مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام نظری، زنان را نیم‌ساز پیکره وجودی بشر معرفی نموده و از همین جهت حقوق و تکالیف ویژه‌ای برای ایشان مطرح کرده است. این حقوق و تکالیف، از جانب حضرت حق و از زبان معصومین:بیان می‌شده و طی قرون متمادی، توسط دانشمندان مسلمان تشریح گشته است. سپس، با رسیدن صدای اسلام به غرب و پدید شدن حس کنجکاوی غربیان در شناخت دین مبین، این تفکر ایجاد می‌گشته که در راستای شناخت و الگو پذیری و یا تسلط یافتن بر تمدن اسلامی، باید که اسلام نظری را خوب شناخت. از اینرو گروهی از دانشمندان غربی تحت عنوان ((اسلام شناس)) متبحر گشتند و پژوهش‌های اسلام شناسانه آنان ادامه یافت تا که امروزه بخش بزرگی از آن پژوهش‌ها صرف دریافتن حقوق زن در اسلام شود. در این پژوهش بررسی می‌گردد تا روشن شود، آنچه مستشرقان درباره حقوق اجتماعی زن در قرآن و ( به تبع آن) اسلام نظری بیان می‌دارند چه می‌باشد و دارای چه رویکرد‌هایی است، سپس نقدی صورت می‌گیرد تا میزان صحت گفته‌های ایشان از دیدگاه اسلام نظری روشن گردد و در نهایت نتیجه گرفته می‌شود که بخشی از مستشرقان تنها به بیان ساختار مساله زن در قرآن و اسلام می‌پردازند، بخشی دیگر مستیقیما به بیان انتقاد درباره دیدگاه‌های قرآنی اسلامی می‌پردازند و بخشی دیگر، در قالبی به ظاهر دلسوزانه، با زیر سوال بردن تشریح حقوق زن که توسط دانشمندان مسلمان بیان شده، استفاده از هرمنوتیک و برداشت متنی( بدون در نظر داشتن ابزار فهم اسلامی چون ادبیات، رجال درایه و...) و گاهی با استفاده از سخنانی بدون ارجاع علمی، به تحمیل دیدگاه‌های خویش بر آیات قرآن می‌پردازند و آنچه را از دیدگاه اسلام تکلیف معرفی شده و یا به هیچ روی مجوزی در انجام آن داده نشده، به عنوان حق زن در اسلام نظری معرفی نمایند.

اگرچه آشنایی و مطالعات خاورپژوهان درباره اسلام سابقه ای دیرین دارد که به قرون وسطی و سپس جنگهای صلیبی می رسد و تا امروز ادامه دارد. اما مسأله تشیع موضوعی است که به چند دهه اخیر مربوط می شود و بیشترین توجه خاورشناسان به تشیع مربوط می شود به انقلاب اسلامی ایران که با محوریت تشیع انجام پذیرفت و به تبع آن مطالعات خاورشناسان درحوزه تشیع و موارد مربوط به آن ازجمله حدیث شدت گرفت. مطالعات مستشرقان در حوزه حدیث شیعه از جهت اهداف و انگیزه ها یکسان نبوده چرا که برخی از آنان با مواجه شدن با این پدیده جدید با نگاهی بدون غرض به کنکاش در آن پرداخته و برخی دیگر با نگاهی برخاسته از خوی استشراقی مغرضانه با آن مواجه شده اند. توجه روز افزون مستشرقان به پدیده نوظهور تشیع (به نظر ایشان) و به تبع آن حدیث شیعه وایراد نظرات متفاوت ما را بر آن داشت تا روشی توصیفی تحلیلی به بررسی نظرات و آراء مستشرقانی چون: کلبرگ، اشمیتکه، لالانی و... بپردازیم. از بررسی و کنکاش در این مجموعه از آثار خاورشناسان چنین حاصل شد که اگرچه مطالعاتی هرچند اندک از جانب خاورپژوهان در جوزه حدیث شیعه صورت پذیرفته اما به علت تازگی کار این فعالیت ها عاری از نقص نبوده و بیشتر شامل ریخت شناسی ساختاری و ظاهر احادیث است و شامل بررسی تحلیلی درون مایه آنها نمی شود.

