ظاهراً حجاب یعنی حضور بدون تبرج بانوان در جامعه. از طرفی نوجوانان و جوانان به اقتضای فطرت تمایل دارند مورد توجه قرار گیرند (در همه ی ابعاد) حال چگونه یک دختر جوان می تواند هم از پوشش های شاد (در طرح و رنگ) استفاده کند و هم حضور بدون تبرج داشته باشد؟ | کتابخانه مجازی الفبا

ظاهراً حجاب یعنی حضور بدون تبرج بانوان در جامعه. از طرفی نوجوانان و جوانان به اقتضای فطرت تمایل دارند مورد توجه قرار گیرند (در همه ی ابعاد) حال چگونه یک دختر جوان می تواند هم از پوشش های شاد (در طرح و رنگ) استفاده کند و هم حضور بدون تبرج داشته باشد؟

پاسخ :
واژه حجاب در لغت به معنای پرده و حاجب و چیزی است که میان دو چیز حایل و فاصله می شود.[1] البته همان گونه که مفسران و محققان گفته اند، واژه حجاب به معنای پوشش زنان، اصطلاحی است که بیشتر در عصر ما پیدا شده و اصطلاحی جدید است. آنچه در گذشته ها در این مورد به کار می رفته، به ویژه در اصطلاح فقها، واژه «ستر» است که به معنای پوشش است.[2]
لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه یکی از مسایل مهم اسلامی است. در قرآن کریم برای رشد و تعالی زن و نیز سالم سازی محیط خانه و اجتماع، حجاب برای زنان، واجب شده است.[3]
لازم به ذکر است که در اسلام تنها به پوشش ظاهری بسنده نمی شود، یعنی زن به هنگام معاشرت با مردان و حضور در جامعه، علاوه بر پوشاندن بدن باید از خودنمایی و جلوه گری پرهیز نماید. قرار گرفتن بعد ظاهری و باطنی حجاب در کنار یکدیگر موجب تحقق حجاب حقیقی مد نظر اسلام است.
اگر حجاب را از منظر قرآن بررسی کنیم خواهیم دید که قرآن برای حجاب، علاوه بر پوشش بدن اقسام دیگری قائل است که برای روشنتر شدن بحث به ذکر آن اقسام می پردازیم:
1) حجاب و پوشش در نگاه: آنجا که می فرماید: «اي رسول ما به مردان مؤمن بگو تا چشم‎ها را از نگاه ناروا بپوشند.»[4] و نیز « اي رسول به زنان مؤمن بگو تا چشم‎ها را از نگاه ناروا بپوشند.»[5]
2) حجاب در گفتار: به زنان توصیه نموده است در برابر نامحرمان چگونه سخن بگویند؛ « پس زنهار نازك و نرم با مردان سخن نگوييد؛ مبادا آن كه دلش بيمار (هوا و هوس) است به طمع افتد.»[6]
3) حجاب در رفتار: به زنان دستور داده شده است به گونه‎اي راه نروند كه با نشان دادن زينت‎هاي خود باعث جلب توجه نامحرم شوند: « و آن طور پای به زمين نزنند كه خلخال و زيور پنهان پاهايشان معلوم شود.»[7]
از مجموع بحث در می یابیم که مراد از حجاب اسلامی، رعایت پوشش و حریم مورد نیاز از قبیل: نحوه ی لباس پوشیدن، نگاه کردن، حرف زدن و راه رفتن در هنگام حضور در اجتماع و معاشرت با نامحرمان، است.[8]
اما در خصوص سؤال باید چند نکته را متذکر شویم:
1. از نگاه قرآن انسان موجودى است كه از يك ‌سو فطرتى الهى و از سوى ديگر، طبيعتى مادى دارد، فطرت او را به سمت معارف بلند، معنويات، و خيرات دعوت مى‌كند و طبيعت او را به حضيض ماديّت، شهوات و شرور فرا مى خواند. حيات انسان صحنه‌ى مبارزه‌ى دائم بين طبيعت و فطرت اوست.[9] برخی به اشتباه، فطرت پاک و الهی را با طبیعت و خواسته های نفسانی خود یکی می دانند و لذا دچار تعارض و خطای معرفتی شده و از حقیقت دور می شوند.
2. پوشش بیشتر زن، سبب می‌گردد تا ارزش زن در برابر مرد بالا رود. حريم نگهداشتن زن ميان خود و مرد يكی از وسائل مرموزی بوده است كه زن برای حفظ مقام و موقع خود در برابر مرد از آن استفاده كرده است. اسلام زن را تشويق كرده است كه از اين وسيله استفاده كند. اگر اسلام تاکید کرده است که زن متین‌تر و با وقارتر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مردان نگذارد برای آن است که بر احترام زن افزوده ‌شود و همچون کالای بی ارزشی تلقی نگردد که به راحتی در اختیار همگان است.[10] بعبارت دیگر؛ پوشيده بودن زن ، در همان حدودي که اسلام تعيين کرده، موجب کرامت واحترام بيشتر اوست؛ زيرا او را از تعرض افراد جلف و فاقد اخلاق مصون مي دارد، پس حجاب محدودیت نیست بلکه مصونیت است هم مصونیت زن را در پی دارد و هم مصونیت جامعه را در آلوده شدن به گناه.[11]
3. از مطالعات تاريخي نيز استفاده مي‎شود كه انسان در هيچ مقطعي بدون پوشش زندگي نكرده است.[12] و اين مطلب حاكي از این است که شرم و حيا به صورت ذاتي در انسان وجود دارد. از آيات مربوط به خلقت حضرت آدم و حوا نيز فطري بودن پوشش و حجاب استفاده مي‎شود. خداوند در قرآن به انسان‎ها هشدار مي‎دهد كه مواظب باشند مبادا همان گونه كه فتنه و فريب شيطان باعث برهنگي آدم و حوا گرديد، موجب فريب و برهنگي آنان نيز بشود.[13] قرآن همچنين از وسوسه‌ي شيطان براي برهنگي آدم و حوا خبر مي‎دهد.[14] و بالاخره قرآن از كارايي وسوسه‌ي شيطان نسبت به آدم و حوا و خوردن از شجره‌ي ممنوعه و در نتيجه، آشكار شدن زشتي‎هاي آدم و حوا و اقدام آن دو به پوشاندن بدن خود با برگ درختان خبر مي‎دهد.[15]
بنابراین می توان گفت عامل اصلي گرايش انسان‎ها، مخصوصاً زنان، به حجاب و پوشش، تأمين يك نياز فطري و دروني به نام حيا و شرم است. شرم، يكي از صفات مخصوص انسان است؛ و انسان تنها حيواني است كه اصرار دارد، دست كم، بعضي از اندام‎هاي خود را بپوشاند.
4. معنای واژه ی تبرج
قرآن کریم در این زمینه به زن های پیامبر(ص) می فرماید: " شما در خانه‌هاى خود بمانيد و همچون جاهليت نخستين در ميان جمعيت ظاهر نشويد" و اندام و وسائل زينت خود را در معرض تماشاى ديگران قرار ندهيد (وَ قَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى).[16]
"قرن" از ماده" وقار" به معنى سنگينى است، و كنايه از قرار گرفتن در خانه‌ها است، بعضى نيز احتمال داده‌اند كه از ماده" قرار" بوده باشد كه از نظر نتيجه تفاوت چندانى با معنى اول نخواهد داشت».
"تبرج" به معنى آشكار شدن در برابر مردم است، و از ماده "برج" گرفته شده كه در برابر ديدگان همه ظاهر است.
اما اين كه منظور از جاهليت اولى چيست؟ ظاهرا همان جاهليتى است كه مقارن عصر پيامبر (ص) بوده، و به طورى كه در تواريخ آمده در آن موقع زنان حجاب درستى نداشتند، و دنباله روسرى‌هاى خود را به پشت سر مى‌انداختند به طورى كه گلو و قسمتى از سينه و گردنبند و گوشواره‌هاى آنها نمايان بود، و به اين ترتيب قرآن همسران پيامبر (ص) را از اين گونه اعمال باز مى‌دارد.[17]
5. یکی از دستورات اسلام استفاده از زیبایی ها و زینت های حلال است. خداوند در این باره می فرماید: بگو: «چه كسى زينت هاى الهى را كه براى بندگان خود آفريده، و روزي هاى پاكيزه را حرام كرده است؟!» بگو: «اين ها در زندگى دنيا، براى كسانى است كه ايمان آورده‌اند (اگر چه ديگران نيز با آنها مشاركت دارند ولى) در قيامت، خالص (براى مؤمنان) خواهد بود.» اين گونه آيات (خود) را براى كسانى كه آگاهند، شرح مى‌دهيم![18]
و در فرهنگ اسلامی نه تنها زنان و دختران در استفاده از زينت‎آلات و لباس‎هاي زيبا منع نشده‎اند، بلكه تشويق نيز شده‎اند. امام باقر(ع) در روايتي فرموده است: «سزاوار نيست زني خود را بدون زيور واگذارد، لااقل گردن‌بندي به گردن آويزد.»[19]
البته اسلام برای این که تا هم به خواست طبیعی زنان پاسخ مثبت بدهد و هم آنان و جامعه را از آسیبهای تبرج و بی حجابی مصون بدارد، آشکار نمودن آرایش و زينت‎آلات را در محیط اجتماعی زنانه و محیط خانوادگی که نامحرم وجود ندارد برای زن جایز شمرده است. اما پوشیدن لباسهای شاد در محیطهای عمومی که افراد نامحرم حضور دارند در صورتی که از نظر پوشش، کامل باشد و موجب جلب توجه و تحریک نامحرم و باعث مفسده نگردد، جایز دانسته است. ولی اگر موجب جلب توجه و تحریک نامحرم و باعث مفسده شود، منع نموده است[20]. چون علاوه بر مطالبی که بیان کردیم، ممكن است عقده‎ها و حسرت‎هايي براي برخي ايجاد نمايد، که زمینه ساز طغيان غرايز جنسي، و افزایش فساد و تباهی و در نتیجه ایجاد ناامنی اجتماعی گردد. چنانکه امام صادق علیه السلام فرموده است:« نگاه ناپاك، تيري از تيرهاي مسموم و آلوده‌ي ابليس است و چه بسيار نگاهي كه باعث عقده و حسرت طولاني مي گردد.»[21]
و به همین جهت قرآن کریم به خانمها چنین دستور می دهد: و به زنان با ايمان بگو چشمهاى خود را (از نگاه هوس‌آلود) فرو گيرند، و دامان خويش را حفظ كنند و زينت خود را- جز آن مقدار كه نمايان است- آشكار ننمايند و (اطراف) روسرى‌هاى خود را بر سينه خود افكنند (تا گردن و سينه با آن پوشانده شود)، و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان، يا پدرانشان، يا پدر شوهرانشان، يا پسرانشان، يا پسران همسرانشان، يا برادرانشان، يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان هم‌كيششان، يا بردگانشان [كنيزانشان‌]، يا افراد سفيه كه تمايلى به زن ندارند، يا كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نيستند و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينت پنهاني شان دانسته شود (و صداى خلخال كه برپا دارند به گوش رسد) و همگى بسوى خدا بازگرديد اى مؤمنان، تا رستگار شويد![22]
همان گونه که ملاحظه می شود قرآن کریم، اولا: استفاده از زینت را برای زنان منع نفرموده بلکه آشکار نمودن آن را منع کرده است و ثانیا: آشکار نمودن زینت را فقط برای نامحرم حرام دانسته است.
‎برای مطالعه بیشتر ، نک:
آيت الله احمد محسني گرگاني ، "در ناب در صدف حجاب " انتشارات علوم اسلامي .
محمدي اشتهاردي ؛محمد؛حجاب بيانگرشخصيت ،چاپ اول نشر معاونت مبارزه با مفاسداجتماعي ناجا،
رزاقي،احمد،عوامل فساد وبد حجابي وشيوه هاي مقابله با آن ،چاپ چهارم ،نشر سازمان تبليغات اسلامي ،1371ش.
شجاعي ،محمد درّوصدف،چاپ سوم ،نشرــ 1378ش.
مطهر ي،مرتضي ،مسئله حجاب ،نشر صدرا .
قرائتي ،محسن ،پوشش زن دراسلام ،چاپ نهم ،نشر ناصر ،1370ش.
جوادي آملي ،زن درآئينه جلال وجمال ،چاپ دوم ،نشر فرهنگي رجاء 1371ش.
فتاحي زاده ،فتحيه ،حجاب از ديدگاه قرآن وسنت ،چاپ دوم ،نشر دفتر تبليغات اسلامي ،1376ش.
حسین مهدی زاده، حجاب شناسی (چالش ها و کاوش های جدید)، سال 81.
منبع: http://farsi.islamquest.net

سایت راسخون