درباره ضرورت وجود امام می خواستم بپرسم که اگر پیامبر تمام احکام اسلامی را در زمان حیات شان بیان ننموده اند که رسالت شان ناقص است و این بر خلاف عقیده شیعه است. اگر بیان نموده اند و احکام کامل به مسلمین رسیده است که چه نیازی به وجود امام است که از طرف خدا احکام را به مردم بگوید؟ به بیان دیگر مگر امامان همان سخنان رسول الله را بیان نمی کنند، پس چرا باید امامان باشند؟ اگر سخنان پیامبر را نمی گویند و نظر شخصی خود را می گویند که این هم صحیح نیست. | کتابخانه مجازی الفبا

درباره ضرورت وجود امام مي خواستم بپرسم که اگر پيامبر تمام احکام اسلامي را در زمان حيات شان بيان ننموده اند که رسالت شان ناقص است و اين بر خلاف عقيده شيعه است. اگر بيان نموده اند و احکام کامل به مسلمين رسيده است که چه نيازي به وجود امام است که از طرف خدا احکام را به مردم بگويد؟ به بيان ديگر مگر امامان همان سخنان رسول الله را بيان نمي کنند، پس چرا بايد امامان باشند؟ اگر سخنان پيامبر را نمي گويند و نظر شخصي خود را مي گويند که اين هم صحيح نيست.

