مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

فضائح الباطنية از تألیف ابوحامد غزالى است. این کتاب در زمانى شكل گرفته كه او رياست مدرسۀ نظاميه را بر عهده داشته است. مؤلف آراء و عقايد اسماعيليان يا همان باطنى‌ها را مورد نقد قرار داده است.ظاهرا علت تألیف كتاب تعداد زياد اسماعيليان و رشد عقايدشان در آن دوره بوده است.او انگيزۀ خود را اين‌گونه بيان مى‌كند«مدتها در ذهن خود داشتم كه كتابى در علم دين بنويسم تا با آن رسم خدمت و شكر نعمت را از خدمت خليفۀ عباسى احمد مستنصر باللّه كرده باشم اما در انتخاب موضوع اين كتاب متحير بودم تا اينكه اوامر شريفۀ مقدسه از جانب ايشان بر اين خادم صادر شد كه كتابى تصنيف كنم در ردّ باطنيه كه مشتمل است بر كشف بدعتهاى آنها و كيفيت حيله و تلبيه ايشان. اين كتاب مانند ساير كتب مؤلف در اين دوره (تهافات الفلاسفه و...)، بيش از هرچيز از تعصبات او نسبت به افكار خاص و عقايد مطرح در جامعه متأثر و شيوۀ او در نقدهايش جدل و مغالطه است.

کتاب «الرمزية والمثل في النص القرآني» کتابیست که درباره نمادگرایی و مثل بحث می کند. نمادگرایی مسیری است منجر به کشف حقایقی می شود که ما وراء ظهورات قابل رؤیت و خواندنی است؛ همانگونه که مَثَل – ضرب المثل ها – غالبا معانی مطابقی الفاظ را در بر می گیرد. با توجه به اهمیت این موضوع و پیوند عمیق آن با نصّ دینی عموما و نصّ قرآنی خصوصا، این نیاز را پدید آورده که به تحقیق و بررسی نمادها و مثال های قرآنی پرداخته شود؛ و به دلیل مناسبت موضوع و ارتباط آن با نص قرآن، نیاز به دانشی برای جستجوی محتوای متن قرآنی و بسیاری از پیامدهای آن خواهیم داشت. از این رو، کتاب حاضر یک مقاله روش شناسی در موضوع «نماد و مثال قرآنی» در مقام نظری، نگارش شده است تا یک پاسخگویی به نیاز واقعی معارف قرآنی باشد. اثر حاضر در بردارندۀ یک مقدمه و سه فصل به شرح ذیل است: فصل اول: نمادی گری در متون قرانی فصل دوم: مثل یا مثال ها در متن قرآنی فصل سوم: مفهوم نصّ

اثر حاضر، پیرامون بیان ویژگی ها، اصول و مبانی تئوری عرضۀ روایات بر قرآن کریم – به عنوان معیار و ضابطۀ سنجش و ارزیابی روایات – نگارش شده است. این کتاب در یک مقدمه و یک مدخل و شش فصل نگاشته شده است. فصل اول: پیوند و ارتباط بین نصّ قرآنی و نصّ روائی فصل دوم: اسباب اختلاف حدیث فصل سوم: حدیث بین قداست و نقد فصل چهارم: عرضۀ روایات بر قرآن و بازخوردها فصل پنچم: اصول و مبانی قاعدۀ عرض روایات بر قرآن فصل ششم: ملاک های دیگر جهت تصحیح احادیث

نظریه رویا انگاری وحی، یکی از عمده ترین شبهاتی است که پیرامون مساله وحی مطرح شده است. در مقاله حاضر با تجزیه و تحلیل این نظریه به مسائل محتمل آن، ابتدا ماهیت نظریه مذکور به جهت مبانی و لوازم آن، تبیین و در ادامه مورد سنجش قرار گرفته است. مبنای اصلی تاکید بر نقش روایتگری پیامبر| و نفی مخاطب بودن ایشان در نزول وحی است. مدعی این نظریه با تاکید بر بشری بودن منشاء قرآن، زبان آن را از جنس رویا و مکاشفه می داند. وی در نهایت با اذعان به تکلف تفاسیر موجود به ضرورت گذار از تفسیر به تعبیر قرآن معتقد می شود. در قسمت دوم مقاله، نظریه رویا انگاری به جهت لوازم و پیامدهای ناسازگار و متناقض آن مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله این لوازم که به ساحت قدسی پیامبر بازگشت می کند؛ جواز اتهام کذب و جهل ایشان در حین روایت رویاهای قدسی خویش است. لازمه دیگر نیز تردید در ادعای نبوت و رسالت حضرت ختمی مرتبت و نهایتا غفلت از وحدت سامع و قائل و اتهام توهم دوگانگی پیامبر عظیم الشان است. بخش دیگری از این لوازم متناقض نیز به کلام الهی بازگشت می کند. نظریه رویا انگاری نه تنها جامعیت دستوری و محتوایی قرآن را انکار می کند؛ بلکه مستلزم سخافت حداکثری آن نیز خواهد بود. همچنین به جهت اینکه قرآن تجربه عرفانی پیامبر لحاظ شده؛ محتمل است روایت پیامبر از رویای خویش مشوب به ابهام و تناقض از نوع شطح باشد که مسلما تهافتی آشکار خواهد بود.