چرا نام ائمه ی معصومین (علیهم السلام) به طور صریح در قرآن نیامده است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

چرا نام ائمه ی معصومين (علیهم السلام) به طور صريح در قرآن نيامده است؟

پاسخ :
در ابتدا بايد به اين نكته توجه شود كه اوّلاً: نام امامان معصوم (ع) به طور صريح در كلام پيامبر اكرم (ص) آمده است، مخصوصاً نام مبارك حضرت على (ع) كه در چندين مورد، پيامبر اكرم بر جانشينى آن حضرت و ولايت ايشان، تصريح نموده‌اند كه يك مورد آن در ابتداى بعثت، هنگام ابلاغ رسالتش به عشيره و قوم و خويشان بود كه فرمودند: "نخستين كسى كه به من ايمان آورد وصى، وزير و جانشين من خواهد بود"، و غير از حضرت على (ع) كسى جواب مثبت نداد و در نهايت پيامبر (ص) به او فرمودند: "بعد از من، تو وصى و وزير و خليفه ی من خواهى بود."[1] مورد ديگر "حديث غدير" است كه پيامبر صريحا فرمودند: "من كنت مولاه فعلى مولاه"[2]، "هر كس من مولاى اويم على (ع) مولاى اوست". و همچنين "حديث منزلت" كه پيامبر به حضرت على فرمودند: "انت منى بمنزلة هارون من موسى ،الاّ انه لانبى بعدى".[3] احاديث پيامبر (ص) مربوط به خلافت و جانشينى حضرت على (ع) اكثرا متواترند و به اين مطلب در بسيارى از كتب عامه و خاصه اشاره شده است.[4] در حديث ديگرى پيامبر (ص) نام ائمه ی معصومين (ع) از حضرت على (ع) تا حضرت حجت (ع) را به جابربن عبدالله انصارى بيان مى‌فرمايند.[5]
پس اين نكته را بايد در نظر داشت كه گرچه نام ائمه ی اطهار (ع) در قرآن صريحا ذكر نشده است، اما پيامبر اكرم (ص)، كه به تصريح قرآن سخنانش همگى حق و وحى هستند،[6] نام ايشان را صراحتا بيان داشته و به جانشينى و امامتشان تاكيد نموده است.
ثانياً: در قرآن مجيد به ولايت امير المومنين على (ع)، اشاره شده است هرچند كه صريحا نام ايشان نيامده است عموم مفسران، چه شيعه و چه سنى، اذعان دارند كه اين آيه در شأن حضرت على (ع) نازل شده، و جز او مصداقى ندارد[7] و آن آيه‌ى 55 سوره‌ى مائده است كه مى‌فرمايد:"انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا يقيمون الصلاة و يؤتون الزكاة و هم راكعون"، جز اين نيست كه ولى شما خدا و رسولش و مؤمنين كه نماز را بپا مى‌دارند و در حال ركوع زكات مى‌دهند، مى‌باشند.
با توجه به اين كه در اسلام دستور و قانونى نداريم كه انسان در حال ركوع زكات بدهد، معلوم مى‌شود كه اين آيه، اشاره به واقعه‌اى است كه يك بار در خارج وقوع پيدا كرده است، و آن اين بود كه حضرت على (ع)‌ درحال ركوع بود كه سائلى پيدا شد و درخواست كمك نمود، حضرت به انگشت خود اشاره كرد، آن سائل آمد و انگشترى حضرت را از انگشتش بيرون آورد و رفت.[8] از اين رو آيه مى‌فرمايد: منحصراً[9] ولايت و سرپرستى شما مسلمانان بر عهده ی خدا و پيامبر (ص) و حضرت على (ع) است و جز او كسى ولايتى بر شما ندارد.
