مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

دیدگاه سیاسی مستشرقان آلمان و انگلیس نسبت به مکتب عاشورا دارای نوسانات و چالش های فراوانی است. آلمان و انگلیس به عنوان سردمداران اسلام شناسی به طور عام و عاشورا پژوهی به طور خاص، تلاش کرده اند شخصیت، اهداف و دستاورد های قیام امام حسین (ع) را مادی گرایانه و فارغ از مذهب، مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. با توجه به اینکه جهان اسلام و منابع موجود از ابتدا در سیطره جماعت اهل سنت بوده، و منابع شیعه تحریف یا کمتر بدان اعتماد شده، عمدتا شاهد نتایج مغرضانه و کمتر منصفانه بوده ایم. از یک سو مستشرقان به امام حسین (ع) به عنوان یک اپوزیسیون حکومت مرکزی و دارای اندیشه ضد سکولار نظر دارند، و اندیشه های اعتقادی و دینی او را خلط در آراء سیاسی و اقتصادی می کنند؛ از طرفی تعداد اندکی از مستشرقین موفق شده‌اند که تحت تاثیر عواطف شخصی، ملی و مذهبی واقع نشوند و این نهضت را صرفا از نظر علمی مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مواضع سیاسی مستشرقین آلمان و انگلیس درباره واقعه عاشورا و مطالعه بنیاد فکری و رویکرد عملی آن ها می باشد. در این تحقیق با رویکردی تحلیلی و تبیینی درصدد پاسخ به این سئوالات هستیم که: برداشت سیاسی مستشرقان آلمان و انگلیس از واقعه کربلا چگونه بود؟ مبانی فکری عاشورا پژوهی از بُعد سیاسی چگونه بوده است؟ فرض غالب بر این است که مستشرقین آلمان و انگلیس با توجه به وجود پژوهشگران برجسته و پژوهشکده های فراوان اسلامی- شیعی، سعی کرده اند بُعد اعتقادی نهضت کربلا را تحت شعاع سیطره سیاسی قرار دهند.

دو مسئله تحریف و اختلاف قرائات قرآن، از مسائلی است که از سده­های نخستین اسلامی، گفتگوهای فراوانی بین محققان قرآنی را برانگیخته است؛ از سویی وجود روایات ضعیف در کتاب­های فریقین، توهم وجود تحریف در قرآن را ایجاد کرده است. از سوی دیگر، به خاطر پیوند تنگاتنگی که ببین تحریف و اختلاف قرائت وجود دارد، قرائت­های مختلف از قرآن، به مسئله­ی تحریف قرآن دامن زده است. مستشرقان برای نشان دادن روند بشری شکل­گیری قرآن، اقدام به تاریخ‌نگاری قرآن نموده و دراین‌بین به اختلاف قرائات و تحریف قرآن اهمیت فراوانی داده­اند. این قلم در پی آن است که با بهره­گیری از روش کتابخانه­ای و به طریق تحلیلی ـ توصیفی نشان دهد که اختلاف قرائات در کنار انگیزه­ها و روش­های تحقیقی خاورشناسان، در شکل‌گیری توهم وجود تحریف قرآن تأثیر به‌سزایی داشته است.

مطالعات دین‌پژوهی در قرون اخیر، به‌ویژه در مراکز آکادمیک غربی به سوی استفاده از روش‎های پژوهش در علوم انسانی و تجربی میل داشته است. رویکرد جامعه‎ شناختی یکی از روش‏ هایی است که در مطالعات ادیان به کار گرفته می‏شود. برداشت اولیه از این مفهوم به‎کارگیری آنها در مطالعات مردم‏شناختی و جوامع اسلامی است؛ اما غربیان این روش‏ها را فراتر از جوامع در مطالعه متون دینی هم به کار گرفته اند. حدیث شیعه با اینکه بسیار با تأخیر موضوع مطالعه مستشرقان واقع شد، در برخی آثار با این رویکرد بررسی شده است. این پژوهشگران منابع حدیثی شیعی، بسترهای تدوین، تطور یا جعل حدیث را بررسی کرده‌اند. در این میان سه محور بررسی کاربست نظریات مردم‌شناسی، جامعه‌ شناسی معرفت و پدیدارشناسی قابل بازشناسی است. این مقاله در صدد است به بررسی آثاری بپردازد که با این روش به مطالعه حدیث شیعه پرداخته‌اند. رویکرد مقاله در مطالعه این آثار توصیفی- تحلیلی است.

