با توجه به اینکه ادیان مختلف غیر از اسلام دستخوش تحریف شده ­اند، و تنها دین لازم الاتبّاع، اسلام می­باشد، دستور اسلام درباره برخورد با پیروان ادیان دیگر و عقاید آنان، قبل و بعد از تحریف دین آنها را تشریح کنید؟ | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به اينکه اديان مختلف غير از اسلام دستخوش تحريف شده ­اند، و تنها دين لازم الاتبّاع، اسلام مي­باشد، دستور اسلام درباره برخورد با پيروان اديان ديگر و عقايد آنان، قبل و بعد از تحريف دين آنها را تشريح کنيد؟

اولاً، بايد توجه داشت كه (اِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللّهِ الاِْسْلامُ);[1] دين در نزد خدا، اسلام (و تسليم در برابر حق) است.[2] از اين آيه مباركه و ده ها آيه[3] و روايت ديگر به روشني و به طور قطع چنين استفاده مي­شود كه حقيقت اديان الهي يكي بيش نيست و تنها يك «صراط مستقيم»[4] هست كه تضمين كننده سعادت بشر است. همه پيامبران الهي، در هر زمان و مكاني، بندگان خدا را به سوي همين حقيقت واحد دعوت مي­كردند. اين حقيقت واحد چيزي نيست مگر همان توحيد و تسليم در برابر خداي يكتا; به عبارت ديگر، اساس همه اديان آسماني يك چيز بيش تر نيست و آن تسليم بودن در برابر خدا است;... همه اديان آسماني يك دين هستند وآن اسلام است.[5]
استاد مطهري در اين باره مي­گويد: «در سراسر قرآن، اصرار عجيبي هست كه دين، از اول تا آخر جهان، يكي بيش نيست و همه پيامبران، بشر را به يك دين دعوت كرده اند. در سوره شوري آيه 13 چنين آمده است: (شَرَعَ لَكُم مِنَ الدِّينِ ما وَصّي بِهِ نُوحاً وَ الَّذِي اَوْحَيْنا اِلَيْكَ وَ ما وَصَّيْنا بِهِ اِبراهيمَ و موسي و عيسي...); خداوند براي شما ديني قرار داد كه قبلا به نوح توصيه شده بود و اكنون بر تو وحي كرديم و به ابراهيم و موسي و عيسي نيز توصيه كرديم. قرآن در همه جا نام ديني كه پيامبران از آدم تا خا تم مردم را بدان دعوت مي­كرده اند، اسلام مي­نهد».[6]
البته پيامبران در پاره­اي از قوانين و شرايع با يكديگر اختلاف داشته اند. قرآن در عين اين كه دين را واحد مي­داند، اختلاف شرايع و قوانين را در پاره اي مسائل مي­پذيرد. در سوره مائده، آيه 48 مي­گويد: (لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُم شِرْعَةً و مِنْهاجاً[7] براي هر كدام (هر قوم و امت) يك راه ورود و يك طريقه خاص قرار داديم».[8]
برخي از علل تعدد شرايع عبارتنداز: الف) تحريف شرايع در طول زمان; ب) تغيير شرايط، نيازمندي ها و استعدادهاي انسان.[9]
نكته دوّم قابل توجه اين است كه بايد دو مسئله را از يك ديگر تفكيك كرد: 1ـ كيفيت برخورد و تعامل با پيروان اديان الهي; 2ـ چگونگي مواجهه با عقايد و آموزه هاي ديني اين اديان.
اين كه حكومت اسلامي و مسلمين با پيروان اديان الهي بلكه با پيروان مكاتب بشري، مادام كه بر ضد اسلام و مسلمين توطئه نكرده اند، بايد به نيكي و عدالت رفتار كنند، از قطعيات اسلام است.[10] قرآن كريم در آيه 8 سوره ممتحنه مي­فرمايد: (لا يَنْهاكُمْ اللّهُ عَنِ الذَّينَ لَمْ يُقاتِلوُكُمْ فِي الدِّينِ و لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيرِكُمْ اَنْ تَبَرُّوهُمْ و تُقْسِطُوا اِلَيْهِمْ اِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطينَ); خدا شما را از نيكي كردن و رعايت عدالت نسبت به كساني كه در امر دين با شما پيكار نكردند و از خانه و ديارتان بيرون نرانده­اند نهي نمي كند; چرا كه خداوند عدالت پيشگان را دوست دارد.
همچنين حضرت علي(عليه السلام) در فرمان معروفش به جناب مالك اشتر نخعي(رحمه الله) ايشان را به عنوان حاكم مصر موظّف مي­كند كه نسبت به همه رعيت­ها اعم از مسلمان و غير مسلمان و ديندار و بي­دين، رحمت و رأفت داشته باشد. چنان كه مي­فرمايند: و مهرباني بر رعيت و دوستي ورزيدن با آنان را و مهرباني كردن با همگان، را براي دل خويش پوششي گردان، و همچون جانوري شكاري كه خوردنشان را غنيمت شماري مباش! چه رَعيَّت دو دسته اند: دسته­اي برادر ديني تواند، و دسته ديگر در آفرينش با تو همانند.[11]
علاوه بر كتاب و سنت، سيره و روش پيامبر اسلام و ائمه هُدي(عليهم السلام) نيز دليل روشني بر اين مدعا است; با توجه به اين دلايل قرآني و روايي و سيره پيامبر و امامان(عليهم السلام) ما موظّف هستيم نسبت به اهل كتاب با قسط و عدل و نيكي رفتار كنيم و به آن ها ظلم نكنيم. جان و مال و ناموس ايشان در حكومت و جامعه اسلامي محترم است و كسي حق تَعرّض به ايشان را ندارد.
و همانطور كه بيان شد، حقيقت اديان الهي يكي بيش نيست و دين در نزد خداوند فقط اسلام[12] است; ليكن شرايع و قوانين پيامبران با يك ديگر متفاوت بوده است. هر شريعتي در شرايط خاصّي از زندگي و رشد استعدادها و نيازمندي هاي بشر، تا زمان مشخصي نازل شده است و پس از تغيير آن شرايط و سپري شدن زمان تعيين شده از طرف خداوند، شريعت جديد جايگزين آن مي­شده است[13] و از آن پس، عمل به شريعت سابق، مطلوب خداوند نبوده و همه بندگان مَكلَّف به تبعيت از شريعت جديد بوده اند.
شرايع الهي همه در طول يك ديگر بوده­­اند، نه در عرض هم. «تفاوت تعليمات انبيا با يكديگر... از نوع تفاوت تعليمات كلاس­هاي عالي­تر با كلاس­هاي داني­تر... بوده است».[14]
اين سلسله نوراني ادامه داشته است تا ظهور دين مبين اسلام كه به فرموده قرآن كريم آخرين[15] شريعت الهي و ناسخ همه شرايع پيش از خود،[16] و هم چنين تصديق كننده آنها مي­باشد.[17]
از سوي ديگر، قرآن كريم در آيات متعددي[18] رسالت پيامبر اسلام را جهاني معرفي مي­كند و همه بندگان خدا را مُكَلَّف به تبيعت از آن مي كند و مي فرمايد: (وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الاِْسلامِ ديناً فَلَنْ يُقْبَلَ منه و هو في الآخرة مِنَ الخاسِرين);[19] و هر كس جز اسلام، آييني براي خود انتخاب كند از او پذيرفته نخواهد شد، و او در آخرت از زيان كاران است.
با توجه به اين مقدمه مهم و مطلب عميق، اكنون كيفيت مواجهه با عقايد و آموزه هاي اديان الهي را از زمان ظهور اسلام به بعد، در دو وضيعت بررسي مي كنيم: الف) وضعيت قبل از تحريف; ب) وضعيت بعد از تحريف.
