنها عبارتنداز:
2. دوري از موقعيت‎هاي ناراحت كننده
يكي ديگر از روشهاي مقابله با ناراحتي اين است كه فرد سعي كند از موقعيتي كه او را ناراحت كرده است، دور شود. براي مثال اگر از ديدن صحنه‎اي ناراحت شده‎ايد و نمي‎توانيد به هيچ‎وجه آن صحنه را تحمّل كنيد، بهتر است آن صحنه را ترك كنيد.
اما به هر حال اين راهكار يكي از روشهاي مهم در كاهش ناراحتي‎ها است. در اينگونه موارد ترك موقعيت و دور شدن از صحنه ناراحت كننده يكي از بهترين روشهاي خود ياري در كاهش ناراحتي محسوب مي‎شود. و اما در صورتي كه واقعاً قدرت بر حرف زدن و راه رفتن نداريم و نمي‎توانيم از آن صحنة ناراحت كننده دور شويم، بهترين شيوه اين است كه ذهن و فكر خود را از موضوع ناراحت كننده دور كنيم و دربارة يكي از مسايل و موضوعات خوشايند و مطلوب بينديشم. مثال اگر دوستان، اطلاع دادند كه در امتحان كنكور پذيرفته نشده‎ايد و ما از شنيدن اين خبر جداً ناراحت شديم به گونه‎اي كه حتي نمي‎توانيم در اين‎باره با وي صحبت كنيم، مي‎توانيم خاطرات خوشايند و موفقيت‎هاي پيشين خود را بياد آوريم. يادآوري خاطرات موفقيت‎آميز پيشين باعث تقويت اعتماد به نفس در ما مي‎شود و تا حد بسياري مي‎تواند از ناراحتي ما جلوگيري كند.
1. واقع‎بينانه بينديشم
روانشناسان معتقدند كه تغيير و تحولات محيطي و حوادث و رويدادهاي زندگي اگرچه زمينه‎ساز ناراحتي‎هاي ما هستند؛ اما آنچه نقش اصلي و تعيين‎كننده در بروز ناراحتي و افسردگي دارد، برداشت نادرست ما از حوادث و رويدادهاي زندگي است. اگر نگرش و شناخت خود را در رابطه با مسايل و موضوعات زندگي اصلاح كنيم و واقع‎بينانه‎تر بينديشيم از بسياري ناراحتي‎ها پيشگيري مي‎شود و در مواردي هم كه ناخواسته ناراحت شديم مي‎توانيم لحظاتي فكر كنيم و با تفسير و تحليل درست و منطقي قضايا، از ادامة ناراحتي جلوگيري كنيم.
افرادي كه ناراحت مي‎شوند معمولاً در نگرش و برداشت خود از رويدادها دچار خطا هستند. ممكن است يك رويداد يا يك تجربة منفي بد را تعميم داده و به يك نتيجه‎گيري كلي منفي دست زند مثلاً اگر در موردي شكست خورد، نتيجه‎گيري كلي نموده و پيش‎بيني منفي نمايد كه در همه موارد ديگر آتي شكست خواهد خورد. از سوي ديگر اين افراد معمولاً منفي‎نگر هستند و تنها جنبه‎هاي منفي رويدادها را مي‎نگرند لذا بيش از ديگران ناراحت مي‎شوند. بهترين روش اين است كه اين افراد از منفي‎نگري، قضاوتهاي نسنجيده و زودرس و تصميم‎دهي جداً پرهيز كنند و اگر در مواردي ناراحت شدند سعي كنند علت ناراحتي خود را شناسايي كنند و بدانند كه كدام فكر و برداشت آنها را ناراحت كرده است، سپس سعي كنند افكار منفي و باورهاي هسته‎اي (اصلي) خود را اصلاح نمايند.[1]
3. داروهاي آرام‎بخش
ناراحتي اگر «شديد» و به «مدّت طولاني» باشد معمولاً روان‌پزشكان داروهاي تجويز مي‎كنند. مصرف دارو با تجويز روان‎پزشك متخصص اگرچه مي‎تواند در كاهش ناراحتي‎ها مؤثر باشد؛ اما به چند دليل نمي‎توان هميشه مصرف دارو را بهترين راه‎حلّ دانست:
الف. مصرف دارو ممكن است باعث اعتياد فرد به همان مادة دارويي شودالبته اگر روان‌پزشک لازم بداند دارو درمانی نباید قطع شود.
