مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر دو بخش دارد بخش اول درباره زندگانی، فضایل و سیره امام کاظم علیه السلام می باشد و بخش دوم و اصلی کتاب روایت و احکام مسائل مختلف فقهی را فقط از روایات امام کاظم ع بررسی می کند.

کتاب «مختارات ما احکام النساء» اثر «سید کمال حیدری» می باشد. روشن است که در فقه اسلامی احکامی مختصّ به بانوان وجود دارد ناشی از کیفیت خلقت و طبیعت ترکیب فیزیکی آنهاست. از جمله این احکام، احکام مربوط به خونهایی است که از زن خارج می شود. در کتاب حاضر، احکام فقهی مختص به بانوان و سایر مسائلی بر آنها مترتب می گردد همچون، احکام خون ها، انواع غسلها، نشانه های بلوغ دختران و غیره از دیدگاه آیت الله حیدری بیان شده است.

تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، معروف به «وسائل الشيعة»، از تأليفات ارزش‌مند محدث بزرگ و علامه محقق، شيخ محمد بن حسن حُر عاملى از علماى بزرگ و از فقهاى برجسته شيعه در قرن يازدهم هجرى(1033 - 1104ق) است. وى، اين كتاب را در مدت بيست سال از عمر شريف خود نگاشته است. اين كتاب، به زبان عربى و مشتمل بر روايات اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) در زمينه احكام شرعى است. مؤلف، در مقدمه، انگيزه خود را از نگارش كتاب، اين گونه بيان مى‌نمايد: «مدّت‌ها بود كه از فكر و قلم خود درخواست مى‌كردم و عزم و همت خود را بر آن مى‌داشتم تا كتابى را به نگارش درآورم كه آرزو را برآورده سازد و در علم و عمل سرآمد و شامل احاديث مسائل شرعى و نصوص احكام فرعى باشد؛ احاديثى كه در كتاب‌هاى معتبر و صحيح روايى هست و علماى بزرگ ما تصريح به صحت و اعتبار آنها كرده‌اند تا پناه‌گاهى براى خودم در مسائل شرعى باشد و مرجعى براى هدايت شيعه شود و من هم در ثواب هر كس كه از نور آن بهره گيرد و با نشان مناره‌هاى آن هدايت گردد و از تابش خورشيد و ماه آن بهره‌مند شود، شریک باشم و چه گنجينه‌اى بزرگ‌تر از ثوابى كه تا روز قيامت ادامه يابد! ان شاء الله». اين كتاب، از زمان نگارش، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته است و در اين زمان از اركان اصلى استنباط احكام شرعى و اجتهاد در حوزه‌هاى علميه شيعه به شمار مى‌آيد و در تمام درس‌هاى خارج فقه، روايات آن نقل شده و به آنها استناد مى‌شود. سيد حسن صدر درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «كتاب وسائل الشيعة درباره احكام شرعى نگاشته شده است. اين كتاب به گونه‌اى نوشته شده كه به راحتى مى‌توان از آن استفاده نمود و به مطالب آن دسترسى پيدا كرد. در اين كتاب ميان استدلال و فقه و كلمات فقها به بهترين شكل و صحيح‌ترين راه و معتبرترين مأخذ جمع شده است. هر گاه فقيه و مجتهد متبحرى در اين كتاب نظر كند، آنچه را مى‌خواهد همانند مرواريدهايى كه به نظم چيده شده‌اند، مى‌يابد. هيچ مطلب مشكل و معضلى نيست كه به آن نپرداخته باشد...» علامه امينى در كتاب ارزش‌مند«الغدير» درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «در هيچ كتاب رجال و تراجمى نامى از شيخ حر عاملى برده نشده مگر