مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در این کتاب درباره ضرورت معرفت‌شناسی خردگرایانه و زیان‌های اجتماعی ناشی از ضعف معرفت شناسی سخن می‌گوید. همچنین از علل و دلایل عدم التفات ایرانیان به فلسفه، نیز از سیر عقب‌ماندگی فکری، و عدم مبارزه با جهل و خرافات مباحثی را مطرح می‌سازد؛ افزون بر آن، راه‌کارهایی به منظور همراهی و همگامی با تمدن‌های با فرهنگ یا فرهنگ تمدن‌ها عرضه می‌کند. ".... همه اندیشمندان و فلسفه دوستان [در ایران] در صدد برنیامدند یک نوع معرفت شناسی خردمندانه و فلسفی درون‌زا تدوین و عرضه نمایند. همه به کارهای تقلیدی و ادامه تفکرات غربی و بیگانه پرداختند و نظرات و برنامه‌ها و ایدئولوژی‌های خود را بر آن مبانی قرار دادند که در ایران قابل تعمیم و اجرا نبود. نداشتن بینش و تفکر فلسفی مستقل که همواره در حال زایندگی و ابداع اندیشه و خلاقیت‌های ذهنی باشد سبب گردید همواره دور شخصیت‌های متفکر و منفرد قدیمی که ندرت در ایران ظهور کرده‌اند، افکارمان پرسه زده و به تقلید نادرست از آنان پرداخته و تکرار مکررات نماییم. بدین ترتیب شخصیت پرستی اوج فراوان یافته است".

ترجمه حاضر از زبان عربی، مشتمل بر سلسله درس‌هایی است که در آن مقوله فلسفی "حسن و قبح عقلی افعال "تشریح شده است .نگارنده طی سه بخش اصلی جنبه‌های برهانی بودن، تکوینی بودن و بدیهی بودن قضایای حسن و قبح عقلی را با تاکید بر فلسفه هندی، یونانی و اسلامی بررسی کرده است .در این بین، به اندیشه‌های سهروردی، خواجه نصیرالدین طوسی، میرداماد، ملاصدرا، حکیم سبزواری، مهدی نراقی، سقراط، افلاطون، ارسطو، فارابی، محقق اصفهانی، و علامه طباطبایی اشاره شده است .عناوین سه بخش کتاب عبارت‌اند از" :فضای فلسفی قبل از بوعلی"، "دوران فلسفه بوعلی به بعد "و "دوران فلسفه معاصر ."

دست یافتن به قانون اخلاق بر پایه نقد عقلانی نظریه‌ها دغدغه مهم فیلسوفان اخلاق است. این دغدغه در این کتاب حاضر به‌تفصیل پیگیری شده است. نویسنده در این کتاب می‌خواهد تعدادی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان کلاسیک غربی و اسلامی را برگزیند که دیدگاه آن‌ها ارزش نقادی عقلانی دارد. ازاین‌رو ابتدا یکی از اثرگذارترین فیلسوفان غربی، ارسطو، که دیدگاه‌هایش در تمدن اسلامی نیز به جد گرفته‌شده و پایه بسیاری از نظریات فلسفی قرار گرفته مطرح می‌شود. سپس نویسنده به سنت فلسفی در جهان اسلام روی می‌آورد و دیدگاه‌های مسکویه، ابن‌سینا، خواجه‌نصیرالدین طوسی، صدرالمتالهین و حکیم سبزواری را تحلیل و نقد می‌کند. پس از آن به آرای سه فیلسوف کلاسیک دوره جدید غرب، دکارت، اسپینوزا و کانت می‌پردازد.

مطالب این کتاب درحوزه‌ی "اخلاق نظری" ـ که به زبان عربی است ـ این مباحث را شامل می‌شود: تعریف و موضوع، تقسیم علم اخلاق و بیان نیاز به آن و هدف از آن ـ رابطه‌‌ی علم اخلاق با دیگر علوم انسانی، واضع اخلاق و عوامل رشد و نمو آن، حسن و قبح و میزان و معیار آن دو، گوشه‌ای از تاریخ بحث اخلاقی، اخلاق و اسلام، اخلاق در اندیشه‌ی اروپایی، جدید و معاصر، و فضیلت و عوامل آن.

مروری بر مبانی اخلاق و جنبه‌های عقلی، فلسفی و دینی مربوط به آن است. در ابتدای این اثر کلیاتی در مورد علم اخلاق و ضرورت آن ارایه شده و پس از آن ضرورت فلسفه اخلاق و تبیین مبانی تربیتی و عقلی مورد تأکید قرار گرفته و رویکردی تاریخی از این بحث در فلسفه یونان و فلسفه اسلامی ارایه شده است. نویسنده نخست از منظر مکتب فلسفی غرب به مقوله اخلاق و ماهیت فعل اخلاقی نگریسته و سپس از منظر فلاسفه مسلمان، به تبیین ارزش‌های اخلاقی و مبانی عقلانی مربوط به آن پرداخته است. وی در این زمینه به معیار حسن و قبح عقلی در افعال اخلاقی اشاره نموده و قواعد فلسفی مربوط به اخلاق و مسأله نسبیت اخلاقی را مورد تجزیه و تحلیل و نقد قرار داده است. وی در ادامه به جنبه‌های ماورایی اخلاق اشاره نموده و مکاتب فکری مختلف در این زمینه را معرفی نموده است. وی در همین راستا به نقد مکتب فکری ایمانوئل کانت در زمینه اخلاق پرداخته و جنبه‌های ارزشی اخلاق و نسبت بین دین و اخلاق را از دیدگاه فلسفه اسلامی تبیین نموده است.

نگارنده ابتدا از دیدگاه برخی مکاتب، انواع صفات انسان، گرایش‌ها، افعال و اندیشه‌های مربوط به اعمال انسانی را بررسی می‌کند ;سپس با استناد به آیات قرآن، احادیث و روایات معصومین(ع) مقوله شایسته‌ها و ناشایسته‌ها را در موارد مذکور مطرح می‌سازد و طریقه اکتساب جنبه‌های خوب و اجتناب از جنبه‌های بد را از دیدگاه مکتب اسلام تشریح می‌کند .