چرا پیامبر اکرم(ص) هر روز ، ده ها بار از خداوند متعال ، مغفرت مى طلبیده و توبه مى کرده است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

چرا پيامبر اكرم(ص) هر روز ، ده ها بار از خداوند متعال ، مغفرت مى طلبيده و توبه مى كرده است؟

بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت

پاسخ برخى از عالمان و شارحان حديث ، آن است كه استغفار پيامبر(ص) ، نه از گناه ، بلكه از خاطرات نفسانى و اشتغال به امور مباح بوده است .[۱]توضيح ، آن كه : افراد كامل و مجذوب حق، از چنان صفاى ضمير و پاكى درون برخوردارند كه انديشيدن به امور ديگرى غير از خداوند، برايشان ابرى تيره مى نمايد كه بايد هر چه زودتر ، آن را از صفحه دل بزدايند.

احاديث موجود ، اين پاسخ را تأييد مى كنند، چنان كه دو حديث[۲]به صراحت مى گويد كه توبه پيامبر(ص) ، به خاطر گناه نبوده است و حديثى ديگر ،[۳]از واژه «لَيُغان» استفاده كرده كه به معناى پوشيده شدن آسمان با ابر است[۴]و واژه هايى مانند«ذنب» و «عصيان» در اين احاديث به كار نرفته است.

تنى است كه در باره توبه، به گونه اى ديگر نيز مى توان پاسخ داد. توبه به معناى بازگشت به خدا و قرب به اوست و قرب خداوند، لازم نيست از سطح و لايه اى فرودين صورت گيرد؛ بلكه مى تواند از مرتبه اى بالا به مرتبه اى بالاتر صورت پذيرد و اين با توجّه به گستردگى مسير كمال تا بى نهايت ، مى تواند نامحدود باشد . بر اين اساس ، پيامبر(ص) با عمل صالح و نيز بازگشت مكرّر به خداوند و عبور از طبيعت به ملكوت،هر روز صدها درجه قرب به خدا را مى پيموده است.[۵]

نكته ديگر ، دو حديثِ نقل شده از امام صادق عليه السلام اند[۶]كه به ظاهر، متعارض مى نمايند ؛ چرا كه روايت حارث بن مغيره مى گويد : پيامبر خدا(ص) هفتاد بار ذكر استغفار و هفتاد بار ذكر توبه را بر زبان مى آورد و روايت زيد شحّام مى گويد : پيامبر(ص) ذكر توبه را هفتاد بار مى گفت.

به نظر مى رسد كه حلّ اين تعارض بايد بر پايه قبول روايت حارث بن مغيره و تبيين و توجيه روايت زيد شحّام صورت پذيرد ؛ زيرا با توجّه به كثرت احاديثِ وارد شده در باره استغفار پيامبر اكرم(ص) ، بويژه از خود امام صادق عليه السلام ،[۷]نمى توان مقصود امام صادق عليه السلام از پاسخ منفى دادن به پرسشگر را در اين حديث ، نفى استغفار دانست.

بر اين پايه، پاسخ منفى امام عليه السلام ، ناظر به با هم گفتن ذكر استغفار و ذكر توبه در يك عبارت است. به سخن ديگر، امام عليه السلام مى فرمايد : پيامبر اكرم(ص) هر دو ذكر «أستغفر اللّه ربّى» و «أتوب إلى اللّه» را به گونه مستقل و جدا از هم ذكر مى كرد و اين ، گونه اى اهمّيت دادن به هر دو ذكر و يادكرد بيشتر خداوند است.

در اين صورت، روايت زيد ، نه تنها با روايت حارث ، منافات ندارد ، بلكه آن را تأييد و تأكيد مى كند و بدين سان ، روشن مى شود كه پيامبر اكرم(ص) هر روز ، ده ها بار ذكر استغفار و ده ها بار ذكر توبه را بر زبان مبارك خويش جارى مى كرده است.

گفتنى است كه در برخى روايات، تعداد ذكر صد مرتبه[۸]ـ و نه هفتاد بار ـ آمده كه ممكن است ناظر به تفاوت عمل پيامبر(ص) در روزهاى مختلف ، يا نشان دهنده فراوانى گفتن اين اذكار باشد ، بى آن كه مفهوم دقيق عددى آنها مقصود باشد ، مانند آنچه در باره آيه : « اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَ لِكَ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِى الْقَوْمَ الْفَـسِقِينَ[۹]؛ براى آنها آمرزش بخواه يا براى آنها آمرزش نخواه . اگر براى آنها هفتاد بار هم آمرزش بخواهى ، هرگز خداوند آنها را نخواهد آمرزيد . آن ، بِدان سبب است كه آنان به خدا و پيامبر او كفر ورزيدند و خداوند ، گروه فاسقان را هدايت نمى كند»گفته شده است.[۱۰]