آنكه جملات فراوانى در مدح و ستايش كتاب گران‌بهايش؛ يعنى وسائل الشيعة بيان شده است.» كتاب «وسائل الشيعة» از بهترين جوامع روايى شيعه و حاوى رواياتى ارزش‌مند از پيامبر اسلام(ص) و ائمه معصومين(ع) درباره احكام شرعى در زمينه‌هاى گوناگون فقهى است. اين كتاب، مشتمل بر رواياتى پيرامون مقدمة العبادات و 51 كتاب از طهارت تا ديات، روى هم رفته داراى 7058 باب و حدود 36 هزار روايت برگرفته از مجموعه‌هاى روايى معتبر شيعه و اصول اوليه قدماى اصحاب رضوان‌الله‌عليهم است كه به ترتيب مسائل شرعى مطرح شده در كتاب‌هاى فقهى، به صورت باب‌هاى جداگانه آورده شده است و اين خود موجب گشته تا دسترسى به روايات كتاب بسيار آسان گردد و مراجعه كننده به راحتى بتواند روايات مورد نظر را پيدا نمايد. علاوه بر آن مسائل جديدى را نيز با توجه به مضمون روايات با ترتيبى آشنا و چينشى مطلوب و نظمى زيبا مطرح نموده است. در آغاز سند هر روايت، نام كسانى كه آن روايت را از كتاب آنها آورده، ذكر مى‌كند و سند خود به آن كتاب و مطالب مربوط به آن را در آخر كتاب مى‌آورد. وى سعى و تلاش فراوانى در ضبط دقيق روايات داشته و به اختلاف نسخه‌هاى گوناگون توجه نموده و در حاشيه كتاب به آنچه در نسخه‌هاى ديگر آمده، اشاره كرده است. هم‌چنين روايات مربوط به يك مسئله را آن هم از منابع متنوع و يا مواضع متعدد، با هم آورده تا مراجعه كننده به راحتى و صرفه‌جويى فراوان در وقت بتواند به تمام روايات متحد در دلالت يا متن و يا سند دست يابد و ميان روايات يك باب از جهت سند يا متن يا دلالت و مفهوم، مقايسه و مقابله انجام دهد و زيادى و نقصان ميان روايات را با يك نگاه و بدون مراجعه به مصادر گوناگون دريابد. با همه اينها وى عناوين باب‌ها را مطابق برداشت خود از احاديث ذكر كرده نه مطابق آنچه فقها بر آن توافق دارند و نيز در موارد بسيارى روايات را قطعه قطعه نموده و هر قطعه‌اى را در بابى ذكر فرموده، هم‌چنين همه احاديث دلالت كننده بر يك مطلب را در باب مربوطه، به صورت صريح ذكر نكرده بلكه پاره‌اى از آنها را با عباراتى همچون «تقدم»، «يأتى ما يدل عليه»، «رواه...مثله» و... مورد اشاره قرار داده است و اينها خود باعث بروز اعتراض‌ها و ايرادهايى به‌جا و نابه‌جا به كتاب وى شده است. مطالب مطرح شده در این جلد عبارتند از: کتاب الطهارة بخش دوم..

الرسالة النجميّة در آثار و تأليفات به جاى مانده از بزرگانى همچون ابو الصلاح حلبى (م ۴۴٧ هـ ق) در الكافى فى الفقه، شيخ طوسى (م ۴۶٠ هـ ق) در الاقتصاد، ابن حمزه حلبى (م ۵٨۵ هـ ق) در غنية النزوع و غير آن مباحث كلامى و فقه در يك كتاب جمع شده‏اند. يكى از اين كتابها، الرسالة النجمية مى‏باشد. اين كتاب دربردارنده مباحث كلامى اصول پنجگانه مذهب شيعه (توحيد، نبوت، امامت، عدل، معاد) و احكام فقهى نماز به صورت بسيار مختصر است. اگرچه اين كتاب از نظر حجم كوچك و مختصر است و مباحث فقهى آن به سبك فقه رساله‏اى نوشته شده است امّا از نظر محتوا و مباحث مطرح شده در آن عميق و گسترده است. در قسمت فقه آن در ابتداى ورود به بحث نماز آمده است: يجب على كل مكلف ان يعرف ما كلّف به من العبادات و اعظمها الصلاة: بر هر مكلفى، شناختن آن عباداتى كه به آنها مكلّف شده است واجب است و بزرگترين اين عبادات نماز است. اين كتاب توسط شاگرد مؤلف شيخ حسين بن على أو الى هجرى (زنده در ٩۵٠ هـ ق) شرح زده شده و آن را الكواكب الدريّة فى شرح الرسالة النجميّة نام نهاده است. در ابتداى شروع مسائل نماز، هفت نماز واجب و سپس تعداد نمازهاى يوميّه و علل شكسته شدن نماز ذكر شده است. پس از آن به مباحث مربوط به طهارت (وضوء، غسل، تيمم) و برطرف كردن نجاست به صورت مختصر پرداخته شده است. سپس پنج مقدمه ديگر نماز (پوشانيدن بدن، وقت نماز، مكان نمازگزار، آنچه سجده بر آن صحيح است، قبله) مطرح شده است و مستحباتى مثل اذان و اقامه ذكر نشده است. پس از بحث مقدمات نماز، مسائل مربوط به كارها و واجبات نماز ذكر شده و در آخر نيز نماز جمعه، نماز آيات، نماز ميت، نماز نذر و شبيه آن مختصرا بيان شده است. الرسالة الجعفرية در اين كتاب احكام، مقدمات و شرايط نماز با به بهترين عبارت‏ها و دقتى كم‏نظير بيان شده و به سبك فقه رساله‏اى نوشته شده است. ‏ مطالب كتاب شامل يك مقدمه و چهار باب و يك خاتمه است. در مقدمه، تعريف حقيقت نماز آمده. در ابواب چهارگانه، طهارة، مقدمات نماز، افعال و كارهاى نماز، و توابع نماز مطرح شده است. در خاتمه نيز ساير نمازها ذكر شده‏اند. رسالة صلاة الجمعة در اين كتاب دلائل جواز و حرمت نماز جمعة در زمان غيبت امام معصوم (ع) مطرح شده و مؤلف پس از بررسى اين دلائل نظريه وجوب اقامه نماز جمعه با حضور فقيه جامع الشرائط انتخاب نموده است. وى در مقدمه كتاب علت تأليف آن را اينگونه ذكر نموده است: فقد طال تكرر سؤال المترددين الىّ عن حال شرعية صلاة الجمعة فى هذه الازمان الّتى منى اهلها بغيبة الامام عليه صلوات الله الحىّ القيوم و انّها على تقدير الشرعيّة ما الّذى يعتبر لصحّتها و إجزائها عن صلاة الظهر و اظهر و عندى فى مرات كثيرة ان الناس فى ذلك كالمتحيرين لا يدرون ما يصنعون و لا يعلمون اى طريق يسلكون‏ در اين زمانى كه مردم از نعمت حضور امام زمانشان كه زنده و پابرجاست، محروم هستند از اقامهء نماز جماعت در غيبت آن امام (ع) مكررا از من سؤال مى‏كنند و بر فرض جواز اقامه نماز از شرايط معتبر در اقامه آن و كافى بودن آن به جاى نماز ظهر جمعه نيز سؤالاتى دارند و من بارها مردمى را ديده‏ام كه مثل افراد متحير نميدانند چه كنند و از چه راهى بروند. اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده و علاوه بر بيان آيات، روايات، و اقوال فقهاء، مباحث اصولى نيز مستقلا در آن مطرح شده است. اين كتاب از مهمترين آثار به جاى مانده از وى در بيان دخالت و نظارت و حضور فقيه جامع الشرائط در ادارهء حكومت و نظام اسلامى است. كتاب از سه باب و يك خاتمه تشكيل شده است. باب اول نيز از سه مقدمه تشكيل شده است در مقدمه اول بحث اصولى در مورد اينكه آيا پس از برطرف شدن حكم وجوبى، انجام آن كار جايز است يا حكم ديگرى دارد مطرح شده است. در مقدمه دوم اتفاق اصحاب بر اينكه فقيه عادل جامع الشرائط در هر آنچه كه نيابت در آن مدخليت دارد از طرف ائمه ع نائب هستند، اثبات شده است در مقدمه سوّم به اثبات اينكه از شرائط نماز جمعه امامت امام معصوم ع يا فقيه جامع الشرائط است پرداخته شده است امّا در باب دوّم پس از طرح و بررسى اوله قائلين به جواز و منع نماز جمعة، مؤلف نظريه جواز نماز جمعه را پذيرفته است. در باب سوّم اجماع اماميّة بر اينكه نماز جمعة به جز با حضور فقيه جامع الشرائط واجب نيست طرح شده است. در خاتمه نيز اوصاف فقيه نائب از امام زمان ع كه وى آن را در ١٣ وصف محضر دانسته است ذكر شده است. رد و تأييد كتاب صلاة الجمعة محقق كركى‏ پس از تأليف اين كتاب، در تأييد و رد آن كتابهاى زيادى نوشته شده كه بعضى از آنان از خاندان محقق كركى هستند كه به آنها اشاره مى‏شود: همچون رساله جعفرية و قاطعة اللجاج و ساير آثار محقق كركى، توسط شيخ ابراهيم قطيفى در رد اين كتاب نيز صلاة الجمعة قطيفى نوشته شد كه در آن وجوب نماز جمعه با وجود فقيه جامع الشرائط رد شده است رسالة صيغ العقود و الإيقاعات‏ كتاب كوچكى است كه الفاظى را كه در عقود و ايقاعات واجب است تلفظ شود، بيان نموده است. اين كتاب به سبك فقه رساله‏اى و بسيار مختصر نوشته شده است و مؤلف در پايان آن در مورد تفصيل مطالب آن مى‏نويسد: و احكام جميع ذلك مذكورة فى معادنه من كتب الاصحاب رحمهم الله فليطلب هناك. كتاب از دو قسمت عقود و ايقاعات تشكيل شده است و مؤلف پس از بيان اقسام هر كدام از آن دو به بيان الفاظى كه براى هر كدام از اين اقسام نياز است پرداخته است. مطالب كتاب به دو بخش عقود و ايقاعات تقسيم شده است. بخش عقود شامل بيع، قرض، رهن، صلح، ضمان، حوالة، كفالة، وديعة، عارية، وكالت، سبق و رمى، جعالة، شركت، مضاربة، اجارة، مزارعة، مساقات، هبة، صدقة، عمرى، تحبيس، وقف، وصيت، نكاح، كتابة و ايقاعات شامل طلاق، رجعة، ظهار، ايلاء، لعان، عتق، تدبير، ايمان، نذور، عهود، حجر، شفعة، حكم‏ مؤلف اقرار را از ايقاعات ندانسته است بلكه آن را إخبار دانسته است و ايقاعات را از نوع انشاء دانسته است. الرسالة الرضاعيّة در اين كتاب احكام مربوط به محارم فرزندان رضاعى بررسى شده و پس از بيان ١٣ صورت آن كه بين فقهاء اتفاق نظر وجود دارد، در سه مورد اختلافى آن مباحثى مطرح شده است. سبك تأليف كتاب فقه استدلالى است و آيات و روايات و اقوال فقهاء به سبكى عالمانه و با متنى روان مورد بررسى و استناد واقع شده است. مؤلف در صفحه ٢١٨ و ٢١٩ كتاب پس از رد نسبتهاى ناآگاهانه بعضى نظريات و فتواها به شهيد اول مى‏نويسد: قد رأيت فى عصرى كثيرا من الحواشى و القيود منسوبة اليه (الشهيد الأوّل) رحمه الله و انا اجزم بفساد تلك النسبة و السر فى ذلك تصرف الطلبة الذى تعز سلامته من الزيادة و النقصان و الخطأ و ما هذا شأنه، كيف يجوز ان يجعل قولا لأحد من المعتبرين، او يحترأ (يجترأ) به على مخالفة الاجماع. و در مقدمه كتاب نيز آمده است از آنجايى كه بعضى از اهل علم فتواى به حرام شدن زن شيرده بر شوهرش به سبب شير دادن بعضى از بچه‏ها داده‏اند در حاليكه اين فتوا مبناى علمى از قرآن، سنت، اجماع با اقوال فقهاء معتبر نداشته است و از طرفى اين فتوا را به شهيد اول نسبت داده‏اند و من اطمينان به فساد اين نسبت دارم و در مقام جوابگوئى برآمده‏ام و با بيان آيات و روايات و كلام فقها، نادرست بودن اين نظريه را اثبات مى‏نمايم. پس از تأليف اين كتاب، شيخ ابراهيم قطيفى (زنده در ٩۴۵) در نقد و رد كلام محقق ثانى، كتاب مستقلى را تأليف نموده است كه در آن مراعات احترام محقق ثانى را ننموده است. صاحب اعيان الشيعه سيد محسن امين در مورد كتاب شيخ ابراهيم مى‏نويسد: قد اساء فيها الأدب و تكلم بما لا يليق بالعلماء. كتاب الرضاعية شيخ ابراهيم قطيفى‏ همانطور كه گذشت، شيخ ابراهيم قطيفى در رد بر اين كتاب، كتابى نوشته است كه صاحب اعيان الشيعه در ج ٨ صفحه ٢١١ به نقل بعضى از عبارتهاى آن پرداخته است. وى در آنجا مى‏نويسد: قد اساء فيها الأدب و تكلم بما لا يليق بالعلماء. براى روشن شدن اين مطلب بعضى از عبارتهاى شيخ ابراهيم در مورد محقق كركى ذكر خواهد شد. ان الرجل المعاصر (يعنى محقق كركى) الذى هو عن معرفة الدقائق بل عن ادراك الحقائق قاصر، تكلم بكلام رث و حشو لا طائل تحته. در جاى ديگر: هذا الرجل لاضطرابه لا يبالى بما قال و بما قيل و لقلّة فهمه لا يدرى ما اسلف و لا ما أسلفه. و در جاى ديگر مى‏نويسد: هذا الرجل يخبط خبط عشواء و لا يتأمل المعنى و يعترض على الفضلاء فى غير موضع الاعتراض‏ پس از بيان توهين‏هاى ديگرى كه سيد محسن امين از وى نقل كرده است مى‏نويسد: فانظر و اعجب الى هذه الجرأة العظيمة من القطيفى على الشيخ على الكركى... مؤلف در ابتدا ١٣ فرض براى شير دادن را بيان و بررسى مى‏نمايد و با دلائل مختلفى مثل اصالة البرائة، عموم آيات قرآن، اجماع، استصحاب، اصالة الاحتياط، انتفاء مقتضى تحريم و نظائر آن به بررسى آنها پرداخته است. و سپس سه مسئله اختلافى را بررسى نموده كه عبارتند از: ١-تحريم مادربزرگهاى بچه شيرخوار نسبت به شوهر زنى كه بچه را شير داده است ٢-تحريم خواهران بچه شيرخوار بشرطى كه از يك پدر باشند نسبت به شوهر زنى كه بچه را شير داده است ٣-تحريم دختران نسبى و رضاعى مردى كه زنش بچه را شير داده و همينطور دختران نسبى و رضاعى زن شيرده نسبت به پدر بچه شيرخوار.

جَواهرُ الْکَلام فی شَرْحِ شَرائعِ الْاسْلام یا جواهر الکلام کتابی است در فقه استدلالی اثر فقیه شیعه محمدحسن نجفی، مشهور به صاحب جواهر (درگذشته ۱۲۶۶ق) از شاگردان سید محمد جواد عاملی و شیخ جعفر کاشف الغطاء. این کتاب، شرحی مبسوط بر شرایع‌ محقق‌ حلّی‌ (درگذشته ۶۷۶ق) است‌ و از جهت گستردگی مطالب میان کتابهای فقهی بی‌نظیر است و آرا و استدلال‌های فقهای گذشته را در اختیار فقیهان و پژوهشگران فقه قرار داده است همچنین مشهورترين و با ارزش‏ترين آثار فقهى قرن سيزدهم مى‏باشد که از نظر وسعت تتبع و جمع‏آورى و احاطه به اقوال و دلال نظريات فقهى علما بر تمام كتاب‏هاى فقهى برترى دارد. این کتاب در حقیقت دائره المعارف فقه شیعه و یک مجموعه کامل فقهی است که حاوی نظریات و آرای فقهی علمای متقدم و متأخر است. کتاب جواهر از دیدگاه تمام علما و تراجم حائز اهمیت است. صاحب روضات الجنات، که معاصر صاحب جواهر بود، در وصف