پس تاكنون روشن شد كه نام معصومين (ع) صريحا بر زبان پيامبر اكرم (ص) جارى شده و اشاره و كنايه روشنى هم به ولايت امير مؤمنان (ع) در قرآن شده است، به گونه‌اى كه اگر شخص پژوهشگر منصفى خواهان حق و به دنبال حق باشد، با اندك تحقيق و تفحصى متوجه مى‌گردد كه نظر پيامبر (ص)، در مورد جانشينى و امامت پس از حضرت، خلافت حضرت على (ع) و اولاد طاهرينش بوده است. اما اين كه چرا نام ائمه (ع) صريحا در قرآن ذكر نشده، دو دليل مى‌تواند داشته باشد:
1. بناى قرآن بر اين است كه مسائل را به صورت كلى و به شكل اصل و قاعده بيان كند نه اين كه جزئيات و ريز آنها را تشريح نمايد، چنان كه در مورد بسيارى از اصول و فروع، اين گونه بوده است.
اين جواب در روايتى از امام صادق (ع)[10] ارايه شده است و براى تاييد گفتار، امام (ع) سه مثال مى‌زنند: يكى اين كه در مورد نماز، قرآن مسأله را به شكل كلى مطرح ساخته و نفرموده است كه كيفيت و كميت هر نمازى چگونه انجام شود ولى پيامبر (ص) طريقه ی اقامه نماز و تعداد ركعات هر نماز را براى مسلمانان بيان فرمودند. ديگر به مسأله ی زكات مثال ‌مى زنند كه در قرآن فقط به صورت يك اصل مطرح شده ولى پيامبر (ص) تعيين فرمود كه به چه اقلامى زكات تعلق مى‌گيرد و نصاب هر يك چقدر بايد باشد. و سوم به احكام حج اشاره فرمودند كه در قرآن فقط وجوب حج آمده است، اما پيامبر (ص) شخصاً راه و روش انجام آن را براى مسلمانان تشريح فرمودند.[11]
پس اين كه ما از قرآن انتظار داشته باشيم كه در همه ی موارد و در جزئيات مسايل وارد شود انتظار نابجايى است، و اگر در مسأله‌ى امامت و اهل بيت(ع) به تك تك نام ائمه ی اطهار (ع) تصريح نشده، نمى‌توان مبنايى براى عدم تمسك به مكتب اهل بيت باشد، چنان كه به بهانه اين كه در قرآن نيامده كه نماز ظهر 4 ركعت است نمى‌شود آن را دو ركعتى خواند. يا اين كه در قرآن نيامده كه در حج بايد هفت مرتبه طواف را انجام داد، طواف را ترك نمود.
2. در مانند چنين مسأله‌اى كه احتمال مخالفت زياد است، مصلحت درآن است كه قرآن به صورت غير صريح مطلب را بيان كند؛ زيرا احتمال دارد كه دامنه ی مخالفت با مسأله ی امامت اميرالمؤمنين على (ع) تا خود قرآن مجيد نيز كشيده شود و اين مسلماً به صلاح مسلمانان نمى‌باشد، البته بايد توجه داشت اين كه قرآن مى‌فرمايد: "انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون" به درستى كه ما قرآن را نازل كرديم و محققا خود حافظ آن هستيم،[12] يكى از راه‌هاى صيانت قرآن از تحريف و كم و زياد شدن همين است كه به شكلى بيان شود تا انگيزه تحريف از منافقان مسلمان نما گرفته شود، تا اگر كسى يا گروهى، به خاطر هوا و هوس و اختلاف و وجود انگيزه‌ى قوى براى تحريف يا تغيير، لااقل قرآن را به مورد نظر خود تغيير ندهد و از اين رهگذر ارزش و حرمت قرآن هتك نگردد.[13]
