برای انجام امور دینی و فرائض و عبادات چه باید کرد؟ چگونه می شود با همت و نشاط در این راه گام برداشت و خستگی و ملالت ها را کنار زد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

براي انجام امور ديني و فرائض و عبادات چه بايد كرد؟ چگونه مي شود با همت و نشاط در اين راه گام برداشت و خستگي و ملالت ها را كنار زد؟

نكتة بنياديني كه اساس پرسش بر آن مبتني است اين كه، در سفرمعنوي چه بايد كرد كه كسالت و ملالت و بطالت از انسان دور شود و نشاط براي انسان پديد آيد. براي اين مسئله ممكن است، راه كارهاي متعدد وجود داشته باشد، لكن آن چه به طور خلاصه و مفيد مي توان گفت آن است که مسارعت و مراقبت جانب معبود، در شتاب به سوي او نقش بنيادين دارد، و آن اين كه سالك از بطالت و ملالت و كسالت، هر چه مي تواند اجتناب كند و در عزم خود، كاملاً جدي و استوار باشد و نسبت به مقصدي كه در طلب آن است، مسارعت كند، از هر فرصتي براي نيل به مقصد استفاده نمايد و راضي نباشد، لحظه هايي را از دست بدهد.
‌براي كسي كه قدم در طريق سلوك گذاشته است، مسئله بطالت، ملالت و كسالت، از مسايل كاملاً خطرناك مي باشد، شيطان و نفس هميشه انسان را به بطالت مي خوانند و ملالت و كسالت را به انسان القاء مي كنند، تا از راه بازدارند، و از مجاهدت منصرف سازند، و اين حقيقتي است كه هر كس با دقت در حالات خويش مي تواند به آن پي ببرد. اهل بطالت و كسالت هيچ وقت نمي توانند حق مجاهدت در اين طريق را، ادا كنند و نمي توانند راه به جايي ببرند. در حديثي كه از حضرت مولي الموحدين، نقل گرديده است، اين جمله را كه : «اياكم و الكسل فانّه من كسل لم يؤد حق الله عزوجل»[1] يعني از سستي بپرهيزيد،‌زيرا هر كس سستي كند، هرگز نمي تواند حق خداي عزوجل را ادا نمايد.
از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نيز روايت شده كه فرمود:‌از دو خصلت پرهيز كن: از ملالت و كسالت، زيرا اگر ملالت به خود راه دادي، بر هيچ حقي صبر نخواهي كرد، و اگر كسالت نمودي،‌هيچ حقي را بجا نخواهي آورد.[2]
و در دعاي ابوحمزة ثمالي نيز آمده: «اللهم اني اعوذبك من الكسل والفشل»[3] يعني خدايا به تو پناه مي برم از سستي و كسالت. بسياري از در راه ماندگان آنهايي هستند كه در دام، بطالت و ملالت و كسالت مبتلا مي شوند و لحظات و فرصت هاي خود را با بطالت، ملالت ها و كسالت مي گذرانند و آنگاه زبان به شكايت مي گشايند و ازا ين كه توفيق ندارند،‌ يا شوق و حال عبادت ندارد، و يا اين كه عنايات خاصه ربوبي دستگير آنان نمي شود، و ابواب رحمت به روي آنان باز نمي گردد گله و شکايت مي کنند، در حالي که ايراد را بايد خود آن ها يافت.
بهترين راه براي رفع كسالت و بي نشاطي، تلاش مداوم در انجام اعمال عبادي است به همين جهت بزرگان فن اصرار كرده اند كه مسارعت، طلب، تلاش و جديت همان طور كه در ساير مسايل مؤثر است در امور معنوي و سير و سلوك نيز مؤثر است و سبب مي شود كه انسان به تدريج از كسالت و بي حال بودن نجات پيدا كند و نشاط در عبادت نصيب او بشود.
بنابراين اولا بايد هميشه، مخصوصاً بعد از نمازهاي واجب با اصرار دعا كرد و از خداي متعال خواست كه او را از بطالت و ملالت و از كسالت محفوظ بدارد. ثانياً: بايد عملاً از اين امور سخت پرهيز كند و مسارعت داشته باشد و فرصت ها را از دست ندهد.[4]
يكي از راه كارهاي عملي بسيار زيبا و مؤثر، دستورالعمل عميق و آموزنده اي است كه در آثار عرفاني مطرح شده است؛ حضرت امام خميني مي فرمايد: «از اموري كه لازم است از براي مجاهد، مشارطه و مراقبه و محاسبه است. مشارطه آن است كه در اول روز مثلاً با خود شرط كند كه امروز برخلاف فرمودة خداوند رفتار نكند. و اين مطلب را تصميم بگيرد، ‌پس از اين مشارطه، بايد وارد مراقبه شوي، و آن چنان است که در تمام مدت شرط، متوجه عمل به آن باشي و خود را ملزم بداني به عمل كردن به آن، و اگر خداي نخواسته در دلت افتاد كه امري را مرتكب شوي كه خلاف فرمودة خداست،‌بدان كه اين، از شيطان و جنود اوست كه مي خواهند، تو را از شرطي كه كردي بازدارند. به آنها لعنت كن و از شر آنها به خداوند پناه ببر، و آن خيال باطل را از دل بيرون نما و به شيطان بگو كه من يك روز با خود شرط كردم كه خلاف فرمان خداوند نكنم، ولي نعمت من، سالهاي دراز است به من نعمت داده، صحت و سلامت و امنيت مرحمت فرموده و مرحمت هايي كرده كه اگر تا ابد خدمت او كنم از عهدة يكي از آنها بر نمي آيم، سزاوار نيست يك شرط جزئي را وفا نكنم، و به همين حال باشي تا شب كه موقع محاسبه است، و آن عبارت است از اين كه حساب نفس را بكشي در اين شرطي كه با خداي خود كردي، آيا به جاي آوردي و با ولي نعمت خود در اين معاملة جزئي خيانت نكردي؟ اگر درست وفا كردي شكر خدا كن، در اين توفيق و بدان كه يك قدم پيش رفتي و مورد نظر الهي شدي، و خداوند ترا راهنمايي مي كند در پيش رفت امور دنيا و آخرت و كار فردا آسان تر خواهد شد، چندي به اين عمل مواظبت كن، اميد است ملكه گردد، و كار براي تو بسيار سهل و آسان شود، بلكه از آن لذت مي بري از اطاعت فرمان خدا و از ترك معاصي در همين عالم؛ و اگر خداي نخواسته در وقت محاسبه ديدي، سستي و فتوري شده در شرطي كه كردي، از خدا معذرت بخواه؛ بنابراين بگذار كه فردا مردانه به عمل شرط قيام كني،‌و به اين حال باشي تا خداي تعالي ابواب توفيق و سعادت را بر روي تو باز كند و تو را به صراط مستقيم انسانيت برساند.»[5]

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم