شیخ انصاری معتقد است که یکی از فضیلت هایی که شیعه در زمان غیبت حضرت ولی عصر ـ عجل الله فرجه الشریف ـ همچون دیدار با امام از آن محروم است تشکیل حکومت است آیا این گفته ایشان است؟ | کتابخانه مجازی الفبا

شیخ انصاری معتقد است که یکی از فضیلت هایی که شیعه در زمان غیبت حضرت ولی عصر ـ عجل الله فرجه الشریف ـ همچون دیدار با امام از آن محروم است تشکیل حکومت است آیا این گفته ایشان است؟

مرحوم شیخ انصاری در کتاب مکاسب، اصلی را مطرح و تبیین نموده بدین مضمون، که هیچ کس از مردمان حق حکومت و ولایت بر دیگران را ندارد و صرفاً هر کس عهده دار و حق دار خود و متعلّقات خویش می باشد، چنان چه این مطلب علاوه بر دلیل عقلی، از ادلّة نقلی چون ـ مردم بر جان و مال خودشان مسلّط هستند ـ استفاده می شود.[1] آن گاه در بحث از ولایت مطلقه فقیه یعنی تصرّف در مال و جان مردم، ضمن طرح اجمالی روایات که مورد استدلال قرار گرفته، هر یک از آن ها را به نحوی مورد خدشه قرار داده و در پایان نتیجه می گیرد: که اثبات ولایت معصوم برای فقیه با استناد به عمومات دلایل لفظی مشکل است، و انصاف این است که بعد از ملاحظه صدر و ذیل و سیاق این روایات چنین جزم پیدا می شود که آن ها در مقام بیان وظیفه فقیهان از جهت احکام شرعیه اند، بدون اینکه آنان مانند پیامبران و امامان معصوم ولایت بر مردم داشته باشند.[2]
به این ترتیب شیخ در مکاسب، ولایت مطلقة فقیه را انکار می نماید و نتیجة این انکار این است که شیعه در زمان غیبت که امام معصوم حضور ندارد و فقیه حق ولایت در تصرّف را (ولایت مطلقه) ندارد، نمی تواند، حکومت اسلامی شرعی و قانونی تشکیل بدهد، زیرا کسی که حق حکومت کردن بر مردم را داشته باشد حضور ندارد.
ولی از کلام شیخ، هرگز تصریح بر نفی، ولایت مطلقه و عامّه فقیه، استفاده نمی شود، بلکه کلام وی مشتمل بر اجمالی است که باید با بیان دیگر کلمات شان در مکتوبات دیگر تفسیر و تبیین شود زیرا بر فرض اگر ما قادر به اثبات ولایت مطلقه از کلام شیخ نباشیم، ضرورت وجود حکومت اسلامی در کلام ایشان مورد تنصیص و تصریح قرار گرفته است، چون در کتاب خمس در ضمن بحث از مصارف خمس و کتاب طهارت به طور صریح و بی پرده به وجود ولایت مطلقه فقیه اذعان نموده چنین می گوید: واجب است خمس به مجتهد تحویل داده شود از این نظر که وی نائب عام و مطلق امام است او حجّت امام و امین و خلیفة او بر رعیّت است، چنان که همه این عناوین از اخبار و روایات استفاده شده است لکن انصاف این است که ظاهر این دلایل این است که فقیه از جانب امام بر امور عامّه و مطلقه ولایت دارد.[3]
این کلام ضمن این که در غایت صراحت بر اثبات ولایت مطلقه فقیه دلالت دارد، علاوه بر آن از فقیه با عناوینی چون امین و خلیفة امام بر رعیّت یاد می کند و این اوصاف گرفته شده از متن روایات است، این نشان دهندة آن است که ایشان دلالت روایات مذکور را تمام می داند، از این رو در استدلال به آن تمسّک نموده است.[4]
نتیجه این که: با صراحت کلام شیخ در کتاب خمس، اجمال و ابهام کلام وی در مکاسب رفع گردیده و روشن می شود، که شیخ با اثبات ولایت مطلقة فقیه، ضرورت وجود حکومت اسلامی زیر نظر فقیه جامع الشرایط را به اثبات رسانده است. بنابراین با وجود فقیه جامع الشرایط از نظر شیخ تشکیل حکومت در زمان غیبت هیچ گونه محذوري ندارد و تنها شیعه از تشکیل آن محروم نخواهد بود بلکه باید برای تشکیل آن تلاش کند.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)