استاد مطهرى دربيانات خود اين جواب را به اين شكل تقرير نموده‌اند: "اين مطلب را كه چرا قرآن امامت و خلافت حضرت على (ع) را به اسم بيان نكرده است اين طور پاسخ مى‌گويند كه اوّلا: بناى قرآن بر اين است كه مسائل را به صورت اصل بيان كند، و ثانياً: پيغمبر اكرم (ص) يا خداى تبارك و تعالى نمى‌خواست در اين مسأله كه بالاخره هوى و هوس ها دخالت مى‌كند، مطلبى به اين صورت مطرح شود. گو اين كه صورت طرح شده را هم اينها آمدند و به صورت توجيه و اجتهاد و اين حرفها را گفتند كه مقصود پيغمبر (ص) چنين و چنان بوده است؛ يعنى اگر آيه‌اى هم به طور صريح در اين خصوص وجود داشت، باز آن را توجيه مى‌كردند. پيغمبر (ص) در گفتار خودش به طور صريح فرمود: "هذا على مولاه"؛ ديگر از اين صريح‌تر مى‌خواهيد؟! ولى خيلى فرق است گفتار پيامبر (ص) با اين صراحت را زمين زدن، و آيه قرآن را با وجود كمال صراحت در آن، همان روز اول بعد از وفات پيامبر، زمين زدن. و لهذا من اين جمله را در مقدمه ی كتاب "خلافت و ولايت"نقل كرده‌ام كه يك يهودى در زمان حضرت امير (ع)‌ مى خواست عموم مسلمين را به حوادث نامطلوب صدر اسلام سركوفت بزند (و انصافا سركوفت هم دارد) به حضرت گفت: ما دفنتم نبيكم حتى اختلفتم فيه: هنوز پيغمبرتان را دفن نكرده بوديد كه در باره‌اش اختلاف كرديد.اميرالمؤمنين (ع) در جواب فرمودند: انا اختلفنا عنه لا فيه و لكنكم ماجفت ارجلكم من البحر حتى قلتم لنبيكم: اجعل لنا الها كما لهم آلهة. فقال: انكم قوم تجهلون: ما درباره ی پيغمبر اختلاف نكرديم، اختلاف ما در دستورى بود كه از پيغمبر به ما رسيده بود، ولى شما هنوز پايتان از آب دريا خشك نشده بود كه از پيغمبرتان خواستيد كه همان اصل اوّل توحيدتان را زير پا بگذاريد، گفتيد براى ما بتى بساز مانند اينها. پس خيلى تفاوت است ميان آنچه براى ما رخ داد با آنچه براى شما رخ داد، ما درباره ی خود پيامبر اختلاف نكرديم، بلكه درباره ی اين اختلاف كرديم كه مفهوم و مفاد دستور پيغمبر چيست؟ ايندو با هم خيلى فرق دارد كه كارى كه به هر حال انجام مى‌دادند توجيهش درخارج اين طور باشد (نه اين كه در واقع اين طور بود) كه بگويند آنها كه مرتكب اين خطا شدند، خيال مى‌كردند مقصود پيغمبر اين بوده، و در نتيجه گفته ی پيغمبر را به اين صورت توجيه كردند، و يا اين كه بگويند نص آيه ی قرآن با اين صراحت را كنار گذاشتند، يا قرآن را تحريف كردند."[14]
پس مى‌توان گفت كه نكته ی اصلى در عدم ذكر صريح نام ائمه ی اطهار (ع)، و يا لااقل نام اميرالمؤمنين (ع) صيانت قرآن از تحريف و كم و زياد شدن بوده است، چنان كه ملاحظه مى‌شود آيات تطهير[15] و تبليغ[16] و ولايت[17] در لابلاى آيات مربوط به زنان پيامبر (ص) يا احكام يا عدم دوستى اهل كتاب آمده است كه ظاهراً هيچ ارتباطى به ولايت ائمه ی اطهار (ع) و حضرت على (ع) ندارد، ولى شخص پژوهشگر منصف مى‌تواند با اندكى دقت متوجه شود كه سياق اين قسمت از آيه، جدا از آيات قبل و بعد است كه به جهت خاصى در آن جا گنجانيده شده است.[18]
منبع: http://farsi.islamquest.net

سایت راسخون