مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه گزارشی است درباره فرقه "اهل حق". نویسنده در هفت گفتار به معرفی این فرقه و پایه‌های اعتقادی، دوره‌های اعتقادی، خاندانهای حقیقت و فرازهایی از اندیشه‌های عرفانی آن می‌پردازد، ضمن آن که به وامگیریها و همجواریهای چشمگیر این فرقه از عرفان و یا عرفان اسلامی و نیز به آمیختگیهای آن با ادیان دیگر اشاره می‌کند. نویسنده این پایان نامه تحقیقات خود را به جستجو در باورهای مردم اهل حق ساکن در شهرها و نواحی غرب ایران منحصر کرده و از منابع دستنویس موجود در کتابخانه‌های شخصی سود جسته است. این منابع شامل دفاتری حاوی اندیشه‌ها و اعتقادات این فرقه و نیز دفاتر دیگری می‌شود که به فهم آنها کمک می‌کند. در پایان گزارش، علاوه بر فهرست منابع چاپی و خطی، فهرست نامهای کسان، اماکن، اقوام، طوایف، کتب رسالات فرق و گروه‌های مذهبی، اصطلاحات و واژه‌های محلی (آوانگاری شده) با ذکر شماره صفحه، ضمیمه شده است.

مسئله اصلی تفکر و اندیشه اسلامی و انشعاب های فرقه ای مسلمانان در قرون نخست هجری، مفهوم ایمان و مباحث پیرامون آن بود. تفکر ارجاءنیز یکی از گرایش های فکری بود که در نیمه دوم قرن اول هجری، از سوی حسن بن محمد حنفیه، در شهر کوفه مطرح شد. فرقه مرجئه، به ­دنبال عقیده افراطی و تند خوارج در باب مرتکب کبیره و حکم به کافر بودن آن­ها، با این نظریه که عمل هیچ نقش و تأثیری در ایمان انسان ندارد، شکل گرفت. آنان بر این باور بودند که «تا کفر شخصی ثابت نشود، او مؤمن است» ولو اینکه گناه کبیره انجام دهد؛ زیرا: لا تضرّ مع الایمان معصیة کما لا تنفع مع الکفر طاعة و مرتکب کبیره باید امید به بخشش خداوند داشته باشد و قضاوت در مورد چنین افرادی را باید تا روز قیامت به تأخیر انداخت و به خدا واگذار کرد. ایمانْ صرفِ اعتقاد قلبی و یا اقرار زبانی است و برای سعادت و رستگاری احتیاجی به عمل نیست. اطاعت از امام، خلیفه و حتی حاکم فاجر و اقامه جماعت به امامت آنها حتی اگر مرتکب کبیره شوند، جایز است. در نظر آنان، حوزه عمل از ماهیت ایمان خارج است. این تفکرات در برهه ای از زمان رواج پیدا کرد و طرفدارانی را به سوی خود کشاند. امروزه، اگرچه نامی از مرجئه نیست، برخی تفکرات آنها که تفکرات اباحی گری می باشد، همچنان ادامه دارد و به تبلیغ و ترویج آن پرداخته می شود. در این پژوهش برآنیم به بیان چنین تفکرات ارجائی که ادامه یافته بپردازیم.