ب. داروها عليرغم تأثير مثبت آنها روي بيماري و كاهش ناراحتي فرد، ممكن است عوارض جانبي ديگري به همراه داشته باشد.[2]
خلاصه آنكه يكي از راهكارها و روش‌هاي كاهش ناراحتي استفاده از داروهاي آرام‎بخش است كه حتماً بايد زيرنظر روان‎پزشك متخصص انجام شود.
ناراحتي انسان ممكن است به دلايل مختلفي ايجاد شود كه در مورد هر كدام از آنها لازم است متناسب با همان عمل كرد؛ مثلا اگر سبب ناراحتي عصبانيت ما باشد، با استفاده از راهكارهاي گذشته آن را فرو بنشانيم يا اگر سبب ناراحتي ما از دست دادن يكي از عزيزانمان باشد، صبر و برد بارسي پيشه كردن و به خود دلداري دادن مي شود خود را آرام كرد به هر روي متناسب با نوع ناراحتي بايد عكس العمل خاص خود را انجام داد.
بخش ديگر سؤال اين بود كه: «آيا در اوج گناه هم مي‎توان به سوي خدا رفت و از او درخواست كرد؟» تأكيد آيات و روايات بر اين است كه انسان سعي كند هيچگاه مرتكب گناهي نشود؛ اما از آنجا كه انسان ـ به جز معصومين ـ عليهم السلام ـ ـ خالي از گناه نيست و همه افراد كم و بيش مرتكب گناه مي‎شوند، خداوند براي هر انساني حتي در اوج گناه هم راه بازگشت و توبه را باقي گذاشته و خطاب به آنها مي‎فرمايد: «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» (زمر، 53)؛ اي بندگان من كه دربارة خويش زياد‎روي كرديد (و مرتكب گناه شديد) از رحمت خدا نااميد مشويد، همانا خداوند تمامي گناهان را مي‎آمرزد.
خداوند هيچگاه انسان را فراموش نمي‎كند، حتي افراد گناهكار مورد توجه خداوند قرار مي‎گيرند به شرط آنكه از كردة خود پشيمان شوند و تصميم قاطع و جدّي بگيرند كه از اين پس مرتكب گناهي نشوند.[3]
انسان مي‎تواند در اوج گناه هم به سوي خدا رود و در قدم اول از او درخواست مغفرت نمايد، سپس در ديگر زمينه‎ها از خداوند طلب ياري كند و البته طلب ياري و مدد از خداوند مهربان و توبه‎پذير از ضروريات است.
فردي كه تصميم بر ترك گناه مي‎گيرد و توبه مي‎كند ممكن است تا مدتها، احياناً جسته و گريخته باز هم معصيت از او صادر شود. در اين وقت ممكن است شيطان به سراغ انسان بيايد و در دل وي وسوسه كند كه «مي‎بيني توبه و ترك گناه ممكن نيست مي‎بيني كه تلاش در اين زمينه‎ بي‎ثمر است» و با اين وسوسه‎ها انسان را متزلزل كند.
پس از انجام توبه و ترك گناه، اگر احياناً معصيت از شخص صادر شد، نبايد از خود مأيوس شود. بايد خود را با گذشته مقايسه كند و ببيند كه اگر قبلاً در يك هفته ده گناه مي‎كرده است، حالا دو گناه انجام داده است. پس مقدار بسياري به مقصد نزديك شده است. از اين دو گناه نيز مجدداً توبه كند و در ترك گناه از خداوند مدد بخواهد. اگر انسان همينطور ادامه دهد و مقاومت كند، پس از مدت زماني، با ياري و مددالهي قادر به ترك گناه به طور كلي خواهد شد.

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم