بعضی از مسئولان فرهنگی ـ از تکثیر و پخش برگ عریضه حاجت برای امام زمان (عج) ممانعت و جلوگیری می کنند و استدلال ایشان این است که اولا: عریضه و عریضه نویسی در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام وجود ندارد ـ ثانیاً: به مردم می گویند، آنهم در مجامع عمومی و رسمی ـ که اگر شما نماز بخوانید و گناه نکنید ـ نیاز به عریضه نویسی ندارید و باید از راه دل با امام زمان(عج) ارتباط برقرار کنید و حاجت بگیرید، اکنون عاجزانه استدعا می کنم جواب اینگونه افرادی را از روی دلائل قوی و محکم بدهید تا اینگونه فکر شیعیان را نسبت به عریضه نویسی برای امام زمان(عج) خراب نکنند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

بعضي از مسئولان فرهنگي ـ از تکثير و پخش برگ عريضه حاجت براي امام زمان (عج) ممانعت و جلوگيري مي کنند و استدلال ايشان اين است که اولا: عريضه و عريضه نويسي در فرهنگ اهل بيت عليهم السلام وجود ندارد ـ ثانياً: به مردم مي گويند، آنهم در مجامع عمومي و رسمي ـ که اگر شما نماز بخوانيد و گناه نکنيد ـ نياز به عريضه نويسي نداريد و بايد از راه دل با امام زمان(عج) ارتباط برقرار کنيد و حاجت بگيريد، اکنون عاجزانه استدعا مي کنم جواب اينگونه افرادي را از روي دلائل قوي و محکم بدهيد تا اينگونه فکر شيعيان را نسبت به عريضه نويسي براي امام زمان(عج) خراب نکنند؟

از بررسی مجموعه آیات و روایاتی که در مقام تبیین منزلت و کمالات وجودی اهلبیت ـ علیهم السلام ـ وارد شده است، چنین معلوم می شود که ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ علاوه بر ولایت تشریعی یعنی حق تبیین و تشریح احکام و آیات الهی و رهبری سیاسی و دینی و اجتماعی جامعه، که اصطلاحاً به آن امام گفته می شود، از منزلت والای ولایت تکوینی نیز برخوردارند. این بعد از کمال که گاهی از آن تعبیر به «ولایت تصرّف» و «ولایت معنوی» می شود، نوعی از اقتدار و تسلط فوق العاده در امور نظام هستی است که با توجه به دارا بودن مراتب بالای کمالات معنوی و قرّب به حضرت حق با عنایات مخصوص خداوند متعال گاهی معجزات و کراماتی از آن ذوات مقدّسه ظاهر می شود و لذا از رسول اکرم ـ صلی الله علیه وآله و سلم ـ نقل شده که فرمود: «چون درمانده و گرفتار شدی پس به حجت استغاثه کن که او تو را در می یابد. و حجت برای کسی که از او استغاثه کند پناه و فریادرس است».[1]
«عریضه نویسی یکی از شیوه های خاص توسل (و استغاثه) است»[2] که در طول تاریخ، در فرهنگ اسلامی همواره مورد توجه بوده است. مرحوم محدث قمی در کتاب «منتهی الآمال» به نقل از «تحفة الزائر» علامه مجلسی و «مفاتیح النجاه» سبزواری، می نویسد: هر کس حاجتی دارد، آن چه را که ذکر می شود در یک قطعه کاغذی بنویسد و در ضریح مطهر یکی از ائمه ـ علیهم السلام ـ بیندازد، یا کاغذ را ببندد و مهر کند و خاک پاکی را گل سازد، و آن را در میان گل بگذارد و در نهر یا چاه یا برکه بیندازد، با این نیت که انشاء الله عریضه اش به خدمت حضرت صاحب الزمان ـ صلوات الله علیه ـ برسد، و آن بزرگوار عهده دار بر آورده شدن حاجت وی می شود.
از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده که فرمود: «هرگاه کسی حاجت و درخواستی از خداوند متعال داشته باشد و یا از موضوعی در هراس باشدآن را به این ترتیب که بیان می شود، بر روی کاغذی بنویسد و در آب جاری و یا در چاه عمیقی بیندازد...»[3] برای آگاهی از تفصیل این روایت به کتاب «عریضه نویسی به اهل بیت» سید صادق سید نژاد، رجوع گردد.