ظاهراً منشأ طرح اين سئوال، اين تلقي بوده است که گمان شده است وظيفه امام و جانشيني پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ صرفاً بيان احکام و مسائل شرعي براي مردم است! در حالي که جايگاه و وظايف امام ـ عليه السلام ـ بسيار فراتر از آن است. به همين جهت براي درک ضرورت وجود امام بعد از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ لازم است مقام امامت و شئون امام ـ عليه السلام ـ به خوبي مورد توجه قرار گيرد تا پاسخ اين پرسش روشن گردد.
بر اساس مباني اعتقادي شيعه، مقام امامت همانند مقام نبوت يک منصب الهي و آسماني است که از سوي خداوند به افراد برگزيده از ميان بندگان خود اعطا مي شود به همين تناسب امامان و جانشينان پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نيز افراد عادي نمي باشند بلکه هم سنخ با پيامبر اند و انسان های ملکوتي و استثنائي هستند که همانند پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ داراي ويژگي هاي منحصر به فردي اند و از علم لدنّي و عصمت و مصونيت الهي برخوردارند با توجه به اين ويژگي ها است که امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ برگزيدگاني اند که بر ديگران حق ولايت دارند.
شئون ولائي ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ هم در بعد تکوين و هم در بعد تشريع مطرح است. در بعد تکوين، امام ـ عليه السلام ـ محور عالم وجوداست که هم بقا و تداوم هستي وابسته به او است و هم فيوضات و نعمات الهي از مجراي مقام امامت به ديگران افاضه مي شود. دراحاديث زيادي بر نقش محوري و شئون ولايت تکويني ائمه ـ عليهم السلام ـ تاکيد شده است:
سليمان بن جعفر مي گويد: از امام رضا ـ عليه السلام ـ سئوال کردم آيا زمين از حجت خالي مي ماند؟ فقال: لو خلّت الارض من حجة طرفة عين لساخت باهلها.[1] فرمود: اگر زمين حتي به اندازه چشم بهم زدن از وجود حجت الهي خالي شود زمين با ساکنان خود در هم خواهند پيچيد. امام زين العابدين ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «ما اهل بيت پيشوايان مسلمانان و حجت هاي الهي بر جهانيان هستيم. ما مايه ثبات و آرامش اهل زمين هستيم همان گونه که ستارگان مايه آرامش آسمانيان اند. خداوند به برکت وجود ما آسمان را از فروريختن باز داشته و به سبب ما زمين را از فرورفتن حفظ نموده است. به واسطه وجود ما باران مي بارد و رحمت هاي واسعه الهي در همه جا منتشر مي گردد و برکات زميني آشکار مي گردد و اگر از ما اهلبيت ـ عليهم السلام ـ کسي در اين جهان حضور نداشته باشد، جهان و جهانيان نابود خواهند شد».[2] اين نوع احاديث همه بيانگر نقش محوري و شئون ولائي امام ـ عليه السلام ـ در عالم تکوين است.
در بعد تشريع نيز، امام ـ عليه السلام ـ جانشين پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است و به جز شأن نبوت ساير شئونات تشريعي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را تماماً دارا مي باشد. همان گونه که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مفسر آيات قرآن است «و انزلنا اليک الذکر لتبين ما نزل اليهم»[3] هم چنين امام ـ عليه السلام ـ وظيفه تفسير آيات و تبيين معارف قرآني را به عهده دارد. همچنان که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ حق حکومت و فرمانروائي بر ديگران را دارد امام ـ عليه السلام ـ نيز به عنوان اولوالامر حق حکومت و فرمانروائي بر ديگران را دارد و بر همگان واجب است از وي مطلقا اطاعت و پيروي نمايند چنان که در آيه ذيل آمده است «يا ايها الذين آمنوا اطيعوالله و اطيعو الرسول و اولي الامر منکم»[4] و نيز در مسائل قضائي همچنان که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ سمت قضائي داشت «انا انزلنا اليک الکتاب لتحکم بين الناس بما اراک الله»[5] امام ـ عليه السلام ـ نيز شأن قضاوت دارد و همگان ملزم به پذيرش حکم او هستند و نيز در ديگر شئون سياسي و اجتماعي مربوط به مديريت اجتماعي و ديني جامعه، امام ـ عليه السلام ـ همان اختيارات و وظايفي را برعهده دارد که خود پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از آن برخوردار بود چنان که در آيات و روايات بدان اشاره شده است.
بنابراين، بيان احکام و تفسير و تبيين آيات الهي، يکي از وظايف امام ـ عليه السلام ـ است نه تمام کار او تا اين گونه تلقي شود که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ چون احکام را بيان نموده و امام چيزي از خود ندارد پس دليلي براي ضرورت وجود امام نخواهد بود! درحالي که امام و جانشين پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ علاوه بر جايگاه رفيع معنوي و سنخيت او با پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از نظر علم و عصمت، درحوزه تشريع و بيان وظايف ديني نيز داراي شئون حکومت، قضاوت، مرجعيت علمي و ديني و اجراي احکام الهي در جامعه مي باشد. ضمن اين که بسياري از جزئيات احکام و فروض مختلف، توسط پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بيان نشده بود.
نتيجه: امام ـ عليه السلام ـ ضمن اينکه داراي ولايت تکويني است در حوزه تشريع نيز تمامي شئون پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را به جز شأن نبوت دارا مي باشد. امام ـ عليه السلام ـ سرپرست و حاکم الهي بر جامعه است که حفظ دين و نظارت و تفسير معارف دين و نيز اجراي حدود الهي و در نتيجه تشکيل حکومت اسلامي و رهبري امت را در همه ابعاد ديني، سياسي، اقتصادي و فرهنگي آن، بر عهده دارد. اين شئون و اختيارات در هر حال از آن مقام امامت است و امام ـ عليه السلام ـ در صورت بسط يد آن را عملي خواهند کرد و در صورت عدم بسط يدو يا در شرايط غيبت باز هم اين مناصب از آن امام ـ عليه السلام ـ است و کسي بدون اذن امام ـ عليه السلام ـ حق تصدي اين امور را ندارد. بنابراين از توجه به شئون و مناصب پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ اين مطلب روشن مي شود که وجود امام معصوم ـ عليهم السلام ـ به عنوان جانشين پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ جهت تصدي امور ديني و سياسي جامعه، امري ضروري و اجتناب ناپذير است حتي در حوزه احکام نيز جامعه و امت اسلامي نيازمند به امام معصوم ـ عليهم السلام ـ بعد از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي باشند زيرا تنها امام معصوم ـ عليهم السلام ـ است که تمامي علوم پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را نزد خود دارد و در مواردي که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ چيزي به مردم نگفته است توضيح و جزئيات احکام دين را بيان مي کند و جامعه را به راه حق رهنمون مي گرداند تا حق از باطل روشن گردد

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه (اندیشه قم)