مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پیوست در منابع دیجیتالی

‫اين تحقيق به نقد ديدگاه‌هاي مغرضانه برخي مستشرقان يا خاورشناسان مبني بر اين که: دين اسلام بر اثر نَبرد و خونريزي گسترش يافته؛ زيرا پيامبر اسلام(ص) در طول مدّت کوتاه نبوّت خويش جنگ‌هاي بسياري با مشرکان قريش، يهوديان و نصاري انجام داده و پيشرفت اسلام به زور شمشير بوده است! مي‌پردازد و علّت جنگ‌هاي متعدّد رسول خدا را تحليل مي‌کند. از اين رو نويسنده ابتدا مفهومي از استشراق و پيدايي آن ارايه کرده، سپس فلسفه جهاد و اهداف عالي مترتّب برآن را شرح مي‌دهد. وي در ادامه با بررسي برداشت غلط غربي‌ها از جهاد و دين اسلام، به معرّفي چند تن از مستشرقان مغرض و منصف (واقع بين) مي‌پردازد. آن گاه با اشاره به زمينه‌هاي گسترش اسلام در حجاز، اوضاع سياسي، اجتماعي، اخلاقي و فرهنگي شبه جزيره عربستان در صدر اسلام را واکاوي و اقدام هاي حضرت رسول براي سر و سامان دادن وضعيت بد اجتماعي و فرهنگي مردم را بيان مي‌کند. نگارنده اخلاق پيامبر اسلام(ص) و توجّه ويژه ايشان به اوضاع مختلف زندگي مردم را عامل اصلي گرايش آنان به دين اسلام و گسترش آن در شبه جزيره عرب و کشورهاي مجاور برشمرده و انگيزه جنگ‌هاي ايشان را دفاع از مظلومان و مستضعفان و پيشگيري از فتنه‌هاي بزرگ تر همچون از بين رفتن اساس اسلام دانسته و از جهاد و ماهيت آن دفاع مي‌کند. در بخش ديگري از کتاب به نقد ديدگاه‌هاي مستشرقان و فلاسفه غرب درباره جهاد در اسلام پرداخته و نظريات آنان در زمينه جنگ‌هاي هجومي رسول خدا را نيز مطرح کرده و پاسخ مي‌دهد. وي همچنين با تحليل جنگ بَدر و اُحُد نوع رفتار انساني پيامبر(ص) با اسيران جنگي و برخوردهاي مدارا جويانه ايشان با انواع مخالفان را دليل مهمي بر نقد ديدگاه‌هاي مغرضانه مستشرقان مبني بر خشونت دين اسلام و پيامبر اکرم( مي‌داند. نويسنده با اشاره وي به فتنه‌انگيزي يهوديان و پيمان‌شکني‌هاي متعدّد آنان، دليل جنگ‌هاي پيامبر اسلام با آن ها را همين مسأله برمي شمارد. تغيير سياست رسول اکرم در مدينه، ادّعاي برخي از مستشرقان درباره طمع کردن پيامبر به اموال مشرکان و يهوديان براي بهبود اوضاع مهاجرين، اقدام ايشان به جنگ‌هاي هجومي و حمله به کاروان مشرکان، تحليلي از مانورهاي نظامي پيامبر اکرم و نقد برخي برداشت‌هاي غلط مستشرقان در مورد دين اسلام و قوانين آن، از ديگر مطالب اين پژوهش محسوب مي‌شود.

‫كتاب مورد تحقيق در نقد و بررسى نظريات خاورشناسان پيرامون قرآن كريم و تأليف عمر بن ابراهيم رضوان از دانشمندان اهل حجاز است. در اين پاياننامه بخشى از جلد اول كتاب مذكور كه در معرفى و نقد آثار خاورشناسان و بيان لغزشهاى آنان در مباحث قرآنى است، ترجمه و تحقيق شده است.

‫چکيده : تحقيق حاضر، به تبيين اين موضوع مي‌پردازد که: آيا قرآن کريم طبق گفته‌هاي برخي مستشرقان و قرآن پژوهان غربي، از ديگر فرهنگ‌ها و اديان کهن اثرپذيرفته و از واژگانشان استفاده کرده، يا کتابي مستقل و بي‌نياز از ساير فرهنگ‌ها و آموزه‌هاي مذاهب و ملل و نيز وحي الهي بوده، که سرآمد افکار و انديشه‌هاي زمان قبل و بعد خويش است و زبان خاصي نيز دارد؟ نويسنده در سه فصل الفاظ دخيل در قرآن يا همان معرّبات موجود درآن را که مربوط به ساير فرهنگ‌هاي ديني است، تجزيه و تحليل مي‌کند. وي در فصل اول ضمن بيان کليات تحقيق، ضرورت واژه‌شناسي مفردات قرآن و معرّبات در لغت، قرآن و ديدگاه انديش‌مندان مسلمان را شرح مي‌دهد. در فصل دوم به مباحثي درمقوله استشراق و فعاليت‌هاي مستشرقان اختصاص دارد و آراي آنان درباره قرآن نقد شده است. نگارنده در اين زمينه با تعريف استشراق و انگيزه‌هاي پيدايي آن، آثار و فعاليت‌هاي شرق‌شناسان درحيطه قرآن را ارزيابي مي‌کند. وي در فصل سوم از تحقيق خود، با اشاره به تأثير زبان‌ها در يکديگر و زمينه‌هاي وامگيري آن‌ها از هم، تأثيرپذيري زبان عرب از ديگر زبان‌ها بر اثر معاشرت و ارتباط با ساير ملل و فرهنگ را امري طبيعي قلمداد مي‌کند. او در بخش دوم ضمن نقد انديشه‌هاي مستشرقان در موضوع واژگان دخيل در قرآن، ديدگاه‌هاي مختلف در وجود الفاظ بيگانه در قرآن، فهرست کلمات دخيل در آن و جداول آن‌ها و آراي اهل استشراق درباره بيست واژه قرآن را فراروي مخاطبان پژوهش خويش قرار مي‌دهد.

‫اين پژوهش، در سه فصل شبهه‌هايي که تئودور نولدکه، مستشرق آلماني درمورد قرآن کريم و نحوه نزول و جمع آن در کتاب خويش تحت عنوان "تاريخ قرآن" ارائه کرده است، نقد و ارزيابي شده و تلاش‌هايي که وي و برخي ديگر از مستشرقين، در بي‌محتوا جلوه دادن قرآن صورت داده و نقدهايي که در زمينه وحي و نزول قرآن به صورت مخفي و آشکار انجام داده‌اند؛ تجزيه و تحليل شده است. در فصل اول، پس از شناسايي نوع موضع‌گيري تئودور نولدکه در مورد قرآن و آموزه‌هاي قرآني؛ حرکت صورت گرفته در مورد مطالعه قرآن از سوي مستشرقان و اهداف پيدا و پنهان آنان در اين زمينه مطرح گرديده است. در ادامه، پس از بحث و بررسي روش‌هاي مستشرقين در مطالعه قرآن؛ تاريخ و ترجمه‌هاي صورت گرفته از قرآن به زبان‌هاي مختلف اروپايي معرفي شده است. معرفي تئودور نولدکه و افکار او، طرح ديدگاه‌هاي دانشمندان مسلمان در مورد شخصيت علمي وي و آثار او در زمينه‌هاي تاريخ اسلام و قرآن مطالب پاياني فصل اول مي‌باشد. در فصل دوم، پس از اشاره به ديدگاه‌هاي نولدکه در مورد وحي و ماهيت آن، به مفهوم لغوي و اصطلاحي وحي، فرق وحي نبوي با غير آن، ضرورت وحي و ماهيت آن و مفهوم وحي نزد دانشمندان غرب پرداخته شده است. ديدگاه نولدکه در مورد نبوت حضرت محمد( و اعجاز قرآن، بشارت کتاب‌هاي مقدس در مورد نبوت حضرت محمد( و تأثير انديشه‌هاي پيامبر اسلام در قرآن از منظر وي و نقد آنان مباحث پاياني فصل دوم را تشکيل داده است. در فصل سوم، ابتدا ديدگاه‌هاي نولدکه در مورد ترتيب زماني نزول قرآن در مکه و مدينه و کيفيت جمع‌آوري آن مطرح و نقد گرديده و سپس آراي ساير مستشرقان، در زمينه تاريخ نزول قرآن، ترتيب قرآن فعلي، ويژگي‌هاي سوره‌هاي قرآن، روش نولدکه در بيان ترتيب نزول قرآن، مصحف امام علي( و وحدت مصاحف، بحث و نقد شده است.

‫شيوه تاريخ‌نگاري قرآن و منابع تاريخي، داراي تفاوت‌هاي عمده‌اي است که نگارنده آنها را از جهت شکل و ساختار و محتوا، مورد مطالعه و مقايسه قرار داده است. وي برخي از حوادث را که در مدينه اتفاق افتاده است، مانند غزوات بدر، احد، خندق، عهد‌شکني بني‌قريظه و داستان افک، از نظر تاريخي با اهميت‌تر دانسته و به بررسي تطبيقي شيوه تاريخ‌نگاري قرآن و منابع تاريخي در باره آنها مي‌پردازد. از ديدگاه وي، تاريخ‌نگاري قرآن داراي ساختاري منظم و منطقي است و به هنگام بيان يک حادثه، ابتدا با يک مقدمه کوتاه وارد بحث مي‌شود و حادثه را به همراه تبيين و تحليل، به مخاطبان ارائه مي‌دهد و پيامدها و نتايج آن حادثه را ذکر مي‌کند. اين در حالي است که منابع تاريخي، بيشتر روايي هستند و حوادث را بدون تحليل و نتيجه‌گيري نهايي بازگو مي‌کنند. تفاوت ديگري که قرآن با منابع تاريخي دارد، در گزينش واژه‌هاست؛ چرا که در قرآن کريم دقت و اهتمام ويژه‌اي به انتخاب کلمات صورت گرفته است. البته از جهت تفصيل مطالب، منابع تاريخي تمامي جزئيات حوادث را نقل مي‌کنند؛ ولي قرآن، به اختصار بيان مي‌کند و بيشتر به تحليل مطالب مي‌پردازد. نويسنده در مقايسه محتوايي، مباحثي را در چهار محور بيان مي‌کند: 1.عوامل و مؤلفه‌هاي بسترساز: به اعتقاد نويسنده، قرآن برعکس منابع تاريخ‌نگاري، نگاهي ماورايي به وقايع دارد. 2.عوامل تأثيرگذار در حين وقوع: اراده الهي، لطف و ياري خداوند و امدادهاي غيبي را از جمله عوامل مورد نظر قرآن و عواملي همچون بارش باران و مشاجره قريش در غزوه خندق را عوامل مورد نظر تاريخ‌نگاران ذکر کرده است. 3.نتايج و پيامدها: از نظر قرآن، اعتلاي حق و سرنگوني باطل، آگاهي دادن و اتمام حجت، مجازات کافران، و شهادت و زندگي جاويد، و از نگاه تاريخ‌نگاري، شکست و پيروزي ظاهري، نتايج رخدادهاي دوران نبوي هستند. 4.سنجش اعتبار قرآن و منابع تاريخي: از اين نظر نيز قرآن با هيچ منبعي قابل مقايسه نيست.