متأسفانه مسأله عریضه نویسی که از جمله روش های خاص توسل و ایجاد ارتباط با واسطه فیض الهی است، همانند خیلی از برنامه های دیگر دینی، تحت تأثیر شرایط نامناسب تمدن جدید و دست آوردهای آن و یا دیدگاه های غلطی که در نتیجه سیطره تفکر دین ستیزانه و یا دین گریزانه، بعضی از روشن فکران که تحت تاثیر فرهنگ غربی قرار گرفته اند، به فراموشی سپرده شده و یا حداقل کم رنگ گشته است. در حالی که «از مطالعه تاریخ علمای جامعه اسلامی، انسان به حکایت های زیادی درباره «عریضه نویسی» بر می خورد، که آن ها در موارد مختلفی با هدف توسل به ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ به ویژه استمداد از حضرت بقیه الله الاعظم ـ علیه السلام ـ به این کار اقدام می نموده اند و از این طریق به برکت عنایت های خاص اهل بیت ـ علیهم السلام ـ بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی افراد جامعه اسلامی بر طرف شده است».[4]
تردیدی نیست که تقوا و ورع و اجتناب از گناه از اهم امور می باشد چنان چه از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده که فرمود: «من دین الأئمة الورع، و العفة، و الصلاح...»[5] همان گونه که اقامه نماز از اهم واجبات بوده و در برخی روایات پایه و اساس دین شمرده شده است و در زیارت امام حسین ـ علیه السلام ـ از ویژگی های مهم آن حضرت و سایر ائمه ـ علیهم السلام ـ اقامه نماز شمرده شده است. «اشهد انک قد اقمت الصلوة...» ولی باید دانست که هر عملی ارزش و جایگاه خاص خود را در زندگی انسان دارد و در صورتی که شرایط و مقدمات و اجزاء تام و صحیح انجام گردد تاثیر نیز خواهد داشت. و لذا هیچ منافاتی بین توسل به عنوان عریضه نویسی با سایر اعمال عبادی اعم از دعا و یا تکالیف واجب مثل نماز و... وجود ندارد بلکه هر کدام دارای جایگاه خاص خود می باشد؛ و در جای خودش ارزش دارد.
و بر شیعیان آگاه و جوانان پیروان اهل بیت است که بدانند دعاء در پیشگاه خداوند متعال و هم چنین استغاثه به وسایط فیض الهی و امامان معصوم و خصوصاً امام عصر ارواحنا فداه در صورتی مقرون به اجابت است که با شرایط خاص خودش انجام گیرد و در اجابت آن مصلحت شخص متوسل باشد و اگر مصلحت تأخیر در اجابت باشد به تاخیر خواهد افتاد تا وقتی که مصحلت در تاخیر است و در این صورت فائده دعا و توسل و (استغاثه) علاوه بر اجابت با تاخیر، پاداش و اجر زائدی نصیب شخص می گردد در اثر صبری که کرده (و نا امید نشده است) و اگر در دعا و توسل (اعم از عریضه و غیر آن) مصلحت نباشد بلکه مفسده باشد که فقط خدا می داند و بس، (ولکن انسان در اثر جهل به حقایق و مصالح چیزی را از خدا مستقیماً و یا به وسیله وساطت ائمه ـ علیهم السلام ـ تقاضا می کند) به مقام اجابت نخواهد رسید و در این صورت شخص داعی و استغاثه کننده مستحق ثواب و پاداش الهی است و یا این که ضرر و بدی در برابر دعا و استغاثه که کرده از او دفع می شود.»[6] چنان چه از رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده که فرمود: «ما من عبد دعا الله سبحانه دعوة لیس فیها قطیعة رحم، و لا اثم، الا اعطاه الله بها احد خصال ثلاث: امّا ان یعجّل دعوته، و امّا ان يدّخر، و اما ان یرفع عنه من السوء مثلها».[7]
بنابر این، چه در عریضه نویسی و چه در سایر توسلات که بدون واسطه از خداوند چیزی می خواهیم و یا با واسطه امامان و اولیاء الهی و با استغاثه به آنان از خدا می خواهیم، چنان چه مصلحت در تعجیل اجابت باشد و یا در تاخیر آن به هر حال به آنچه خواسته ایم خواهیم رسید ولی اگر در دعا و استغاثه، مصلحتی در واقع برای ما وجود نداشته باشد بلکه مفسده باشد که خدا و اولیاء الهی از آن با خبرند و ما نمی دانیم، و در نتیجه دعا و توسل ما مقرون به اجابت نخواهد بود و خداوند به رحمت خودش باز هم به ما ثواب داده و یا مضاری را از ما دفع می کند. و لذا جای بدبینی و بی اعتنائی نخواهد بود بلکه جای شکرگزاری و امتنان بیشتر می باشد. البته افراط و تفريط در هر کاري، از جمله عريضه نويسي باطل است و پيامدهاي بدي دارد که بايد به مردم هشدار داد.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه (اندیشه قم)