قرآن کریم تنها پیام الهی در دست بشریت است که سالم از هر تحریفی باقی مانده است.در طول سالیان، افراد زیادی از دانشمندان اسلامی در جریان فهم آن، تفاسیر و آثار متعددی عرضه کرده‌اند. غیر مسلمانان نیز به محدوده مطالعات قرآنی وارد شده و آن را از جهات مختلف بررسی کرده‌اند. شبهات در مورد پیامبر(ص) در این آثار، فرایند رساندن و پذیرش پیام الهی را خدشه دار می‌کند. با بررسی آثار دانشمندان اهل سنت و نیز خاورشناسان در موضوع شخصیت پیامبر(ص) شبهاتی قابل استخراج است که این رساله متکفل شناسایی، ارزیابی و مقایسه هم سویی آن‌ها است تا آفت شبهه را از ریشه بازشناسی و برطرف نماید. بابررسی علمی مشخص می‌گردد که بین دو مجموعه تفاسیر علمای اهل سنت و به طور خاص مقالات دائره المعارف قرآن لایدن هماهنگی معناداری قابل مشاهده است که در این رساله از آن به هم آوایی تعبیر شده است. پرسش اصلی عبارت است از: هم آوایی شبهات مستشرقان و منابع تفسیری اهل سنت در مورد پیامبر(ص) در چه جنبه‌هایی است؟ در پاسخ به آن روش توصیف، تحلیل ونقد تاریخی، نیز روش‌های تفسیری وحدیثی به کار رفته است. نتایج حاصله عبارتند از اینکه نمادی از هم آوایی شبهات در محور‌هایی مانند تاثیر سحر برپیامبر(ص)، اخلاق، نسب پیامبر(ص) و سیره‌ی آن حضرت در تعامل با همسران و رعایت حقوق آنها، تعامل با قبایل مشرک، اهل کتاب و اسرا، پدیده‌هایی چون وحی، عصمت پیامبر(ص) و... قابل مشاهده است که با مبانی عقلی و موازین قرآنی، روایی مورد قبول فریقین می‌توان به نقد آن پرداخت. نقل‌های تفسیری متناسب با مبانی کلامی اهل سنت و روایات ضعیف زمینه ساز اظهار نظرهای ناصواب مستشرقان در مورد پیامبر(ص) شده است.علاوه برآن اکتفا به منابع اهل سنت، لغزش‌هایی در ترسیم شخصیت پیامبر(ص) در مداخل دائره المعارف به وجود آورده است.

قرآن کریم به عنوان آخرین و کامل ترین کتاب آسمانی که خداوند آن را به عنوان دستورالعمل زندگانی بشریت و راهنمای سعادت او توسط خاتم انبیاء حضرت محمد(ص) فرستاده است، دارای جایگاه ویژه ای در بین ادیان بزرگ جهان است و این جایگاه ویژه آن گاه بیشتر خودنمایی می کند که بدانیم عالمان همه ادیان آسمانی و غیر آسمانی دیگر به وقوع تحریف و حتی گاه به آسمانی نبودن کتابهای مقدس خویش معترف می باشند، در حالی که قرآن تنها کتاب آسمانی معاصرمی باشد که تمام آیاتش توسط پیامبر الهی از وحی خداوند دریافت و برای مردم قرائت شده و تا کنون کاملا مصون از هر گونه تغییرو تحریف باقی مانده است.

واژگان دخیل قرآن آن دسته از کلمات غیر عربی­اند که با تغییراتی در قرآن به کار رفته­اند. نظریات مختلفی در رابطه با وجود واژگان دخیل در قرآن ارائه شده است. وجود و یا عدم وجود واژگان بیگانه و جمع بین این دو نظریه، از دیدگاه­های مطرح در این زمینه است. گذشته از دانشمندان اسلامی متقدم و متأخر که به طور مستقل و یا ضمنی به این مطلب پرداخته­اند، گروهی از مستشرقان نیز در کتاب­های خود مطالبی را بیان کرده­اند. آنها شبهه ناسازگاری وجود این واژگان با عربی­بودن قرآن را مطرح کرده­ تا نتیجه غیر وحیانی­بودن قرآن را به دست بیاورند. در این نوشتار با نقد و بررسی دیدگاه­ برخی از دانشمندان اسلامی و مستشرقان، به تبیین نظریه صحیح و حل تعارض ظاهری بین وجود این واژگان با وصف «عربی مبین» پرداخته شده است. بررسی این مبحث نشان می­دهد ریشه و خاستگاه اصلی این بحث، همان «دیدگاه اقتباس قرآن» مستشرقان است که مصدری غیر از وحی از جمله آداب و فرهنگ جاهلی، معارف دیگر ادیان آسمانی و به­طور اختصاصی، تورات و انجیل را برای قرآن معرفی می­کند که در جای خود نقدهای جدی به آن وارد است.

