مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫دو روش تفسير ترتيبي و موضوعي اگرچه مورد توجه مفسران قرآن کريم بوده است، اما علماي فريقين با رويکرد تطبيقي کمتر به اين مقوله پرداخته‌اند. پژوهش حاضر کوشيده است تا سوره تحريم را با رويکرد تطبيقي و با استفاده از مهم‌ترين کتب تفسيري فريقين، بررسي نمايد. سوره تحريم از سوره‌هاي ممتحنات است، که بر اساس ترتيب نزول سوره 107 قرآن بوده، و در سال دهم هجرت در مدينه نازل شد. آيات نخستين اين سوره به ماجراي پيامبر و همسران آن حضرت اشاره نموده، و برخورد شديدي با اين ماجرا دارد؛ زيرا پيامبر را مورد عتاب قرار مي‌دهد، که در واقع اين عتاب به برخي از همسران آن حضرت باز مي‌گردد که سرّ آن حضرت را افشا نموده بودند. آن‌ها با افشاي سرّ، از خط مستقيم خارج شده و به‌سوي باطل رفته، و با همدستي عليه آن حضرت، موجبات آزار پيامبر را فراهم ساختند، که از نظر قرآن، جزء گناهان کبيره است. درباره ماهيت اين سرّ اگرچه اختلاف نظر وجود دارد، اما فريقين اتفاق نظر دارند که مخاطب قرآن، عايشه و حفصه بوده‌اند. مراد از صالح‌المؤمنين نيز در اين آيات، امام علي( است. از ديگر آيات اين سوره نيز استفاده مي‌شود که مؤمنان در برابر خويش و خانواده خود مسئول بوده و مي‌توانند خانواده خود را با تربيت صحيح و آموزش احکام دين، از عذاب حفظ کنند. همچنين در اين سوره نسبت به جهاد در برابر کفار و منافقان، و توبه از گناهان تذکر داده شده است. نکته ديگر آن است که زن و مرد از لحاظ رسيدن به مقام قرب الهي يکسان بوده، و هرکدام مي‌تواند مقامات والاي انساني را کسب نمايد. همان‌طوري که بعضي از مردان با خودسازي و تقوا توانسته‌اند فرشته الهي را مشاهده کنند، و با او صحبت نمايند، بعضي از زنان هم به اين مقام رسيده‌اند، که در اين زمينه قرآن به داستان مريم( اشاره مي‌کند.

گفتار در روش نوشته رنه دکارت و اسفار اربعه اثر صدرالدین شیرازی بی تردید در فهرست بزرگترین آثار فکری جهان جای می گیرند. این دو اثر در یک روزگار اما از دو مبدا جغرافیایی، نظریات نوینی را به ویژه در زمینه شناخت و معرفت انسانی ارایه دادند. دکارت درصدد بود تا شناخت را بر مبانی متیقّن و تزلزل ناپذیری استوار کند. وی که منطق ارسطویی را از توانایی لازم برای ساخت یک نظام معرفتی مستحکم برخوردار نمی دانست، در گفتار در روش خود، منطقی جدید همراه با بیان و شیوه بلاغی متفاوتی اختیار کرد. این روش نو و این زبان جدید که به گفته او ملهم از یقینی ترین دانشها یعنی ریاضیات و مسبوق به یک شک دستوری و سپس کوژیتوی یقینی بود، در نهایت به وحدت معلوم یعنی ریاضیات جهانی می انجامید. این اتحاد اما هرگز بین عالم و معلوم محقق نشد تا جهان نزد دکارت همواره صورتی ثنوی و دوگانه بیابد. ملاصدرا اما این یکپارچگی را گسترش بی حد و حصری داد .وی با اتکا بر نظریه اصالت وجود، و با استفاده از بیانی عرفانی، در تمام هستی از جمله بین عالم و معلوم اتحادی بنیادین برقرار ساخت. وی که بر خلاف پیشینیان، علم را نیز از سنخ وجود می شمرد، نتیجه و غایت آن را چیزی جز ترقی انسان در مراتب هستی و تکامل نفسانی او نمی دانست. بدین ترتیب هر دو متفکر با روش و بیان خاص خود سنّت ارسطویی را به چالش کشیدند و تفسیر جدیدی از شناخت و معرفت انسانی ارایه کردند. این تفسیر بر چه مبانیی استوار است؟ ملزومات معرفتی آن مبانی چیست؟ کدام حقیقت پایه اصلی شناخت را در ساختمان ذهنی انسان تشکیل می دهد؟ اینها سوالاتی است که در این مطالعه به پاسخ آنها پرداخته ایم.

---