این پایان نامه برگردان کتابی است که به بررسی و تحقیق نظرات گروهی از مستشرقان از جمله مرگلیوث پرداخته که در مورد وجود شعر جاهلی ایجاد شک و شبهه نموده است. نویسنده با استناد به منابع موثق و تحقیقات و بررسیهای انجام شده موضوع شک و شبهه در مورد شعر جاهلی را منتفی و نادرست می داند.یحیی وهیب الجبوری نویسنده کتاب با استفاده از منطق و به دور از هرگونه تعصب در پنج فصل در قالب موضوعات مختلف مسئله ایجاد شک و شبهه را مورد کنکاش قرار داده است. اصرار ایشان برای پرداختن به این موضوع ارتباط مستقیم این مباحث با قرآن کریم است. لهذا نویسنده کوشیده است جنبه های مختلف مربوط به ادبیات عرب خصوصا در رابطه با شعر جاهلی را در این کتاب بگنجاند. مسئله دین در شعر جاهلی و همچنین قضیه لهجه های مختلف از جمله مطالبی است که دستاویز بسیار خوبی برای شکاکان بوده که نویسنده در دو فصل جداگانه به این موضوعات پرداخته است. در فصل پنجم رابطه شعر جاهلی با تفسیر قرآن با استناد به منابع تفسیری مورد بررسی قرار گرفته است.

مسأله جانشینی حضرت محمد(ص) یکی از بنیادهای دین اسلام است. به طوری که در همان ابتدای دعوت علنی اسلام توسط پیامبر اکرم(ص) مطرح گردید و برنامه‌ریزی برای حفظ کیان این دین مبین پایه‌گذاری شد. لذا محققان بسیاری به کاوش در این حوزه پرداخته و نظراتی مطرح نموده اند. در این میان، نظرات خاورشناسان به عنوان رویکرد برون دینی به این مسأله بسیار مهم است. در همین راستا نوشتار حاضر ضمن بررسی اهم دیدگا‌های خاورشناسان در این باره، به نقد دیدگاه‌های ایشان با توجه به حقایق مسلم تاریخی پرداخته تا از رهگذر این بررسی و نقد، به هدف اصلی خویش یعنی ارائه جامعه دیدگاه‌ها، نقد آن و تحلیل علل رسیدن به این رویکردها دست یابد. با بررسی به عمل آمده می‌توان گفت: اگرچه اصلی‌ترین رویکرد خاورشناسان در قبال مسأله وصایت در دین اسلام رویکرد نفی و سکوت است، اما نمی‌توان از نظرات موافقان با انتخاب وصی و بخصوص انتخاب مستقیم حضرت علی(ع) چشم‌پوشی کرد؛ در نتیجه پس از واکاوی همه‌جانبه موضوع، سه رویکرد اصلی سکوت، تعیین جانشین و عدم تعیین جانشین به عنوان محورهای اصلی دیدگاه‌های خاورشناسان در این باره مطرح گردیده است. همچنین این نکته قابل توجه است که مستشرقان در هنگام بیان اصل جانشینی حضرت علی(ع) عمدتاً نفی و سکوت را در پیش گرفته‌اند، اما به هنگام توصیف ویژگی‌های فردی و حکومتی ایشان، به نظر‌می‌رسد اکثراً ملاحظه را کنار نهاده و آن‌چه در منابع تاریخی بیان شده است، مستند نظرات خویش قرار می‌دهند.واژگان کلیدی: پیامبر اکرم(ص)، مسأله جانشینی، امام علی(ع)، رویکردهای خاورشناسان، منابع اهل سنت