الف) وضعيت قبل از تحريف
چنان چه اشاره شد شريعت پيامبر اسلام(صلي الله عليه وآله) ناسخ همه شرايع پيشين است و بعد از اسلام عمل به غير اسلام هرگز پذيرفته نخواهد شد. ليكن از ديگر سوي، ايمان و احترام به تمام شرايع الهي و تمام آن چه كه خداوند بر پيامبران خود نازل كرده است، بر جميع پيامبران و پيروان ايشان واجب است. تكذيب بخشي از آن منجر به تكذيب همه آن ها مي شود. شرط ايمان و احترام به پيامبر اسلام(صلي الله عليه وآله) آن است كه به تمام پيامبران سابق و شرايع ايشان، ايمان داشته و احترام كنيم. [20]/ [21]
ب) وضعيت بعد از تحريف
پيش از بيان چگونگي برخورد با شرايع تحريف شده الهي ابتدا بايد به دلايل تحريف آن ها به طور اختصار اشاره كنيم. تحريف شدن شرايع و كتب آسماني قبل از قرآن، از قطعيات تاريخ و قرآن است. در اين جا فقط به چند آيه قرآن در اين رابطه اشاره مي كنيم:
قرآن كريم در آيه 75 سوره بقره مي فرمايد: (أَفَتَطْمَعُونَ اَنْ يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَ قَدْ كان فَريقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلمَ اللّهِ ثُمَّ يُحَرفُونَهُ مِنْ بَعدِ ما عَقَلُوهُ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ);[22] آيا انتظار داريد به آيين شما ايمان بياورند، با اين كه عده اي از آنان، سخنان خدا را مي شنيدند و پس از فهميدن، آن را تحريف مي كردند; در حالي كه علم و اطلاع داشتند؟!
با توجه به اين آيات، روشن مي شود كه كتب آسماني كنوني كه در دست پيروان ايشان هست نه تنها از سوي خداوند نيامده است[23] و به دست عده اي كه برخي از آن ها دنياپرست بوده اند نگاشته شده است بلكه مورد تاييد و احترام قرآن كريم نيز نمي باشد و بلكه بالاتر، مورد بغض و ذم خداوند در قرآن قرار گرفته است.[24]
اكنون سؤال اين است كه احترام به اين عقايد و دستورات غيرالهي چه معنايي مي تواند داشته باشد؟
اگر مقصود از احترام، آن است كه اين عقايد و آموزه ها را مقدس و حقيقت شماريم، مي بينم كه از هيچ گونه صحت و تقدس و پاكي برخوردار نيستند; بلكه مورد بغض خداوند و قرآن نيز هستند. و اگر مقصود از احترام اين است كه ما معتقد باشيم بر اين كه پيروي از آن ها ضامن سعادت پيروان است، اين معنا نيز نمي­تواند درست باشد; زيرا همان طور كه بيان شد با آمدن هر شريعت جديد، شريعت سابق نسخ شده و ديگر عمل به آن مورد تأييد و قبول خداوند نيست; حتّي اگر آن شريعت سابق تحريف نشده باشد; چه رسد به اين كه شرايع كنوني همه تحريف شده اند.
و اگر منظور از احترام آن است كه در برخورد با پيروان اين شرايع، در مقام بحث و گفتگو درباره عقايد و آموزه­هاي ديني ايشان، بايد با منطقي استوار و عالمانه و با رعايت ادب و احترام و به تعبير قرآن كريم با روش جدال احسن با ايشان برخورد كرد، البته اين كلامي است به حق و مورد قبول دين اسلام. ادله فراواني از قرآن و روايات و سيره و روش[25] اهل بيت(عليهم السلام) دال بر اين مطلب وجود دارد. براي نمونه مي توان به آيه 46 از سوره عنكبوت اشاره كرد كه مي فرمايد: (وَ لا تُجادِلوا اَهلَ الكتابِ اِلاّ بالَّتي هي اَحْسَنُ اِلاّ الذين ظَلَموا مِنْهُم);[26] با اهل كتاب جز به روشي كه از همه نيكوتر است مجادله نكنيد مگر كساني از آنان كه ستم كردند، و به آن ها بگوييد: ما به تمام آن چه از رسول خدا بر ما و شما نازل شده ايمان آورده ايم و معبود ما و شما يكي است و ما در برابر او تسليم هستيم.
هم چنين قرآن كريم از دشنام دادن و توهين به عقايد ايشان[27] نهي مي كند، آن جا كه مي فرمايد: (وَ لا تَسُبُّوا الذّينَ يَدْعونَ مِنْ دونِ اللّهِ فَيَسُبَو اللّهَ عَدْواً بِغَيرِ عِلْم...); (به معبود) كساني كه غير خدا را مي خوانند دشنام ندهيد مبادا آن ها (نيز) از روي (ظلم) و جهل خدا را دشنام دهند....».[28]

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)