تبیین و تحلیل مبانی و پیش‌فرض‌های قرآن‌پژوهان غیرمسلمان، به‌ویژه قرآن‌پژوهان آمریکایی، از مهم‌ترین و ضروری‌ترین مباحث در حوزه مطالعات قرآنی است. کاوش پیرامون این مسئله که مبانی اصلی و ناگفته این مستشرقان در ورای آرای آنها نسبت به قرآن‌ کدام‌اند و نیز تحلیل آن مبانی، هرچند به‌صورت مختصر، موضوع تحقیق حاضر است که البته با تمرکز بر مستشرقان ایالات‌متحده آمریکا انجام یافته است. این تحقیق، با گذر از عناوینی مثل اقتباس قرآن از دیگر ادیان و فرهنگ‌ها، یا تأثیر از فرهنگ زمانه و مانند آن‌که عمدتاً به‌مثابه مصادر جایگزین از سوی مستشرقان ترویج شده‌اند، به بررسی مبانی اصلی و پنهان در ورای ذهن مستشرقان پرداخته است. در واقع، مهم‌ترین و اساسی‌ترین مبانی مستشرقان در اسلام‌شناسی به‌طور عام و مطالعات قرآنی، ‌به‌طور خاص، موارد ذیل است: وحیانی نبودن قرآن یا همان بشری بودن آن، عدم نبوت و رسالت پیامبر اکرمk، اسلام دین قومی خاص، عدم اعتبار روایت اسلامی درباره تاریخ اسلام و قرآن.

یکی از موضوعات مورد اهتمام مستشرقان، در حوزه تاریخ حدیث و فقه، نظریه­ای موسوم به نظریه حلقه مشترک یا المدار است که به مشکلات جدی و متنوعی در اسناد و روایات فقهی می­پردازد؛ برخی از این اشکالات عبارتند از: حلقه مشترک راویان، اسناد فامیلی، وجود معمران در اسناد، رشد وارونه اسناد و سکوت از دلیل؛ این نظریه در نهایت به این امر منجر می­گردد که روایات فقهی به سبب سیاست منع نقل و تدوین حدیث، چه بسا برخاسته از رأی فقیهان باشد و زمان پیدایش آنها حداکثر قرن دوم هجری است؛ از این رو، سند روایات بر اساس نظریه حلقه مشترک، دچار تفرد بوده و ضعیف محسوب می­شود. اما این پژوهش بر آن است که با روش تحلیل تاریخی، با تکیه بر فقه جعفری، به نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان در خصوص نظریه حلقه مشترک پرداخته و با تأکید بر موضوعاتی نظیر حجیت فقه جعفری نزد اهل سنت، وجود کتاب امام علی (ع) نزد امام صادق (ع) به عنوان منبع فقهی مدون از قرن اول، شاگردی برخی راویان مورد ادعای مستشرقان به عنوان حلقه مشترک راوی نزد امام صادق (ع)، به رد ادعای مستشرقان مبنی بر تفرد احادیث فقهی بپردازد. در نتیجه این تحقیق دو نمودار حلقه مشترک به روش دو محقق خاورشناس، شاخت و یونبل، به عنوان نمونه ارائه شده که ایده حلقه مشترک و بخشی از نظریه مدار را ابطال می­نماید.

این کتاب به عنوان دائره المعارفی از معرفی شرق شناسان و آثار آنان است و از مهمترین کتب راجع به این موضوع در زبان عربی. فهرست کاملی از شرق شناسان در انتهای این کتاب آمده است.