مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هوسرل با معیار رویکرد طبیعی تمایز طبیعی تمایز قاطعی بین علوم طبیعی پدیده شناسی قایل می شود و همین آغشته نشدن پدیده شناسی به گرته برداری از علوم، فرصت مناسبی را برای بررسی و تحلیل مبانی علوم طبیعی از منظر بیرونی پدیده شناسی فراهم می کند. در این نوشتار سعی خواهیم کرد از منظر پدیده شناسی هوسرل به ریاضیات و فیزیک (به عنوان نوع آرمانی علم طبیعی) نگاهی بیافکنیم. خواهیم دید که از این منظر ریاضیات، به عنوان نظریه ممنیفلدها به باز تولید جهانی مثال می پردازد که همان زمینه پژوهش علمی (به ویژه در مورد فیزیک) محسوب می شود. دیدگاه هوسرل در ریاضیات و علوم طبیعی به ترتیب به دیدگاه های صورت گرایی و پراگماتیسم نزدیک است.

آگاهی استعلایی اصل نخستینی است که بنای فلسفه ورزی فیلسوف بزرگی هم چون هوسرل بر آن بنیاد گشته است. وی با پژوهش در ساختار التفاتی این آگاهی، آن را چنان بنیادین اصل فلسفه ورزی می پذیرد و اصلا خود را نودکارتی دیگری می خواند. در این پژوهش تلاش می شود، با قرائت مستقیم تاملات دکارتی هوسرل، از سولیپسیم دکارتی به سوی فلسفه ای استعلایی گذر کنیم و سپس به تقوم ارتباط میان ذهنی و تقرر آن در زیست جهان و مراتب مختلف آن (ارتباط میان ذهنی و نسبت سوژه و ابژه ها) بپردازیم. موضوع محوری در چنین رهیافتی ساختاری پدیدارشناسانه است؛ یعنی عملکردی روشمند که ما را به سوی اصل نخستین امور که همان آگاهی است رهنمون می کند؛ همان روش و یقین ریاضی واری که در متن پدیدارشناسی هوسرلی به گونه ای جدی دنبال می شود. این همان راهی است که موجب تقوم چیزها و گذر به سوی من استعلایی و ایجاد ارتباطی میان ذهنی بین چیزهاست. در چنین طریقی می توان نتایج پدیدارشناسانه تحلیل تجربه آگاهی (من استعلایی) را در بر گرفت.

لقد تطرق البحث الفينومينولوجي إلى مسألة العالم المعيش في المراحل الأخيرة من تفكيره، معناه في مرحلة فينومينولوجيا عالم الحياة 1935، فقد كان العمل الفينومينولوجي يهتم هنا خلال هذه المرحلة بالمواضيع الحياتية و الإنسانية، وبصفة عامة نقول قد كان العمل في "مرحلة معينة" وهو طرح موضوع الثقافة ومختلف المسائل المرتبطة بها، ومن بين هذه المسائل نجد تحليله لمسألة في غاية الأهمية أي توجيه بحثه الفينومينولوجي هذه المرة إلى "العالم المعيش" الذي يقصد به هنا العالم الثقافي، أي العالم الطبيعي الأول الذي يعتبره الأرضية الأولى للأشخاص ولإنجازاتهم ولكل الممارسات الثقافية المختلفة التي تنجزها الذات الإنسانية، ومن هذا المنطلق سيكون بحثنا هذا منكبا على دراسة مسألة العالم المعيش وتحديد فكرة الثقافة عند هوسرل، فما معنى العالم المعيش عند هوسرل؟ و ما هو التصور الهوسرلي للثقافة؟

حاول الفيلسوف ادورنو من خلال مقاله ميتا نقد, تحديد فينومنولوجيا هوسرل بالاعتماد على نموذج ملموس؛ باعتبارها تشكل نظرية معرفية تروم التأسيس للحقيقة وفهمها. فهدف ادورنو راديكالي بكل المقاييس: ما هو شكل ومحتوى الحقيقة الفلسفية في المجتمع الرأسمالي المعاصر؟ إذا كان واضحا لدى ادورنو, بان ما تراهن عليه الفلسفة هي الحقيقة؛ فهذه الأخيرة يجب أن تستعمل بالاعتماد على الظروف الحقيقية لمجتمعاتنا وأنظمة الفكر التي تعبر عنها. إذ نجد أن التيار الفكري الرئيسي يعبر عن فينومنولوجيا هوسرل ,لأنها تسمح لنا بمعرفة كل التيارات الفلسفية الأخرى السائدة في القرن العشرين.

در اوايل قرن بيستم ميلادي جريان گسترده‌‌يي پديدار گشت که نويسندگان آن در اشاره به بحران علم و فرهنگ اروپايي با يکديگر همصدا بودند. ادموند هوسرل نيز بعنوان يکي از متفکرين برجستة اروپايي در اوايل قرن بيستم، همگام با اين جريان، پديدارشناسي را بعنوان راهکار غلبه بر اين بحران همه‌جانبه ارائه ميکند که از نظر وي نيمة دوم قرن نوزدهم اروپا را دربرگرفته است. از نظر او اين بحران بصورت فقدان وحدت و انسجام در فلسفه و علوم، اعم از علوم طبيعي و انساني و همچنين بيگانگي علوم از زندگي روزمرة انسان ظهور و بروز يافته است و ريشه‌ها و علل اين بحران بايد در رويکردهاي علمي و فلسفي قرن نوزدهم اروپا جستجو شود. در اين قرن پس از مرگ هگل، با تأثر از مکاتب هگلي و نسبيت‌انگاري تاريخي برآمده از آنها، جريانهايي چون مارکسيسم، بيولوژيسم و هرمنوتيک تاريخ‌گرا پديد آمد که وجه اشتراک همه آنها تمايل به سمت نسبيت‌گرايي بود. اين جريانها هرکدام از منظر خود با نفي امکان نيل به يک حقيقت واحد و يقيني و همچنين نسبي‌سازي اين حقيقت، موجبات بحران مذکور را فراهم آوردند. هوسرل پس از آشکار ساختن ماهيت بحران در مباني تفکر غرب، از طريق خوانشي انتقادي از ريشه‌گرايي دکارتي و در جهت دستيابي به يک بنيان متقن و وحدت‌بخش براي علوم، روشي را با نام «تأويل پديدارشناسانه» پيشنهاد نمود که برغم اينکه پس از وي انتقادات فراواني را برانگيخت، اما به يکي از اصليترين عناصر پديدارشناسي تبديل شد که تقريباً در تمامي انديشه‌هاي پس از هوسرل تأثيرگذار بوده است.