آیا امام زمان ـ عجّل الله تعالی فرجه الشریف ـ از زمان ظهور آگاه نیستند پس چطور گفته می‌شود که علم ائمه ـ علیهم السّلام ـ کامل است و به همه چیز علم دارند؟ | کتابخانه مجازی الفبا

آيا امام زمان ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ از زمان ظهور آگاه نيستند پس چطور گفته مي‌شود كه علم ائمه ـ عليهم السّلام ـ كامل است و به همه چيز علم دارند؟

شيعه معتقد است كه لطف گستردة خدا و نيز حكمت بي انتهاي او ايجاب مي‌كند كه مردم بعد از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ رهبراني معصوم و عالم داشته باشند كه درستي گفتار و كردارشان تضمين شده باشد. امام رضا ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «وقتي خداوند متعال كسي را به عنوان امام انتخاب مي‌كند، به او سعة صدر عطا مي‌كند، چشمه‌هاي حكمت را در دلش قرار مي‌دهد و علم را به وي الهام مي‌كند تا براي جواب از هيچ پرسشي در نماند و در تشخيص حق، سرگردان نشود ... و اين بخشش الهي است به هر كس كه بخواهد مي‌دهد.[1] حضرت علي ـ عليه السّلام ـ فرمودند: «رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ هزار باب علم را به من آموخت كه هر بابي هزار باب ديگر مي‌گشايد و مجموعاً به هزار هزار باب مي‌رسد ...»[2]
امام حسن ـ عليه السّلام ـ فرمود: «ائمه از ما خواهند بود و خلافت براي غير ما سزاوار نيست ... علم در بين ما است و اهل علم هستيم تمام علم نزد ما جمع است چيزي تا قيامت حادث نمي‌شود، حتي دية يك خدشه، مگر اينكه علمش پيش ماست ... .»[3]
در اين باره روايات فراواني وجود دارد كه به خاطر رعایت اختصار از ذكر آن ها خودداري مي‌شود،[4] و از اين همه روايت يقين حاصل مي‌شود كه امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ به هر چيزي كه لازم بوده علم داشته باشند عالم بوده‌اند و هيچ پرسشي را بي جواب نگذاشته اند ولي اين بدان معنا نيست كه امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ به همة راز و رمزهاي غيبي نيز آگاهي داشته‌اند و هر آنچه را كه خداي دانا مي‌داند آنان نيز مي‌دانسته‌‌اند. قرآن كريم نيز مي‌فرمايد: علم غيب ذاتاً مخصوص خداي دانا و تواناست «و عنده مفاتيح الغيب لايعلمها الا هو»[5]؛ كليد‌هاي غيب نزد خداست و جز او كسي آن ها را نمي‌داند ولي همان خداي بلند مرتبه بخش‌هاي از غيب را كه صلاح دانسته است در اختيار رسولانش قرار داده است «و ما كان الله ليطلعكم علي الغيب و لكن الله يجتبي من رسله من يشاء»[6]؛ خداوند از ميان رسولانش هر كسي را بخواهد بر مي‌گزيند و اسراري از غيب را در اختيارش مي‌گذارد. و در روايتي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده كه خدا دو نوع علم دارد. يكي علمي كه هيچ كس از آن اطلاع ندارد. ديگر علمي كه به پيامبران و ملائكه رسيده است و علومي كه به پيمبران و فرشتگان رسيده به ما نيز رسيده است.[7]
بنابراين گرچه ائمه ـ عليهم السّلام ـ عالم اند و دانا و نسبت به ساير مخلوقين مي‌توانيم بگوييم همه چيز را مي‌دانند ولي درجة دانايي و دانش آن ها قابل مقايسه با علم خداوند نمي‌باشد و اگر بخواهيم آن ذات‌هاي پاك را با آفريدگار يكتا مقايسه كنيم هرگز نمي‌توانيم بگوييم آنان نيز همچون خداي بزرگ همه چيز را مي‌دانند. و اصولاً چنين مقايسه‌اي درست نيست.
از آن چه گفته شد روشن شد كه علم به برخي از موضوعات از علوم اختصاصي خداست مثلاً احدي غير از او نمي‌داند لحظة قيامت كي فرا مي‌رسد و در چه روز و ساعت و ثانيه‌اي كوه ها و آسمان و زمين متلاشي و نظام دنيا برچيده مي‌شود و همان طوري كه هيچ كس غير از خدا از ساعت قيامت با خبر نيست غير از خدا احدي از ساعت و روز ظهور امام عصر ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ نيز خبردار نيست زيرا در روايات آمده است كه ظهور امام عصر ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ همانند ساعت قيامت است و ظهور امام بستگي به فرمان خداوند متعال دارد.[8]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ در جواب اين كه آيا ظهور مهدي ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ وقت معيني دارد كه مردم آن را بدانند؟ فرمود: حاشا كه خداوند براي آن وقتي تعيين كرده باشد، يا شيعيان ما براي آن وقتي معين كنند ... زيرا كه وقت ظهور همانند ساعت قيامت است كه خداي عزّوجل فرمود: «یسألونك عن الساعة ايّان مرسيها قل انّما علمها عند ربّي لا يجليها لوقتها الا هو ...»[9]؛ اي رسول ما از تو درباره روز قيامت مي‌پرسند، كي خواهد بود،‌ بگو علم آن نزد پروردگار من است و كسي جز او آن را ظاهر و روشن نمي‌كند ...»[10] رواياتي ديگر به اين مضمون وارد شده است.
از آنچه گفته شد معلوم مي‌شود كه علم به وقت ظهور امام مهدي ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ از آن دسته از اسراري است كه اختصاص به خدا دارد.
مرحوم شيخ مفيد مي‌نويسد: «ائمه ـ عليهم السّلام ـ گاهي از ضماير مردم خبر مي‌دادند. بسياري از حوادث را قبل از وقوع مي‌دانستند آنان اين مزيت را داشتند، لكن دانستن غيب از شرايط امام ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ نيست، بلكه لطف خاصي است از جانب خدا، كه درباره آنان مبذول داشته و اخبارش به ما رسيده است ..»[11]
خلاصة سخن: امام ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ حلقه وصل بين ملك و ملكوت است،‌ دلش چشمه حكمت و دانايي است و در امر راهنمايي خلق و وظايفي كه عهده‌دار شده است همه چيز را مي‌داند و از علوم غيبي نيز به اندازة كه خداي بزرگ، صلاح دانسته است بهره‌ها دارد. در عين حال نسبت به علوم اختصاصي و غيبي الهي، آگاهي ندارد و آگاهي نداشتن امام از اسرار خاص الهي براي امام عصر ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ نقص محسوب نمي‌گردد همان طور كه براي پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقص به حساب نمي‌آمد. و امام زمان ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ طبق روايات عديده‌اي ممکن است از وقت ظهورش بي خبر باشد چون زمان ظهور همانند روز قيامت از غيب‌هاي است كه به خدا اختصاص دارد.البة اگر خدا بخواهد می تواند با خبر گردد.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم (اندیشه قم)