این کتاب چنین می نویسد: «جواهر الکلام دریای پهناور عجیبی است که تمام مراتب عملی را دارا است؛ کتاب روشنی است که هر کس هر گونه مسائل فقهی و احکام الهی را بخواهد، با تحقیقات مبسوط در آن به دست می آورد. جواهر مانند شکوفه ای است از درخت طوبا که ریشه اش در طور معنی واقع و استوار گردیده و فروعش در خانه ها ظاهر شده است». صاحب‌ جواهر در مقدمه‌، سبب‌ گزینش‌ شرایع‌ را به‌ عنوان‌ متن‌، جامعیت‌، استواری مباحث‌، شیوایی نثر و نیز توجه‌ و اهتمام‌ خاص‌ فقها به‌ آن‌ دانسته‌ و غرض‌ خود را از تألیف‌ جواهر، آشنا کردنِ فقه‌دانان‌ با فواید و دقایق‌ پنهان‌ شرایع‌، تبیین‌ ادله مسائل‌ آن‌، توضیح‌ لغزش‌های‌ شارحان‌ آن‌ و پرداختن‌ به‌ اقوال‌ فقها و مستندات‌ آنها به‌ گونه‌ای‌ موجز، ذکر کرده‌ است‌. مشهور است‌ که‌ نجفی‌ تألیف‌ جواهر را در ۲۵ سالگی‌ آغاز کرده‌ است‌. جواهر شرحی‌ مزجی‌ است‌ و از این‌رو، فصل‌بندی‌ و ترتیب‌ ابواب‌ آن‌ همانند خود شرایع‌ و شامل‌ چهار بخش‌ کلی عبادات‌ ، عقود ، ایقاعات‌ و احکام‌ است‌. صاحب‌ جواهر در ذیل‌ تعابیر و اصطلاحات‌ مهم‌ در متن‌ شرایع‌، به‌ویژه‌ آن‌ها که‌ موضوع‌ احکام‌ فقهی‌ است‌، به‌ استناد منابع‌ لغت‌ و اصطلاح‌شناسی‌، به‌ نقل‌ و تحلیل‌ دیدگاه‌های‌ گوناگون‌ در باره معنای‌ مراد از این‌ اصطلاحات‌ و احیاناً نقد آن‌ها پرداخته‌ است‌. در موارد بسیاری‌ به‌ توضیح‌ کوتاه‌ متن‌ بسنده‌ نشده‌ و پس‌ از پایان‌ یافتن‌ جمله‌ یا عبارت‌ متن‌ و ذکر یک‌ حکم‌ شرعی‌ یا مسئله فقهی‌، در باره آن‌ به‌ گونه مبسوط‌تری‌ توضیح‌ داده‌ شده‌ است‌ که‌ معمولاً شامل‌ تمام‌ یا بخشی‌ از این‌ موضوعات‌ می‌شود: اجماعی‌ یا اختلافی‌ بودن‌ حکم‌ ، ادله حکم‌ مذکور، دیدگاه‌های‌ گوناگون‌ فقهی‌ در باره آن‌ با اشاره‌ به‌ نام‌ فقهای‌ موافق‌ و مخالف‌ یا آثار آن‌ها و توضیح‌ و تحلیل‌ و نقد دلایل‌ و مستندات‌ آنان‌. مهم‌ترین‌ ادله مورد استناد در جواهرالکلام‌ عبارت‌اند از: قرآن‌ ، سنّت‌ ، اجماع‌ یا شهرت‌ منقول‌ و مُحَصَّل‌، سیره متشرعه‌، سیره (بنای‌) عقلا و اصول‌ عملی‌ مانند اصل‌ برائت‌ ، استصحاب‌ و اشتغال‌ . از ادله دیگر، که‌ استناد به‌ آن‌ها در این‌ کتاب‌ کم‌ نیست‌، این‌ موارد شایان‌ ذکر است‌: « ضروری دین‌ »، «ضروری مذهب‌«،«اجماع‌ مسلمین‌« و «اجماع‌ مُرکَّب‌«. بهره‌گیری‌ از عامل‌ «‌عرف »، به‌ویژه‌ برای‌ شناخت‌ موضوعات‌ احکام‌، نیز در جواهر شیوع‌ دارد، البته‌ اعتبار عرف‌ از دیدگاه‌ صاحب‌ جواهر منوط‌ به‌ وجود شرایطی‌ است‌. استناد به‌ قواعد فقهی‌ ، از جمله‌ قاعده لا ضرر ، نیز در این‌ کتاب‌ چشمگیر است‌. بخش‌ مهمی‌ از مباحث‌ جواهرالکلام‌ را بحث‌ و تحلیل‌ در باره چگونگی‌ استنباط‌ احکام‌ فقهی‌ از احادیث‌ تشکیل‌ داده‌ است‌ که‌ عمدتاً به‌ بررسی‌ دلالت‌ احادیث‌ بر آن‌ احکام‌ و حل‌ تعارض‌ احادیث‌ با یکدیگر یا با ادله دیگر اختصاص‌ دارد. منابعی‌ که‌ نام‌ آن‌ها در جواهر آمده‌ و مستقیم‌ یا غیرمستقیم‌ از آن‌ها استفاده‌ شده‌، طیف‌ گسترده‌ای‌ از منابع‌ فقهی‌ ، اصولی‌، کلامی‌، قرآنی‌، حدیثی‌، تاریخی‌ و ادبی‌ را دربرمی‌گیرد.