گفته می‌شود (یعنی از پیامبر و امام باقر ـ علیه السّلام ـ روایت است ) که وقتی امام زمان (عج) ظهور کنند، بشر به تمامی علوم دست می‌یابد. ولی در قرآن آمده که علم ساعت تنها نزد خداست این دو چگونه با هم جمع هستند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

گفته مي‎شود (يعني از پيامبر و امام باقر ـ عليه السّلام ـ روايت است ) كه وقتي امام زمان (عج) ظهور كنند، بشر به تمامي علوم دست مي‎يابد. ولي در قرآن آمده كه علم ساعت تنها نزد خداست اين دو چگونه با هم جمع هستند؟

علم را در يك نگاه مي‎توان به دو قسم تقسيم كرد؟

1. علوم عادي 2. علوم غيبي .
طبق آيات و روايات علوم غيبي مخصوص خداوند است و هيچ كس را به آن راهي نيست اما اينطور هم نيست كه خداوند، از اين مخزن غيب كسي را مطلع نكند بلكه مانند ساير نعمت ها افرادي خاص را بهره مند مي‎سازد. در قرآن مجيد سورة جن آيه 26 و 27 چنين آمده است «عالم الغيب فلا يظهر علي غيبه احدا الا من ارتضي من رسول...» خداوند عالم به غيب است و هيچ كس را از آن آگاه نمي‎كند مگر رسولاني كه آنان را برگزيده و مراقبيني ...»
كلمه علم الساعه در قرآن 3 بار آمده است و در هر 3 بار مقصود از آن علم به قيام و قيامت يا به عبارت بهتر علم به زمان قيامت مي‎باشد و چون نمي‎توان با اسباب عادي يعني عقل و تجربه به آن (زمان قيامت) دست پيدا كرد اين علم هم جزو علوم غيبي بحساب مي‎آيد.
1. آيه 34، سوره لقمان إن الله عنده علم الساعه و ينزل الغيث.
اين آيه آخرين آيه سوره لقمان است و به تناسب بحثي كه پيرامون روز رستاخيز در آيه قبل به ميان آمده سخن از علومي به ميان مي‎‎آورد كه مخصوص پروردگار است و مي‎گويد:
آگاهي بر زمان قيام قيامت مخصوص خدا است و او است كه باران را نازل مي‎كند و از تمام جزئيات نزول آن آگاه است و...[1]
2. آيه 47 سوره فصلت اليه يرد علم الساعة و ما تخرج من ثمرات.
در آيه قبل خداوند تبارك و تعالي از بازگشت اعمال نيك و بد به صاحبان آنها سخن مي‎گويد و اشاره ضمني به مساله ثواب و جزاي روز قيامت دارد. در اينجا اين سوال براي مشركان مطرح مي‎شد كه اين قيامت كه مي‎گويي كی خواهد آمد قرآن در آيه مورد بحث در پاسخ اين سؤال مي‎گويد آگاهي بر زمان قيامت مخصوص خدا است و علم آن تنها به خدا باز مي‎گردد (اليه يرد علم الساعه)[2]
3. آيه 85 سوره زخرف «و تبارك الذي له ملك السموات و الارض و ما بينهما و عنده علم الساعة و اليه‎ ترجعون»
اين آيه در ادامه آيه قبل از خود در توصيف خداوند تبارك و تعالي مي‎باشد و مي‎فرمايد: پر بركت و زوال ناپذير است كسي كه مالك و حاكم آسمان ها و زمين و آنچه در ميان آن دو است مي‎باشد و آگاهي از قيام قيامت نزد او است و به سوي او باز مي‎گرديد»[3]
امام مهدي (عج) در نهضت خود: درهاي رحمت را باز خواهد كرد همه شگفت زده خواهند شد به گونه‎اي كه در مدت حكومت آن حضرت مردم بيش از 10 برابر آنچه را كه از زمان خلقت تا زمان قيام آن حضرت بدست آورده بودند؛ بدست خواهند آورد[4] .
اما اين به معناي دستيابي به علوم غيبي كه مخصوص خداوند تبارك و تعالي است و علم الساعه هم جزو آنهاست نيست بلكه به نظر مي‎رسد مقصود از رواياتي كه بيان كننده كامل شدن علم انسان در زمان ظهور حضرت مي‎باشند علومي است كه امكان دستيابي به آن براي انسان وجود داشته باشد يعني آخرين حد علمي كه انسان مي‎‎تواند از راه تجربه عقل و نقل بدست آورد مي‎باشد و چون علم الساعه جزو علومي است كه مختص پروردگار عالميان است و كسي جز او از زمان قيام قيامت خبر ندارد لذا دسترسي به آن از راه هاي عادي براي انسان محال است.
در نتيجه در يك جمله مي‎توان گفت: مقصود از تكميل علم انسان در زمان ظهور، تكميل شدن علومي است كه امكان دست پيدا كردن انسان ها به آن علوم وجود دارد نه همه علوم.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)